I bobIssiqlik o’tkazuvchanlik va issiqlik almashinuvi haqida umumiy tushuncha

2.3. Darsni interfaol metodlarda tashkil etish 



  O`qitish mazmuni yaxshi o`zlashtirishga olib keladi. 



  O`z vaqtida talaba-talabalar orasida ta`limiy aloqalar o`rnatiladi. 



  O`qitish  usullari  ta`lim  jarayonida  turli  xil  ko`rinishlarda  kechadi.  (yakka, 

juft, guruh, katta guruhlar). 



  O`quv  jarayoni  o`quv  ehtiyojini  qondirish  bilan  yuqori  motivatsiyaga  ega 

bo`ladi. 



  O`zaro  axborot  berish,  olish,  qayta  ishlash  orqali  o`quv  materiali  yaxshi 

esda qoladi. 



  Talabada  o`zaro  muloqotga  kirishish,  fikr  bildirish,  fikr  almashinish 

ko`nikmalari shakllanadi. 

---

 

35 



  O`quv  jarayonida  –  talabaning  o`z-o`ziga  baho  berishi,  tanqidiy  qarashi 

rivojlanadi. 



   Talaba  uchun  dars  qiziqarli  o`qitilayotgan  predmet  mazmuniga  aylanadi, 

o`qish jarayoniga ijodiy yondashuv, ijobiy fikr namoyon bo`ladi. 



  Har  bir talabaning o`zi mustaqil  fikr  yurita olishga,  izlanishga,  mushohada 

qilishga olib keladi. 



  Interfaol  usulda  o`tilgan  darslarda  talaba  faqat  ta`lim  mazmunini 

o`zlashtiribgina qolmay, balki o`zining tanqidiy va mantiqiy fikrlashini ham 

rivojlantiradi.  

Albatta  interfaol  darslarni  tashkil  etishning  ham  o`ziga  yarasha 

kamchiliklari mavjud. 

1.  O`quv-biluv jarayoni ko`plab vaqt sarflashni talab qiladi. 

2.  Interfaol  mashg`ulotlarida  barcha  talabalarni  keraklicha  nazorat  etib 

borishning imkoniyati bo`lavermaydi. 

3.  Juda  murakkab  materiallar  o`rganilayotganda  talabalar  muammoni 

to`laqonli, aniq echa olmaydilar, bunday sharoitlarda talabaning roli past 

bo`lishi hollari kuzatiladi. 

4.   Guruhlarda  o`quv  jarayoni  kechayotgan  kuchsiz  talabalarning  ishtiroki 

tufayli kuchli o`quvchilar ham past ball yoki baho olish hollari kuzatila. 

Bunday  sharoitda  talaba  yuksak  rivojlangan  fikrlash  qobiliyatiga, 

muammolar  bo`yicha  mushohada  yuritishga,  muammolarni  o`z  vaqtida 

echa oladigan qobiliyatga ega bo`lishi kerak. 

Interfaol  usullarda  darsni  tashkil  etishda  talaba  shaxsini  rivojlantirishni 

o`ziga-o`zi zamin yaratishda boshlash kerak.  

Ya`ni talaba: 

-  o`zi mustaqil mutolaa qilish, o`qish asosida bilim olishga; 

-  o`zini-o`zi anglab etishga, anglab tarbiya topishga; 

-  o`z kuchi va imkoniyatlariga ishonch bilan qarashga; 

-  o`quv mehnatiga ma`suliyat hissi bilan qarashga; 

---

 

36 

-  o`z  faoliyatini  mustaqil  tashkil  eta  olish,  har  bir  minutni  g`animat 

bilishga; 

-  o`quv mehnatiga o`zida xohish istak uyg`ota olishga; 

-  har qanday vaziyatda faollik ko`rsata olishga; 

-  ayniqsa,  hozirgi  tezkor  axborot  manbalaridan  unumli  foydalani  olishni 

asosiy bosh maqsad qilib olishga o`rganmog`i zarur. 

Shuning  uchun  ham  hozirgi  kunda  talabaning  o`z-o`zini  rivojlantirish 

texnologiyasini  yaratish  pedagogika,  didaktika  fani  oldida  o`z  yechimini 

kutayotgan dolzarb muammolardandir. 

Keyingi  vaqtlarda  o`qituvchilar  orasida  shaxsga  qaratilgan  ta`lim  nima, 

interfaol  usulida  o`qitish  nima  uchun  zarur?  Bu  usul  qachondan  o`quv 

jarayoniga  kirib  kelgan?  Uning  qanday  turlari  mavjud?  Tarkibiy  tuzilishi 

qanday?  Uni  o`quv  jarayoniga  qanday  olib  kirish  kerak,  uni  avvalgi  usullardan 

farqi nimada kabi savollarga duch kelinadi. 

Buning  uchun  shu  kunlarda  maktablarimizda  olib  borilayotgan  an`anaviy 

darslarni  yana  bir  marotaba  eslab  o`tish  joizdir.  An`anaviy  o`qitish  XVII  asrda 

Chex pedagogi Yan Amos Komenskiy tomonidan taklif etilgan. 

U o`qitishning yagona klassik tizimini ishlab chiqib, uni sinf- dars sistemasi 

deb  yuritadi.  Keyinchalik  bu  sistema  pedagogikada  keng  tarqalgan.  An`anaviy 

maktab sinf- dars tizimi nomini olish u quyidagicha o`ziga xos an`analarga ega: 



 

Taxminan  bir  xil  yoki  yaqin  yoshli  bolalar  tayyorgarlik  darajasi  yaqin 

bolalar sinfini tashkil etadi. 



 

Sinf yagona reja, dastur, dars jadvali asosida ishlaydi. 



 

Asosan mashg`ulot turi yagona dars hisoblanadi. 



 

Dars ma`lum o`quv predmeti, temaga bir xil material ustida ishlaydi. 



 

O`quvchilar  faoliyatini  o`qituvchi  boshqaradi,  har  bir  o`quvchining 

bilim  darajasini  baholaydi,  yil  oxirida  o`quvchini  sinfdan-  sinfga 

ko`chirishni ham u hal qiladi. 

---

 

37 



 

Darsliklar asosan uy ishini bajarishda, uyda qo`llaniladi. 

An`anaviy dars sxemasi quyidagicha ko`rinishga ega. 

Yangi mavzuni --------Mustahkamlash------- Nazorat-------- Baholash 

  O`rganish 

  An`anaviy darsning konseptual holati 



  Ilmiylik 



  O`quvchi tabiatiga mosligi  



  Ketma-ketlik, tizimliligi 



  Tushunarligi  



  Mustahkamligi  



  Anglash va faollik 



  Ko`rgazmalilik  



  Nazariyaning amaliyot bilan bog`liqligi, amalda qo`llay bilish. 

An`anaviy darsning kamchiliklari : 

- Darsning bir qolipdaligi, bir xilligi; 

-  Boshlang`ich  malumot  berilib,  uni  o`zlashtirish  jarayoni  uyga  vazifa 

orqali amalga oshadi; 

- O`quvchilar passiv eshituvchi va mustaqilligi yo`q; 

-  O`quvchilar  bir-biri  bilan  fikr  almashmaydilar,  nutqiy  fikr  almashuv 

amalga oshmaydi; 

- Qayta aloqalar yo`lga qo`yilmaydi; 

- Har bir faoliyat o`rtacha o`quvchiga yondashuv asosida kechadi; 

- Ta`lim mazmuni asosan o`qituvchi tomonidan amalga oshiriladi. 

Umumta`lim  maktablarida  o`quv  jarayoni  quyidagicha  yo`nalishlarda, 

usullarda olib boriladi. 

---

 

38