Həyata nüfuz anı Demokratiyanın ibrətamiz erkən tarixinə baxış

5. Yeni növ müharibə aparılması qaydası 

 

1915-ci ilin sonundan döyüş cəbhəsində təyyarələr meydana çıxdı. Təyyarələr ilk 

dəfə düşmən mövqeyini pozmaq üçün istifadə edilmişdi, lakin tezliklə onlar yerdəki 

hədəflərə, xüsusən düşmən kommunikasiyalarına hücum etməyə başladılar. Hava 

məkanına nəzarət etmək üstündə vuruşlar baş verdi və sonrakı dövrlərdə bu artdı. 

Əvvəllər təyyarəçilər əldə saxlanan tapança ilə biri digərinə atəş açırdı, lakin sonralar 

təyyarələrin burnuna pulemyotlar yerləşdirildi və onlar göydə xeyli təhlükələr 

törətdilər.  

Almanlar həmçinin özlərinin nəhəng hava gəmilərindən – tspeppelinlərdən 

Londonu və Şərqi İngiltərəni bombalamaq üçün istifadə etdilər. Bu, az ziyan vururdu, 

lakin adamları qorxudurdu. Almaniyanın düşmənlərinə ancaq tezliklə məlum oldu ki, 

tseppelinlər hidrogen qazı ilə doldurulduğundan, təyyarə topları ilə onlar vurulduqda, 

tezliklə alovlanan cəhənnəmə çevrilirlər. 

  Tanklar həmçinin 1916-cı ildə Avropa döyüş meydanlarında tətbiq olundu. 

Britaniya modeli olan birinci tankda tırtıllardan istifadə olunurdu, bu, onu hamar 

olmayan yerlərdə hərəkət etməyə qadir edirdi. Tanklarla silahlanmaqla xalqlar 

düşmənin pulemyot mövqelərinə olduğu kimi, düşmən piyadalarına da hücum edə 

bilirdi. Lakin ilk tanklar səmərəli deyildi, yalnız 1918-ci ildə Britaniyanın V Mark 

modeli tətbiq olunmaqla tanklar daha güclü maşına və yaxşı manevr etmək 

qabiliyyətinə malik olan bir silah növünə çevrildi. Onlar bu vaxt böyük miqdarda 

---

451 

 

istifadə oluna, piyadaları və artilleriyanı koordinasiya edə bilərdi. Ona görə də onlar 

geri çəkilən alman ordusunu arxaya atmaqda səmərəli vasitəyə çevrildi.  

Tank I Dünya müharibəsinə çox gec gəlmişdi və o qədər də böyük effektə malik 

deyildi. Lakin tam yeni növ müharibə aparılması qaydasının yaradılmasında tankın 

potensialı həyata keçiriləndə, bunu edən adamlara həmin dərs unudulmamışdı. II 

Dünya müharibəsində yüngül hücumlar tank kolonnalarından istifadə edilməsi ilə 

həyata keçirilirdi və kütləvi hərbi hava qüvvəsi isə orduları döyüş xətlərindən tezliklə 

kəsilməyə və bütöv düşmən ordularını dövrəyə almağa qadir etdi. Bu, II Dünya 

müharibəsinin öz sələfi olan tranşey müharibəsindən uzaq bir döyüş harayı idi.