Hörmətli oxucular

KİV-lərlə yaradıcı əməkdaşlıq
Biznesiniz  inkişaf  etdikcə  marketinq  alətləriniz  də 
genişlənməlidir.  Massmedia  üçün  material  toplusu  olan  press  kit 
hazırlayın. Belə toplunun tərkibi barədə müxtəlif fikirlər olsa da 
məsləhət görülür ki, əsas tələblərə riayət olunsun:
Ÿ
Biznesiniz,  məhsulunuz,  şirkətin  uğurları  haqqında 
qısa məlumat;
Ÿ
Sizin  tarixçəniz.  Bu  hissədə  məhsulunuz  barədə 
yazmayın.  Həyatda  çətinlikləri  dəf  edərək  necə  uğur 
qazanmısız  (əgər  belədirsə).  Aparıcı  şəxslərin 
tərcümeyi-halı, əsas simaların keyfiyyətli fotolarını da 
əlavə edin;
Ÿ
Müsahibə zamanı verilməli sualların siyahısı;
Ÿ
Biznesiniz haqqında ən yaxşı rəylər;
Ÿ
Şirkətiniz barəsində məqalələr, televiziya verilişlərində 
iştirakınız;
Ÿ
YouTube-dakı ən uğurlu videolarınızdan nümunələr;
Təsir  edənlərə  təsir  edin.  Ümumiyyətlə  KİV-lə  münasibət 
qurmaqdansa  onun  əsas  əməkdaşları  ilə  əlaqə  yaradın. 
152
Müsahibə vermək istədiyiniz jurnalisti müəyyən etdikdən sonra 
onun  “başını  bişirməyə”  başlayın:  sosial  şəbəkələrdə 
səhifələrinə  qoşulun,  müzakirələrində  iştirak  edin.  Sizi 
birləşdirən ümumi sahələri tapın və çalışın ki, söhbətlərinizi bu 
mövzular ətrafında aparasız.
Press-relizlərdən  istifadə  edin.  Press-reliz  reklam  materialı 
deyil, yeniliklərdir. Biznesinizi KİV üçün maraqlı edə bilsəniz, 
belə  yenilikləri  daim  hazırlamalısız.  Mətndə  açar  sözlərə  yer 
verin ki, axtarış sistemlərinin gözü tez-tez biznesinizə sataşsın.
Smartfonlar  dünyanı  fəth  edir.  Çalışın  ki,  saytınız 
smartfonun balaca ekranında da yaxşı görünsün. Bu məqsədlə 
saytınızın mobil versiyasını hazırlaya bilərsiz. Saytı WordPress-
də hazırlamısızsa WP-Touch adlı sadə plug-in-dən istifadə edin.
Bəzi hallarda SMS-marketinqdən də yararlana bilərsiz.
Müştəriləri QR-koddan istifadə etməyə təşviq edin. Belə kodu 
bir neçə dəqiqə ərzində pulsuz resurs olan 
 -nin 
www.goqr.me
köməyilə  hazırlamaq  olar  (sayta  linki  və  ya  istədiyiniz  digər 
məlumatı özündə əks etdirməklə).
Smartfonu və QR-kodu oxumaq üçün pulsuz tətbiqi olan 
hər  kəs  telefonun  kamerasını  QR-koda  tuşlayaraq  rahatca 
saytınıza daxil ola bilər. İstifadə imkanları bununla bitmir. QR-
kodda  telefon  nömrənizi,  SMS  mətnini,  virtual  vizitkanızı,  e-
mail-ınızı,  ünvanı  və  s.  gizlədə  bilərsiz.  Eşitdiyimə  görə,  hal-
hazırda QR-koddan daha müasir analoji imkanlar da var.
Video və audio məlumatların əhəmiyyəti
Psixoloqlar  informasiyanı  mənimsəmə  xüsusiyyətlərinə 
153

Ÿ
Partnyorlara  kontent  kimi  istifadə  edə  biləcəkləri 
maraqlı məqalələr göndərin. İcazə istəmək lazım deyil, 
sadəcə  göndərin!  Əlaqə  yaratmaq  istədiyiniz  sayt 
barədə  internetdəki  müzakirələri  izləyin  (Google 
Alerts-un  imkanlarını  unutmamısız  ki?).  Tənqid 
gördükdə saytı müdafiə edin. İnanın ki, siz diqqətdən 
yayınmayacaqsız. Misal üçün, bir neçə il əvvəl PayPal-
ın  vitse-prezidenti  Cim  Kokruma  saytın  müdafiəsinə 
görə təşəkkür etmişdi. Əslində Cim Kokrum bu şərhi 
yazanda  bir  məqsəd  güdmürdü.  Buna  baxmayaraq 
vitse-prezident  onu  tapdı,  bəzi  məqamları  müzakirə 
etdi, sonra isə hədiyyə olaraq ona futbolka göndərdi.
KİV-lərlə yaradıcı əməkdaşlıq
Biznesiniz  inkişaf  etdikcə  marketinq  alətləriniz  də 
genişlənməlidir.  Massmedia  üçün  material  toplusu  olan  press  kit 
hazırlayın. Belə toplunun tərkibi barədə müxtəlif fikirlər olsa da 
məsləhət görülür ki, əsas tələblərə riayət olunsun:
Ÿ
Biznesiniz,  məhsulunuz,  şirkətin  uğurları  haqqında 
qısa məlumat;
Ÿ
Sizin  tarixçəniz.  Bu  hissədə  məhsulunuz  barədə 
yazmayın.  Həyatda  çətinlikləri  dəf  edərək  necə  uğur 
qazanmısız  (əgər  belədirsə).  Aparıcı  şəxslərin 
tərcümeyi-halı, əsas simaların keyfiyyətli fotolarını da 
əlavə edin;
Ÿ
Müsahibə zamanı verilməli sualların siyahısı;
Ÿ
Biznesiniz haqqında ən yaxşı rəylər;
Ÿ
Şirkətiniz barəsində məqalələr, televiziya verilişlərində 
iştirakınız;
Ÿ
YouTube-dakı ən uğurlu videolarınızdan nümunələr;
Təsir  edənlərə  təsir  edin.  Ümumiyyətlə  KİV-lə  münasibət 
qurmaqdansa  onun  əsas  əməkdaşları  ilə  əlaqə  yaradın. 
152
Müsahibə vermək istədiyiniz jurnalisti müəyyən etdikdən sonra 
onun  “başını  bişirməyə”  başlayın:  sosial  şəbəkələrdə 
səhifələrinə  qoşulun,  müzakirələrində  iştirak  edin.  Sizi 
birləşdirən ümumi sahələri tapın və çalışın ki, söhbətlərinizi bu 
mövzular ətrafında aparasız.
Press-relizlərdən  istifadə  edin.  Press-reliz  reklam  materialı 
deyil, yeniliklərdir. Biznesinizi KİV üçün maraqlı edə bilsəniz, 
belə  yenilikləri  daim  hazırlamalısız.  Mətndə  açar  sözlərə  yer 
verin ki, axtarış sistemlərinin gözü tez-tez biznesinizə sataşsın.
Smartfonlar  dünyanı  fəth  edir.  Çalışın  ki,  saytınız 
smartfonun balaca ekranında da yaxşı görünsün. Bu məqsədlə 
saytınızın mobil versiyasını hazırlaya bilərsiz. Saytı WordPress-
də hazırlamısızsa WP-Touch adlı sadə plug-in-dən istifadə edin.
Bəzi hallarda SMS-marketinqdən də yararlana bilərsiz.
Müştəriləri QR-koddan istifadə etməyə təşviq edin. Belə kodu 
bir neçə dəqiqə ərzində pulsuz resurs olan 
 -nin 
www.goqr.me
köməyilə  hazırlamaq  olar  (sayta  linki  və  ya  istədiyiniz  digər 
məlumatı özündə əks etdirməklə).
Smartfonu və QR-kodu oxumaq üçün pulsuz tətbiqi olan 
hər  kəs  telefonun  kamerasını  QR-koda  tuşlayaraq  rahatca 
saytınıza daxil ola bilər. İstifadə imkanları bununla bitmir. QR-
kodda  telefon  nömrənizi,  SMS  mətnini,  virtual  vizitkanızı,  e-
mail-ınızı,  ünvanı  və  s.  gizlədə  bilərsiz.  Eşitdiyimə  görə,  hal-
hazırda QR-koddan daha müasir analoji imkanlar da var.
Video və audio məlumatların əhəmiyyəti
Psixoloqlar  informasiyanı  mənimsəmə  xüsusiyyətlərinə 
153

görə  insanları  dörd  yerə  bölürlər:  vizuallar  (məlumatların 
əksəriyyətini gözlə mənimsəyirlər), audiallar (məlumatı əsasən 
eşitmə qabiliyyəti vasitəsilə qavrayırlar), kinestetiklər (dünyanı 
əsasən  toxunma  vasitəsilə,  emosiyalarla  dərk  edirlər)  və 
dicitallar (həyatı məntiq, rəqəm, dəlillər vasitəsilə dərk edirlər). 
İnsanların  35-40%-i vizuallardır.
Videolarınızı  viruslu  edin.  Aşağıdakı  videolar  viruslu  ola 
bilər:
Ÿ
Gülməli;
Ÿ
Forma və ya məzmunu inqilabi olan;
Ÿ
Təccübləndirə bilən;
Ÿ
Nikbin;
Ÿ
Təsirli (uşaqlar və ya heyvanların iştirakı ilə);
Ÿ
Cəlbedici süjeti olan;
Ÿ
Qısa (2-3 dəqiqəyədək).
Vacib olan marketinq videoları.
Ÿ
Məhsulunuz haqqında 10 ən vacib suala cavab verən 
video hazırlayın. Hərəsinin uzunluğu 30 saniyədən 
3  dəqiqəyədək  olsun.  Kameranız  yoxdursa 
PowerPoint  və  Camtasia  və  ya  Mac  istifadəçiləri 
üçün  Keynote  və  ScreenFlow  proqramlarından 
istifadə edin. Rəqiblərdən fərqinizi vurğulayın;
Ÿ
Əlavə  olaraq  aşağıda  verilən  4  qısa  videonu 
hazırlayın (hərəsi 3 dəqiqə uzunluğunda):
Ÿ
 “Əlavə  məlumatlar”  videosu.  Hər  videonun 
sonunda məlumat yerləşdirin ki, qalan videoları 
haradan  izləmək  olar  (video  səhifəyə  yazılmaq 
imkanı);
Ÿ
 “Adınızı daxil edin və bütün videoları alın”. Bu 
videonun  məqsədi  potensial  müştərilə  əlaqə 
yaratmaq,  təklifiniz  haqqında  məlumat  vermək 
və  abunənin  xeyrini  ona  çatdırmaqdır.Öz 
154
səhifənizdə  videolara  abunə  yazılmaq  imkanı 
yaradın;
Ÿ
 “Sağ  olun  ki,  yeniliklərimizə  abunə  olmusuz”. 
Bu videonu təşəkkürlər səhifənizdə yerləşdirin;
Ÿ
 “Məhsulumu  alın”.  Bu  videonu  saytınızda 
yerləşdirin  və  sizdən  çıxan  məktublara  əlavə 
edin.
Ÿ
Videolar  hazır  olduqdan  sonra  abunə  və  ya  hədəf 
səhifənizi  yaradın.  Videolara  baxdıqdan  sonra 
insanları ora yönəldin.
Ÿ
Videoçarxlarınızı  mümkün  qədər  çox  sayda 
tanınmış videosaytlar, sosial şəbəkələr və bloqlarda 
yerləşdirin.
Videomarketinq vasitələri (hər il yeniləri yaranır):
Ÿ
KodakZİ8 və ya Flip kameraları (mobil telefonunuz 
da işə yaraya bilər);
Ÿ
Sony  Vegas  videoların  redaktə  edilməsi  üçün 
məşhur proqramdır;
Ÿ
İri  videokliplər  üçün 
  servisindən 
www.ezs3.com
istifadə edə bilərsiz. Bu vasitə videolarınıza qəşəng 
çərçivə  və  qoşulma  düymələrini  əlavə  etmək, 
həmçinin  onları  saytınızda  yerləşdirmək  imkanı 
yaradır.
Ÿ
PowerPoint  təqdimatı  formatında  və  kadrarxası 
şərhləri olan videolar yaxşı təsir bağışlayır. Dinamik 
danışın, sadəcə kağızdan oxumayın. Belə videoları 
kompüter  ekranındakı  təsvirləri  yazan  Camtasia 
kimi  proqramlar  vasitəsilə  hazırlaya  bilərsiz. 
Təqdimatı həm PowerPoint-da, həm təqdimat üçün 
pulsuz  resurs  olan 
  köməyilə, 
www.openoffice.org
həm  də  Gmail-da  qeydiyyatda  olanlar  üçün 
istifadəsi  pulsuz  olan  Google  Docs  vasitəsilə 
155

görə  insanları  dörd  yerə  bölürlər:  vizuallar  (məlumatların 
əksəriyyətini gözlə mənimsəyirlər), audiallar (məlumatı əsasən 
eşitmə qabiliyyəti vasitəsilə qavrayırlar), kinestetiklər (dünyanı 
əsasən  toxunma  vasitəsilə,  emosiyalarla  dərk  edirlər)  və 
dicitallar (həyatı məntiq, rəqəm, dəlillər vasitəsilə dərk edirlər). 
İnsanların  35-40%-i vizuallardır.
Videolarınızı  viruslu  edin.  Aşağıdakı  videolar  viruslu  ola 
bilər:
Ÿ
Gülməli;
Ÿ
Forma və ya məzmunu inqilabi olan;
Ÿ
Təccübləndirə bilən;
Ÿ
Nikbin;
Ÿ
Təsirli (uşaqlar və ya heyvanların iştirakı ilə);
Ÿ
Cəlbedici süjeti olan;
Ÿ
Qısa (2-3 dəqiqəyədək).
Vacib olan marketinq videoları.
Ÿ
Məhsulunuz haqqında 10 ən vacib suala cavab verən 
video hazırlayın. Hərəsinin uzunluğu 30 saniyədən 
3  dəqiqəyədək  olsun.  Kameranız  yoxdursa 
PowerPoint  və  Camtasia  və  ya  Mac  istifadəçiləri 
üçün  Keynote  və  ScreenFlow  proqramlarından 
istifadə edin. Rəqiblərdən fərqinizi vurğulayın;
Ÿ
Əlavə  olaraq  aşağıda  verilən  4  qısa  videonu 
hazırlayın (hərəsi 3 dəqiqə uzunluğunda):
Ÿ
 “Əlavə  məlumatlar”  videosu.  Hər  videonun 
sonunda məlumat yerləşdirin ki, qalan videoları 
haradan  izləmək  olar  (video  səhifəyə  yazılmaq 
imkanı);
Ÿ
 “Adınızı daxil edin və bütün videoları alın”. Bu 
videonun  məqsədi  potensial  müştərilə  əlaqə 
yaratmaq,  təklifiniz  haqqında  məlumat  vermək 
və  abunənin  xeyrini  ona  çatdırmaqdır.Öz 
154
səhifənizdə  videolara  abunə  yazılmaq  imkanı 
yaradın;
Ÿ
 “Sağ  olun  ki,  yeniliklərimizə  abunə  olmusuz”. 
Bu videonu təşəkkürlər səhifənizdə yerləşdirin;
Ÿ
 “Məhsulumu  alın”.  Bu  videonu  saytınızda 
yerləşdirin  və  sizdən  çıxan  məktublara  əlavə 
edin.
Ÿ
Videolar  hazır  olduqdan  sonra  abunə  və  ya  hədəf 
səhifənizi  yaradın.  Videolara  baxdıqdan  sonra 
insanları ora yönəldin.
Ÿ
Videoçarxlarınızı  mümkün  qədər  çox  sayda 
tanınmış videosaytlar, sosial şəbəkələr və bloqlarda 
yerləşdirin.
Videomarketinq vasitələri (hər il yeniləri yaranır):
Ÿ
KodakZİ8 və ya Flip kameraları (mobil telefonunuz 
da işə yaraya bilər);
Ÿ
Sony  Vegas  videoların  redaktə  edilməsi  üçün 
məşhur proqramdır;
Ÿ
İri  videokliplər  üçün 
  servisindən 
www.ezs3.com
istifadə edə bilərsiz. Bu vasitə videolarınıza qəşəng 
çərçivə  və  qoşulma  düymələrini  əlavə  etmək, 
həmçinin  onları  saytınızda  yerləşdirmək  imkanı 
yaradır.
Ÿ
PowerPoint  təqdimatı  formatında  və  kadrarxası 
şərhləri olan videolar yaxşı təsir bağışlayır. Dinamik 
danışın, sadəcə kağızdan oxumayın. Belə videoları 
kompüter  ekranındakı  təsvirləri  yazan  Camtasia 
kimi  proqramlar  vasitəsilə  hazırlaya  bilərsiz. 
Təqdimatı həm PowerPoint-da, həm təqdimat üçün 
pulsuz  resurs  olan 
  köməyilə, 
www.openoffice.org
həm  də  Gmail-da  qeydiyyatda  olanlar  üçün 
istifadəsi  pulsuz  olan  Google  Docs  vasitəsilə 
155

hazırlaya bilərsiz.
Audiofaylların yaradılması:
Ÿ
Babat mikrofonlu qulaqcıq lazım olacaq. İlk dövrdə 
məsləhət  görürəm  ki,  pulsuz  olan  Audacity 
proqramından  istifadə  edəsiz  (buradan  yükləyə 
bilərsiz: 
).  Proqram, 
www.audacity.sourceforge.net
yazının  əvvəli  və  sonunda  musiqi  əlavə  etmə, 
həmçinin  sadə  redaktə  etmə  imkanı  verir. 
Paramertlərdə  məlumat  ötürmə  sürətini  64  kbit/s 
seçin;
Ÿ
Müəllif  huquqları  ilə  müdafiə  olunmayan  musiqi 
seçin. Beləsini tapmaq üçün Google-da “free music” 
adı ilə axtarış verin;
Ÿ
Audioyazını  bloqa  yükləmək  üçün  WordPress-in 
müvafiq funksiyasından istifadə etmək olar.
Marketinqdə uğurlu əməkdaşlıq
İnternetdə “ulduz”larla (nüfuzlu insan, tanınmış bloqqer, 
məşhur sayt sahibləri) əməkdaşlığa yaradıcı yanaşın.
Nüfuzlu  müştərilərinizə  xüsusi  münasibət  göstərin. 
Biznesinizin ilkin dövründə “nüfuzlu” deyiləndə, bir neçə yüz 
nəfər auditoriyası olan şəxslər nəzərdə tutulur.
 
,  
  v ə   ya 
w w w . t w i t a l y z e r . c o m
w w w . k l o u t . c o m
www.twi ergrader.com
 köməyilə Facebook və ya Twi er-dən 
istifədə edən hər hansı şəxsin nüfuz reytinqini öyrənmək olar. 
Bəlkə  ən  nüfuzlu  mövcud  və  potensial  müştərilərinizi  xüsusi 
təkliflərlə sevindirəsiz? Necə? İmkanlar çoxdur. Yaradıcı olun. 
Birini qeyd edim. Tutaq ki, iş adamlarının istifadə etdiyi kafenin 
sahibisiz.  Müsabiqə  elan  edirsiz  ki,  Twi er-də  şirkətiniz 
haqqında  qısa  məlumatın  göndərilməsi  müqabilində  pulsuz 
desert verilir. Bonusun alınması üçün işçinizə “tvit”-i göstərmək 
kifayətdir. Əgər belə şəxslərin sırasında nüfuzlu insanlar olsa siz 
156
onları kafenizdə şəxsən salamlaya bilərsiz. Əlavə olaraq onlara 
bildirirsiz ki, yeni yemək növünə (salata, buterbroda və ya s.) bu 
şəxsin  adını  vermək  istəyirsiz.  Əvəzində  sadəcə  ondan  xahiş 
edirsiz ki, bu barədə məlumatı öz abunəçilərinə çatdırsın.
Bundan əlavə siz yeni yaradılmış və Azərbaycan məhsulu 
olan 
  saytının  təklif  etdiyi  alətdən  çox 
www.keepface.com
səmərəli istifadə edə bilərsiz. İnfluencer marketing platforması 
adlanan  bu  sayt  vasitəsilə  brendlər  ilə  nüfuzlu  sosial  media 
istifadəçiləri  və  bloggerlər  birgə  sosial  media  layihələri 
hazırlayır.  Şirkətlər  sosial  media  kampaniyalarının  hazırlan-
masını,  məşhur  və  nüfuzlu  istifadəçilərin  bu  kampaniyalara 
cəlb  edilməsini  və  statistik  məlumatların  toplanmasını  bir 
platformadan idarə edə bilir.
Partnyor  marketinqi  zamanı 
  –ın 
www.clickbank.com
köməyilə  hər  məhsul  üzrə  partnyor  linkləri  yarada,  hər  satışı 
izləyə,  sifarişləri  emal  edə,  sizə  və  partnyorun  payına  düşən 
ödənişi təmin edə bilərsiz.
Ekspertlərlə  müsahibə  marketinq  məqsədli  sadə  və 
effektiv kontentdir
Bu  işdə  “aşağıdan  yuxarı”  taktikasından  istifadə  edin. 
Yəni,  birbaşa  yüksək  səviyyəli  ekspertlərdən  başlamayın, 
plankanı tədricən qaldırın.
Mövcud pulsuz alətlər müsahibə alanın işini rahatlaşdırır. 
Məsələn, 
  servisi  müsahibəni 
www.freeconferencecall.com
telefonla keçirmək, sonra da dinləyicilər arasında yaymaq üçün 
yazını  MP3  və  ya  WAV  formatında  yadda  saxlamaq  imkanı 
verir.
Google Alerts vasitəsilə marketinq hücumu nümunələri:
Ÿ
Sizə  lazım  olan  sahədə  nüfuzlu  bir  şəxslə  əlaqə 
yaratmaq  istəyirsizsə,  Google  Alerts-da  onun  adını 
qeyd  edin.  Belə  məlumatlar  olduqda  müzakirələrdə 
157

hazırlaya bilərsiz.
Audiofaylların yaradılması:
Ÿ
Babat mikrofonlu qulaqcıq lazım olacaq. İlk dövrdə 
məsləhət  görürəm  ki,  pulsuz  olan  Audacity 
proqramından  istifadə  edəsiz  (buradan  yükləyə 
bilərsiz: 
).  Proqram, 
www.audacity.sourceforge.net
yazının  əvvəli  və  sonunda  musiqi  əlavə  etmə, 
həmçinin  sadə  redaktə  etmə  imkanı  verir. 
Paramertlərdə  məlumat  ötürmə  sürətini  64  kbit/s 
seçin;
Ÿ
Müəllif  huquqları  ilə  müdafiə  olunmayan  musiqi 
seçin. Beləsini tapmaq üçün Google-da “free music” 
adı ilə axtarış verin;
Ÿ
Audioyazını  bloqa  yükləmək  üçün  WordPress-in 
müvafiq funksiyasından istifadə etmək olar.
Marketinqdə uğurlu əməkdaşlıq
İnternetdə “ulduz”larla (nüfuzlu insan, tanınmış bloqqer, 
məşhur sayt sahibləri) əməkdaşlığa yaradıcı yanaşın.
Nüfuzlu  müştərilərinizə  xüsusi  münasibət  göstərin. 
Biznesinizin ilkin dövründə “nüfuzlu” deyiləndə, bir neçə yüz 
nəfər auditoriyası olan şəxslər nəzərdə tutulur.
 
,  
  v ə   ya 
w w w . t w i t a l y z e r . c o m
w w w . k l o u t . c o m
www.twi ergrader.com
 köməyilə Facebook və ya Twi er-dən 
istifədə edən hər hansı şəxsin nüfuz reytinqini öyrənmək olar. 
Bəlkə  ən  nüfuzlu  mövcud  və  potensial  müştərilərinizi  xüsusi 
təkliflərlə sevindirəsiz? Necə? İmkanlar çoxdur. Yaradıcı olun. 
Birini qeyd edim. Tutaq ki, iş adamlarının istifadə etdiyi kafenin 
sahibisiz.  Müsabiqə  elan  edirsiz  ki,  Twi er-də  şirkətiniz 
haqqında  qısa  məlumatın  göndərilməsi  müqabilində  pulsuz 
desert verilir. Bonusun alınması üçün işçinizə “tvit”-i göstərmək 
kifayətdir. Əgər belə şəxslərin sırasında nüfuzlu insanlar olsa siz 
156
onları kafenizdə şəxsən salamlaya bilərsiz. Əlavə olaraq onlara 
bildirirsiz ki, yeni yemək növünə (salata, buterbroda və ya s.) bu 
şəxsin  adını  vermək  istəyirsiz.  Əvəzində  sadəcə  ondan  xahiş 
edirsiz ki, bu barədə məlumatı öz abunəçilərinə çatdırsın.
Bundan əlavə siz yeni yaradılmış və Azərbaycan məhsulu 
olan 
  saytının  təklif  etdiyi  alətdən  çox 
www.keepface.com
səmərəli istifadə edə bilərsiz. İnfluencer marketing platforması 
adlanan  bu  sayt  vasitəsilə  brendlər  ilə  nüfuzlu  sosial  media 
istifadəçiləri  və  bloggerlər  birgə  sosial  media  layihələri 
hazırlayır.  Şirkətlər  sosial  media  kampaniyalarının  hazırlan-
masını,  məşhur  və  nüfuzlu  istifadəçilərin  bu  kampaniyalara 
cəlb  edilməsini  və  statistik  məlumatların  toplanmasını  bir 
platformadan idarə edə bilir.
Partnyor  marketinqi  zamanı 
  –ın 
www.clickbank.com
köməyilə  hər  məhsul  üzrə  partnyor  linkləri  yarada,  hər  satışı 
izləyə,  sifarişləri  emal  edə,  sizə  və  partnyorun  payına  düşən 
ödənişi təmin edə bilərsiz.
Ekspertlərlə  müsahibə  marketinq  məqsədli  sadə  və 
effektiv kontentdir
Bu  işdə  “aşağıdan  yuxarı”  taktikasından  istifadə  edin. 
Yəni,  birbaşa  yüksək  səviyyəli  ekspertlərdən  başlamayın, 
plankanı tədricən qaldırın.
Mövcud pulsuz alətlər müsahibə alanın işini rahatlaşdırır. 
Məsələn, 
  servisi  müsahibəni 
www.freeconferencecall.com
telefonla keçirmək, sonra da dinləyicilər arasında yaymaq üçün 
yazını  MP3  və  ya  WAV  formatında  yadda  saxlamaq  imkanı 
verir.
Google Alerts vasitəsilə marketinq hücumu nümunələri:
Ÿ
Sizə  lazım  olan  sahədə  nüfuzlu  bir  şəxslə  əlaqə 
yaratmaq  istəyirsizsə,  Google  Alerts-da  onun  adını 
qeyd  edin.  Belə  məlumatlar  olduqda  müzakirələrdə 
157

iştirak edərək faydalı və yaradıcı şərhlər yazın;
Ÿ
Hədəfiniz olan nüfuzlu şəxsi maraqlandıran mövzuları 
öyrənin. Google Alerts-u həmin mövzulara sazlayın və 
bu  mövzularda  maraqlı  məlumat  çıxdıqda  qısa 
məktubla birlikdə həmin şəxsə göndərin;
Ÿ
Google Alerts-u ən yaxşı tərəfdaş və müştərilərinizin 
adına  kökləyin.  Münasib  məlumat  çıxdıqda  onlara 
nailiyyətlərinə yüksək qiyməti ifadə edən qısa məktub 
göndərin.
Ÿ
Yeni marketinq ideyalarının tapılması yollarından biri 
Google Alerts vasitəsilə sizinlə eyni hədəf auditoriyası 
olan  rəqiblərinizin  marketinq  fəaliyyətlərini 
izləməkdir.
Əlavə imkanlar
Daim kontenti yeniləşdirin.
Sahənizlə bağlı məqalələr yazıb geniş yayılmasını təmin edin.
Sahənizlə bağlı kitab yazın və geniş yayılmasını təmin edin (sata 
bilsəz lap yaxşı). Kitabı vacib görüşlərinizdə vizitka əvəzi təqdim 
edin. Kitab müəllifləri cəmiyyətdə ayrı cür qəbul olunurlar. Bəzi 
texniki məqamlar. İndiki mərhələdə sizə o qədər vacib olmasa 
da məlumat üçün deyim ki, ingilis dilindəki (deyilənə görə rus 
dili üçün də artıq işlətmək olur) mətnləri şifahi deyərək danışığı 
tanıma  proqramı  olan  Dragon  NaturallySpeaking  köməyilə 
word formatında mətnə çevirmək olar. Əminəm gün olacaq ki, 
belə imkanlar Azərbaycan dili üçün də yaranacaq.
Kitab  üzü  dizaynının  hazırlanmasını  yaxşı  olar  ki, 
peşəkara  həvalə  edəsiz.  Bunun  üçün  müxtəlif  online-servislər 
mövcuddur,  məsələn, 
.  Öz  istəklərinizi 
www.99designs.com
təsvir  edərək  belə  saytlara  göndərirsiz.  Təcrübəli  insanlar 
müxtəlif  variantlar  hazırlayırlar  və  qiymətini  bildirirlər.  Ən 
uyğununu seçirsiz.
158
Kitabınızı çap etdirmək istəyirsizsə heç də vacib deyil ki, 
əvvəlki kimi minlərlə nüsxə sifariş edəsiz. İndi nəşr biznesində 
istədiyiniz sayda çap imkanından istifadə edə bilərsiz. Bunun 
üçün  müxtəlif  resurslar  var,  məsələn, 
  –a 
www.amazon.com
məxsus olan 
 və ya 
.
www.createspace.com
www.lulu.com
Kitabınızı  elketron  formatda  da  tərtib  edə  bilərsiz. 
Əsərinizin (tam və ya bir hissəsinin) sizin adınız qeyd edilməklə 
paylaşmasına  çalışın.  Kimin  müəllifin  adını  çəkmədən 
kitabınızdan istifadə etdiyini öyrənmək istəyirsizsə, Copyscape 
(
)  servisindən  istifadə  edin.  Mətndən  bir 
www.copyscape.com
neçə sətir daxil etməklə həmin hissənin çap olunduğu resursları 
dərhal görəcəksiz.
Switchblade  (
  və
www.documentsecurityalliance.com
 
www.digitalwatermarkingalliance.com
)  mətn  və  təsvirlərinizi 
qorumaq üçün müxtəlif üsüllar təklif edir.
www.clickbank.com - 
un əsas məqsədi elektron kitab və 
rəqəmsal  kontentin  satışını  təşkil  etməkdir  (yəqin  ki,  dil  üzrə 
məhdudiyyətlər olacaq).
Elektron kitab bir çox halda çap variantından yaxşıdır:
Ÿ
Yeniləşdirmək mümkündür (əvvəlki versiyanı alanlara 
göndərmək olar);
Ÿ
Mətnə aktiv link əlavə etmək olar;
Ÿ
Alış zamanı müştəri öz e-mail-ını qeyd edir;
Ÿ
Elektron kitab həm ucuzdur, həm də çatdırılması çox 
rahatdır;
Ÿ
Satış olsa müəllif daha çox qazanır;
Ÿ
Hazırlaması tez başa gəlir (çap etmək tələb olunmur) 
və s.
Dövri bülleten marketinq vasitəsi kimi çıxış edə bilər. Bunun 
üçün o, maraqlı və müntəzəm olmalıdır.
Əvvəlcə  müştərilər  üçün  ödənişin  olmaması  barəsində 
düşünün.  Marketinqdə  “pulsuz”  sözü  sehrli  təsirə  malikdir. 
159

iştirak edərək faydalı və yaradıcı şərhlər yazın;
Ÿ
Hədəfiniz olan nüfuzlu şəxsi maraqlandıran mövzuları 
öyrənin. Google Alerts-u həmin mövzulara sazlayın və 
bu  mövzularda  maraqlı  məlumat  çıxdıqda  qısa 
məktubla birlikdə həmin şəxsə göndərin;
Ÿ
Google Alerts-u ən yaxşı tərəfdaş və müştərilərinizin 
adına  kökləyin.  Münasib  məlumat  çıxdıqda  onlara 
nailiyyətlərinə yüksək qiyməti ifadə edən qısa məktub 
göndərin.
Ÿ
Yeni marketinq ideyalarının tapılması yollarından biri 
Google Alerts vasitəsilə sizinlə eyni hədəf auditoriyası 
olan  rəqiblərinizin  marketinq  fəaliyyətlərini 
izləməkdir.
Əlavə imkanlar
Daim kontenti yeniləşdirin.
Sahənizlə bağlı məqalələr yazıb geniş yayılmasını təmin edin.
Sahənizlə bağlı kitab yazın və geniş yayılmasını təmin edin (sata 
bilsəz lap yaxşı). Kitabı vacib görüşlərinizdə vizitka əvəzi təqdim 
edin. Kitab müəllifləri cəmiyyətdə ayrı cür qəbul olunurlar. Bəzi 
texniki məqamlar. İndiki mərhələdə sizə o qədər vacib olmasa 
da məlumat üçün deyim ki, ingilis dilindəki (deyilənə görə rus 
dili üçün də artıq işlətmək olur) mətnləri şifahi deyərək danışığı 
tanıma  proqramı  olan  Dragon  NaturallySpeaking  köməyilə 
word formatında mətnə çevirmək olar. Əminəm gün olacaq ki, 
belə imkanlar Azərbaycan dili üçün də yaranacaq.
Kitab  üzü  dizaynının  hazırlanmasını  yaxşı  olar  ki, 
peşəkara  həvalə  edəsiz.  Bunun  üçün  müxtəlif  online-servislər 
mövcuddur,  məsələn, 
.  Öz  istəklərinizi 
www.99designs.com
təsvir  edərək  belə  saytlara  göndərirsiz.  Təcrübəli  insanlar 
müxtəlif  variantlar  hazırlayırlar  və  qiymətini  bildirirlər.  Ən 
uyğununu seçirsiz.
158
Kitabınızı çap etdirmək istəyirsizsə heç də vacib deyil ki, 
əvvəlki kimi minlərlə nüsxə sifariş edəsiz. İndi nəşr biznesində 
istədiyiniz sayda çap imkanından istifadə edə bilərsiz. Bunun 
üçün  müxtəlif  resurslar  var,  məsələn, 
  –a 
www.amazon.com
məxsus olan 
 və ya 
.
www.createspace.com
www.lulu.com
Kitabınızı  elketron  formatda  da  tərtib  edə  bilərsiz. 
Əsərinizin (tam və ya bir hissəsinin) sizin adınız qeyd edilməklə 
paylaşmasına  çalışın.  Kimin  müəllifin  adını  çəkmədən 
kitabınızdan istifadə etdiyini öyrənmək istəyirsizsə, Copyscape 
(
)  servisindən  istifadə  edin.  Mətndən  bir 
www.copyscape.com
neçə sətir daxil etməklə həmin hissənin çap olunduğu resursları 
dərhal görəcəksiz.
Switchblade  (
  və
www.documentsecurityalliance.com
 
www.digitalwatermarkingalliance.com
)  mətn  və  təsvirlərinizi 
qorumaq üçün müxtəlif üsüllar təklif edir.
www.clickbank.com - 
un əsas məqsədi elektron kitab və 
rəqəmsal  kontentin  satışını  təşkil  etməkdir  (yəqin  ki,  dil  üzrə 
məhdudiyyətlər olacaq).
Elektron kitab bir çox halda çap variantından yaxşıdır:
Ÿ
Yeniləşdirmək mümkündür (əvvəlki versiyanı alanlara 
göndərmək olar);
Ÿ
Mətnə aktiv link əlavə etmək olar;
Ÿ
Alış zamanı müştəri öz e-mail-ını qeyd edir;
Ÿ
Elektron kitab həm ucuzdur, həm də çatdırılması çox 
rahatdır;
Ÿ
Satış olsa müəllif daha çox qazanır;
Ÿ
Hazırlaması tez başa gəlir (çap etmək tələb olunmur) 
və s.
Dövri bülleten marketinq vasitəsi kimi çıxış edə bilər. Bunun 
üçün o, maraqlı və müntəzəm olmalıdır.
Əvvəlcə  müştərilər  üçün  ödənişin  olmaması  barəsində 
düşünün.  Marketinqdə  “pulsuz”  sözü  sehrli  təsirə  malikdir. 
159

Baxaq  görək  Google,  YouTube  və  ya  Facebook-un  biznes-
modelləri  necə  işləyir.  Onlar  istifadəçilər  üçün  pulsuzdur, 
amma  digər  vasitələrlə  milyardlar  qazanırlar.  Siz  də  belə 
yanaşmanın tətbiqini gözdən keçirin.
Marketinq  kontentinizə  cəlbedici  ad  verin.  Bəzi  uğurlu 
variantları qeyd edirəm:
Ÿ
Hər bir it sahibinin vandalizm haqqında bilməli olduğu 
7 fakt;
Ÿ
Bel ağrıları barədə həkimlərin gizlətdiyi 5 sirr;
Ÿ
Xüsusi  buraxılış:  borclardan  yaxa  qurtarmaq  üçün 
addımbaaddım təlimat;
Ÿ
Arzuladığınız işə doğru 8 effektiv addım.
Kontentin paylaşması strategiyası. Paylaşmanı tezləşdirmək 
və  avtomatlaşdırmaq  üçün  müxtəlif  köməkçi  proqramlar 
m ö v c u d d u r .   B e l ə   p r o q r a m l a r   d a i m   ye n i l ə n i r   d e y ə 
www.jimcockrum.com
  saytından  ən  son  imkanlar  və 
strategiyalarla  tanış  ola  bilərsiz.  Rusdilli  istifadəçilər  bu 
məlumatı internetdə digər müvafiq resurslardan tapa bilərlər.
İstifadə etdiyiniz servislərdə müsbət rəylərinizi yerləşdirin. Bir 
biznesmenin  e-mailların  avtomatik  göndərilməsində  istifadə 
etdiyi 
 –da peşəkar köməyə görə yerləşdirdiyi 
www.aweber.com
müsbət rəyi (öz saytına linklə birlikdə) bir neçə il ərzində saytda 
qalmışdı. Nəticədə yalnız bu link ona bir neçə min yeni müştəri 
gətirmişdi.  Maraqlı  məqalələri  oxuduqda  onlara  müsbət  rəy 
verməyi  unutmayın.  Sizdən  gedən  bir  şey  olmayacaq,  amma 
xeyri çox dəyə bilər.
Marketinqdə  yumor  hissiniz  köməyinizə  çatacaq.  Özünüzə 
gülməyi də unutmayın.
İmkan verməyin ki, sizi unutsunlar. Xüsusi təkliflərlə keçmiş 
müştərilərinizi də yenidən qaytarmağa çalışın. Müxtəlif maraqlı 
müsabiqələr keçirin.
160
Sualların verilməsi əla marketinq strategiyasıdır.
Müzakirə edilən məsələ barədə öz mövqeyinizi bildirin. Səmimi 
olmağa çalışın.
Tövsiyələri təşviq edin. Dildən-dilə reklam (word of mouth) 
az investisiya hesabına yaranan şirkətlərin əsas resurslarından 
biridir. Buna görə də müştərilərinizi sövq edin ki, haqqınızda 
başqalarına danışsınlar. Sizdən razı qalanlara bu xahişi birbaşa 
edin (facebook-da paylaşmanı, tanışları sırasından 3 potensial 
müştəri  adının  bildirilməsini,  səhifənizin  “like”  edilməsini, 
internetdən kənar tövsiyələrin olunmasını və s.).
Sorğuların  keçirilməsi  də  marketinq  vasitəsidir.  Nəticədə 
müştərilər özünə qarşı diqqəti hiss edəcək, siz də öyrənəcəksiz 
ki, onların ürəklərindən əlavə nə keçir, nəyi dəyişmək istərdilər, 
yeni təklif və ya qiymət onlar üçün maraqlıdırmı və s. İnternetdə 
pulsuz sorğuları SurveyMonkey və ya Google Forms vasitəsilə 
keçirmək olar. Suallara videocavab təsiri bir az da gücləndirir. 
Ekrandakı  görüntüləri  vebkamera  və  ya  skrinşot  vasitəsilə 
yazmaq  üçün  Jing  yardımçı  proqramdan  istifadə  edə  bilərsiz 
(
). Cəmi bir neçə dəqiqə ərzində belə 
www.techsmith.com/jing
videocavabı  hazırlayıb,  internetə  yükləyərək  linkini  Jing 
serverində yerləşdirə bilərsiz.