I. M. Mustafayev O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Botanika instituti katta

Xavfsizlik qoidalari: 
1. Tuproq bilan ishlayotganingizda tozalikka rioya qiling.
2. Kimyoviy o‘g‘itni hidlashdan saqlaning.
Ishni bajarish tartibi:
1. 4 ta gultuvakka mayda toshchalar soling.
2. 1-tuvakka oddiy tuproq soling. Tuvaklar to‘lib ketmasligiga ahamiyat bering. 
3. 2-tuvakka organik chirindi aralashtirilgan tuproq soling.
4. 3-tuvakka tuxum po‘chog‘i, pista po‘chog‘i, kul aralashtirilgan tuproq soling.
5. 4-tuvakka oddiy tuproq soling. 
6. Barcha tuvaklarga 2 donadan bulg‘or qalampirining urug‘larini 1–2 cm chuqurlikda 
eking.
Topshiriq
O‘simliklarning o‘sishi va rivojlani-
shi uchun mineral oziqlar juda muhim. 
Nima uchun bahorda va yozning birinchi 
yarmida tuproqqa ko‘proq azotli o‘g‘it
-
lar berilishi va yozning ikkinchi yarmida 
o‘simliklar fosforli va kaliyli o‘g‘itlar bi-
lan oziqlanishi kerak? Ma’lumotlaringizni 
taqdimot sifatida tayyorlang.

---

82
7. Urug‘lar unib chiqquncha har kuni, unib chiqqandan keyin kunora sug‘oring.
8. 1-tuvakdagi maysalarni faqat oddiy suv bilan, 2-tuvakdagi maysani chirindi ivitilgan 
suv bilan, 3-tuvakdagi maysani tuxum po‘chog‘i va pista po‘chog‘i aralashtirilgan suv bilan. 
4-tuvakdagi maysani 5 litr suvga 4 gr selitra solib tayyorlangan eritma bilan 5 kunda bir 
sug‘oring.
9. Maysalardagi o‘zgarishlarni daftaringizga yozib boring.
Muhokama qiling va xulosa chiqaring:
Nima uchun tuvaklardagi maysalarning o‘sishida farqlar paydo bo‘lganini sinfdoshlaringiz 
bilan muhokama qiling.
5.3. LABORATORIYA MASHG‘ULOTI
BARGDA ORGANIK MODDALARNING HOSIL BO‘LISHI
Maqsad: 
bargda organik moddalarning hosil bo‘lishini tajribada o‘rganish.
O‘simlikda barg og‘izchalari orqali havodan o‘zlashtirilgan karbonat angidrid gazi, barg eti 
hujayralaridagi xlorofill donachalari ishtirokida va yorug‘lik ta’sirida organik moddalar hosil 
bo‘ladi. Bu jarayonda xlorofill donachalarida karbonat angidrid suv bilan birikadi. Natijada 
dastlab shakar, so‘ng kraxmal hosil bo‘ladi. Karbonat angidrid suv bilan birikkanda shakardan 
tashqari yana erkin kislorod gazi ajralib, og‘izchalar orqali havoga chiqadi. Fotosintez jara-
yonida o‘simlikning ba’zi organlarida oqsil va yog‘lar ham hosil bo‘ladi. O‘simlik hujayralari 
shu organik moddalardan oziqlanadi. Ortiqcha organik moddalar urug‘, meva, ildiz va boshqa 
organlarning to‘qimalarida to‘planadi va boshqa barcha tirik organizmlar uchun oziq manbai 
bo‘lib xizmat qiladi.
Bizga kerak:
tuvakda o‘sayotgan o‘simlik, spirt lampasi, stakan, suv, probirka, qaychi, qora 
qog‘oz, spirt, yod, tomizg‘ich, Petri idishi.