I fəSİL. Müasir şəraitdə əmək potensialının formalaşmasının nəzəri metodoloji əsasları
Təhsilin keyfiyyətinin yüksəldilməsinin əmək potensialına təsiri
Yüklə 1,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2.2. Təhsilin keyfiyyətinin yüksəldilməsinin əmək potensialına təsiri. Sosial bölmənin vacib komponenti hesab edilən təhsil sahəsinin inkişafına yönəldilən şəraitlər ölkəmizə nisbətən inkişaf etmiş ölkələrdə daha yüksəkdir. Buna görə də həmin ölkələrin elm, təhsil, texnologiya və innovasiya imkanları daha genişdir və keyfiyyətlidir. İnsan potensialının yüksəlməsinə yönəldilmiş təhsil xərcləri bir müddətdən sonra bu ölkələrin iqtisadiyyatının sosial yönümlü tərəqqisinə öz əvəzsiz təsirini göstərir. Məhz bu səbəbdən Azərbaycan Respublikası digər inkişaf etməkdə olan ölkələr kimi təhsilin inkişafına son illər 42 xüsusi diqqət verir, onun maddi – texniki bazasını, keyfiyyətini yüksəltmək üçün lazım olan bütün tədbirləri görür və bu istiqamətdə investisiya xərclərini artırır. Hər bir ölkənin sosial – iqtisadi inkişafında təhsil sisteminin rolu əksər iqtisadçılar tərəfindən çox yüksək qiymətləndirilir və bunu həlledici amil hesab edirlər. Bunun sübutu kimi üç əsas səbəb göstərilir: 1. Neoklassiklərin irəli sürdüyü insan kapitalı konsepsiyasıdır ki, burada istehsal amilləri içərisində insan amili digərləri ilə müqayisədə daha əsas və aparıcı olduğu vurğulanır. Doğrudan da keyfiyyətli təhsil almaq imkanı hər bir ölkə daxilində insanların əmək potensialını daima yüksəldir. Nəticədə ölkədə yüksək rəqabət qabiliyyətli, bazarın tələblərinə cavab verən mal və xidmətlərin istehsal olunmasına gətirib çıxarır. Dediklərimizi ölkələrin sosial iqtisadi inkişaf səviyyəsinə və əhalinin rifah halının artımına nəzər yetirsək görərik ki, artıq uzun müddətdir ki, Yaponiya, Cənubi Koreya, Skandinaviya ölkələri tərəfindən sübut edilmişdir. 2. Təhsilin inkişafı ölkələrin sosial- iqtisadi inkişafının, innovasiyaların, istehsalın texniki – texnoloji səviyyəsinin yüksəldilməsinin əsas lokomotivi qəbul edilmişdir. Belə ki yüksək texnologiyaların istehsal proseslərinə tətbiqi nəticəsində məhsuldarlıq artır, məhsullar daha keyfiyyətli və ucuz olur. Məhsuldarlığın əhəmiyyətini və mahiyyətini dəqiq başa düşmək üçün Cobba- Duqlas düsturuna diqqət yetirək: У=А х L β x K a , burada A- məhsuldarlığı, K- kapital qoyuluşunu L- iş qüvvəsinin imkanlarını ifadə edir. Göstərilən düsturda a və β ifadələr istehsal proseslərində istifadə edilən investisiyanın (k) və işçi qüvvəsinin (L) arasında bölgüsünü göstərir. Məhsuldarlığın əsas tərkib hissəsi kimi təhsilli, savalı, təcrübəli və bacarıqlı əmək ehtiyatları və yüksək texnoloji imkanlar nəzərdə tutulur. Bu onu sübut edir 43 ki, insan kapitalı ilə bilavasitə əlaqədar olan iqtisadi inkişafın təməlində işçilərin təhsil səviyyəsi dayanır. 3. Bu yanaşmanın mahiyyəti ondan ibarətdir ki, hər bir ölkədə təhsil səviyyəsinin yüksəlməsi səbəbi ilə formalaşan bacarıqlı, savadlı və geniş dünyagörüşlü işçi qüvvəsi vasitəsilə digər ölkələrdə yeni yaranan texnika, texnologiya və elmi inkişafın nəticələrini tez bir zamanda öz ölkələrinə gətirir və yeni kəşflərdən faydalana bilərlər. Əks halda bu proseslər ya gecikir, ya da xarici ölkələrdən mütəxəssislərin cəlb edilməsi hesabına keçirilməlidir. Bu ölkə iqtisadiyyatı üçün daha az səmərəli olacaqdır. Göstərilən hər üç vacib yanaşmanı nəzərə alsaq təhsil sisteminin, təhsil səviyyəsinin sosial yönümlü iqtisadi inkişafında necə böyük əhəmiyyət kəsb etdiyini görərik. Azərbaycan Respublikasının dövləti höküməti ölkədə təhsilin inkişafı, insanların əmək potensialının yüksəlməsinə yönəldilmiş ciddi fəaliyyət tədbirləri həyata keçirir, bilikli, bacarıqlı, hərtərəfli inkişaf etmiş kadrların hazırlanmasına xüsusi diqqət yetirir. Ölkələrdə təhsil sektoru sosial sahələr nəzərində daha sürətlə inkişaf edən sahədir. Dövlət büdcəsindən təhsilə yönəldilən xərclərin hər il artırılması bu sektorun keyfiyyətcə yeniləşməsi üçün sistemli, kompleks işlərin görüldüyünü təsdiq edir. Respublikamızda 2005- ci ildə təhsilə dövlət büdcəsində 372,5 milyon manat vəsait yönəldilmişdirsə, , 2014- - ci ildə bu rəqəm 1 milyard 553,9 milyon mata yüksəlmişdir. Bu 10 ildə Dövlət büdcəsində ayrılan vəsaitlərin miqdarı 1 milyard 1814 milyon manat, başqa sözlə 4,2 dəfə artmışdır. 2015- ci ildə təhsilə Dövlət büdcəsindən ayrılan vəsaitlərin həcmin daha da artaraq 1 milyard 605,1 milyon manata çatmışdır. Dövlət büdcəsindən ayrılmış vəsaitlər “Azərbaycan Respublikasının təhsil sahəsində islahat Proqramı” na və “2011-2021 – ci illərdə Azərbaycan təhsilinin inkişafı üzrə milli strategiya” ya uyğun olaraq təhsil sisteminin inkişafına yönəldilmiş dövlət lahiyələri və proqramlarının yerinə yetirilməsinə, təhsilinin infrastrukturunun müasir tələblərinə müvafiq qurulmasına, təhsilin məzmununun yeniləşməsinə, informasiya – kommunikasiya texnologiyalarının 44 tətbiqinə geniş maliyyə təminatı yaratmışdır. Sözügedən dövlət strategiyasında qarşıya qoyulan məqsədlərdən biri növbəti illərdə təhsilin maliyyələşdirilmsəi xərclərinin ÜDM – da nisbətinin mərhələlərlə 5-6% - ə çatdırılmasından ibarətdir. İnkişaf etmiş ölkələrıə xas olan bu standarta əməl edilməsi nəticəsində ölkələrində işçilərin əmək potensialının yüksəlməsinə, sonda sosial- iqtisadi inkişafa və əhalinin rifah halının yüksəlməsinə səbəb olacaqdır. Yüklə 1,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|