Hayot faoliyati xavfsizligi

7-rasm. Ikki kishi bo‘lganda sun’iy nafas berish vayurakni
tashqaridan massaj qilish tartibi
Ikkinchi usulda, shikastlangan kishini chalqancha yotqizish, boshini orqaga tashlamoq uchun kuragi tagiga kiyimini o‘rab qo‘yish va og‘zini shilimshiqdan tozalash, tilini chiqarib pastga, iyakka qarab sal tortish va shu holda ushlab turish lozim. Yordam beruvchi shikastlangan kishining bosh tomoniga tiz cho‘kadi, uning ikkala qo‘lini tirsagi yaqinidan ushlab ko'krak qafasining yon tomonlariga asta-sekin bosadi (bunda shikastlangan kishi na­fas chiqaradi).
“Bir, ikki, uch” deb shikastlangan kishining qo‘llari yuqoriga ko'tariladi va orqa tomonga tortiladi (bunda shikastlangan kishi nafas oladi), “to‘rt, besh, olti” deb, qo‘llar yana ko‘krak qafasi­ning yon tomonlariga asta-sekin bosiladi va shu harakat takrorlanaveradi.
Yordamchilar bo‘lsa, ikkinchi usulda ikki kishi sun’iy nafas oldiradi. Warning har biri shikastlangan kishining yon tomonida bir oyoq bilan tiz cho‘kib, uning bir qo‘lidan ushlaydi va sanab turib bir vaqtda mos harakat qiladi. Uchinchi kishi shikastlangan kishiniig tilidan ushlab turadi.
Sun’iy nafas oldirish to‘g‘ri o‘tkazilayotgan bo‘lsa, ko‘krak qafasini bosib qo‘yib yuborganda kekirdak orqali havo o‘tishi tufayli bir xil (ingraganga o‘xshagan) ovoz chiqadi. Ovoz chiqmaganligi shikastlangan kishining tili orqaga ketib halqumiga tiqilib qolganini va o‘pkaga havo kirmaganini bildiradi. Bunday hollarda shi­kastlangan kishining tilini ko‘proq chiqarish kerak. Shikastlangan kishining qo‘li yoki o‘mrovi singan bo‘lsa, ikkinchi usulni qo‘llash yaramaydi.
Sun’iy nafas oldirishning har ikkala usulida ham shikastlangan kishining ko‘krak qafasini juda qattiq bosish yaramaydi, chunki uning qovurg‘asini sindirib qo‘yish mumkin. Bundan tashqari ikkindhi usulda, xususan qorin qattiq bosilsa, me’dadagi ovqat siqib chiqarilishi va havo yo‘llariga tiqilib qolishi ehtimoldan xoli emas. Shuningdek, ikkinchi usulda shikastlangan kishining qo‘llarini kuch bilan qattiq siltash yaramaydi, chunki bunday hollarda qo‘lni chiqarib, hatto sindirib qo‘yish ham mumkin.
Sun’iy nafas oldirishning har ikkala usulida ham shikastlangan kishi badanining sovqotishiga yo‘l qo‘yish, uni yerga, tosh ustiga, betón yoki temir polga biror issiq narsa yozmasdan yotqizish yara­maydi. Shikastlangan kishini isitish uchun tanasiga va oyoqlariga issiq suvli shisha, qizdirilgan g‘isht yoki tosh qo‘yib ustiga biror narsa yopish kerak. Issiq suvli shisha, qizdirilgan g‘isht yoki tosh shikastlangan kishining badanini kuydirib qo‘ymasligi uchun, bi­ror narsa bilan o‘rab qo‘yiladi. Bu ishlami juda tez, sun’iy nafas oldirishni to‘xtatmay, nafas olish paytida, ya’ni qo‘llarni (birinchi usulda yordam beruvchining qo‘llari yoki ikkinchi usulda shikast­langan kishining qoilari) shikastlangan kishining ko‘krak qafasi- dan 2-3 sekundga olganda qilish kerak.
Tokdan qutqarish yo‘IIari
Kick t r qurilmalarining tok o‘tib turgan qismlariga tegish ko‘pinchii inuskullarning beixtiyor tortishib qisqarishi (tirishish)ga sabab bo'ladi. Shunga ko‘ra, shikastlangan kishi simni ushlagan bo‘lsa, uning barmoqlari qattiq mushtlanib qoladiki, u simni o‘zicha qo‘yib yuboru olmaydi.