Həyata nüfuz anı Demokratiyanın ibrətamiz erkən tarixinə baxış

 

4. Hindistanda Maurya imperiyası 

 

B.e.ə. 500-cü ilə yaxın Qanq çayının üzərində yeni siyasi və mərkəzi kimi 

Maqadxa meydana gəldi. Buddizmin banisi Sidhartha Qautama - Budda (Sanskrit 

dilində hərfi mənada «işıqlanmağa çatmış, işıqlanmış» deməkdir) öz təlimi ilə brəhmən 

kahinlərinin dinini sıxışdırdı.  

Budda öz təlimi ilə Maurya sülaləsi hökmranlığının əsasını qoydu. Bu dövlət 

Makedoniyalı Aleksandrın Hindistana yürüşündən (b.e.ə. 327-325-ci illər) sonrakı 

dövrdə fəaliyyətə başlamışdı və b.e.ə. II əsrə qədər Hindistanın şimalında və şimali-

qərbində davam etmişdi. Maurya dövlətinin b.e.ə. 321-ci ildə çar Çandraqupta 

yaratmışdı. B.e.ə. III əsrin əvvəlində çar Aşokanın hökmranlığı dövründə bu dövlət 

şimali və mərkəzi Hindistanı birləşdirib, böyük tərəqqiyə çatmışdı.  

Aşoka da əvvəllər işğal siyasəti aparırdı, lakin bir yürüşü çox qan axıdılmasına 

səbəb olduqda, bu ona olduqca güclü təsir göstərdi. Müharibənin dəhşətindən qorxuya 

düşən Aşoka hökmranlığının sonrakı dövrlərində dövlətini humanist prinsiplər 

əsasında təşkil etdi, zorakılığa deyil, ictimai xeyirə və sülhə can atdı. Bunlar 

təbəələrinin davranışını nizamlayan çox saylı ediktlərdə öz əksini tapdı. Onları ölkənin 

hər yerindəki daş dirəklərdə və qayalarda nəqş etmişdilər və bu, Aşoka yazıları 

adlanırdı. Həm də bu yazılar sanskritdə deyil, orta hind dilində yazılmışdı. 

Ediktlərinin birində Aşoka həkimlərə adamları və vəhşi heyvanları necə müalicə 

etmək barədə məsləhətlərini verirdi. Digərlərində o, tələb edirdi ki, hər bir kəs atasına 

və anasına qulaq assın. Onun qərarları yeni hüquqi normaları müəyyən edirdi, hətta 

çarın öz vəzifələrini də nizamlayırdı. Çar təbəələrinə öz uşaqları kimi baxmalı idi və 

onun hökmranlığı dövründə bu dinin sferası Hindistanda daim genişlənirdi. Lakin 

Aşoka həm də digər dinlərə dözümlülük nümayiş etdirirdi.  

B.e.ə. 273-cü ildə ellinist Baktriyası tərəfindən Hindistan subkontinentinin şimal-

şərq hissəsinin işğal edilməsi ilə Aşokanın Maurya dövləti parçalandı. Onun yerində 

müstəqil dövlətlər yarandı. Hindistanda yunan-hindli ağalığı adlanan dövr meydana 

gəldi, onu isə saklar dağıtdı.