I L l bob. M a sh ina detallarining yeyilish sabablari

Mikroqirqilish. A brazivning q attiq zarralari yoki yeyilish 
m ahsullari sirtga an ch a c h u q u r botib kirganda ular detaining 
m ikroqirqilishi natijasida m ikroqirqindi hosil qilishi m um kin. 
Ishqalanish va yeyilishda m ikroqirqilish kam sodir b o ‘ladi, 
chunki am aldagi yuklanishlarda botib kirish chuqurligi buning 
u ch u n yetarli b o ‘lm aydi.
Ishqalanuvchi sirtda k o ‘chgan yoki paydo b o ‘lgan zarralar 
sirpanishida m aterialni h ar to m on ga siljitib va k o ‘tarib uni 
tirnaydi. Botgan zarra o ‘zaro t a ’sirlashish jo y id an chiqqanda, 
m aydalanganda, 
ishqalanish 
sohasidan 
chiqib 
ketganda 
tirnalish to ‘xtaydi.
33

---

1
2
3.3-rasm. Siyqalanish jarayonida detal sirtidagi notekisliklarning o‘zgarishi. a-dag‘al ishlov beril­
gan sirt; b-toza ishlov berilgan sirt: 1-ishlov berilgandan keyin qolgan notekisliklar; 2- 
siyqalangandan keyin qolgan notekisliklar

---

Bir jo yn in g q ayta-q ayta va bir xil jad allik bilan tim alishi 
ishqalanuvchi sirtlarda k am d an kam hollarda ro ‘y beradi, 
k o ‘pinch a navbatdagi qayishqoq deform atsiyalanish sohasi 
ilgari hosil b o ‘lgan tirnalish izini yopib ketadi. Ishqalanuvchi 
sirt sirpanish yo‘nalishiga deyarli parallel joylashgan izlar bilan 
qop lan adi, bu izlar orasida esa k o ‘p m arta qayishqoq 
deform atsiyalangan 
va 
parchalangan, 
ya*ni 
qayishqoq 
deform atsiyalanish xususiyatini y o ‘qotgan m aterial joylashadi. 
B unday joyga yuklanish tushganda osongina darzlar paydo 
b o ‘ladi. Bu d arzlar kattalashganda m aterial asosdan ajraladi.
K o ‘rinib turibdiki, faqat sirpanuvchi zarralargina em as, 
balki dum alovchi zarralar h am sirtni tirnashi m um kin. Botib 
kirgan zarra harakatlanganida m aterialning q attiq tashkil etuv- 
chisiga tiralib b ir to m on ga og‘ishi m um kin. Shu sababli 
sirtdagi tirnalish yo‘nalishi detaining harakat y o ‘nalishiga aniq 
m os kelmasligi m um kin.