I. M. Mustafayev O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Botanika instituti katta

Oddiy gulqo‘rg‘on
Gulqo‘rg‘on qismlari bir xil 
rangda bo‘ladi
Murakkab gulqo‘rg‘on
Gulkosa va gultojdan iborat
Gulqo‘rg‘oni yo‘qolgan gul
Gulkosa va gultoj qisqarib ketgan
Pomidor
Qo‘ng‘iroqgul
Atirgul
Urug‘chili gul
Changchili gul
Yong‘oq
Boychechak
Liliya
Lola
3.15-rasm. 
Gulning tuzilishi.
Tumshuqcha
Ustuncha
Tuguncha
Urug‘kurtak
Gulo‘rin
Gulband
Kosachabarg
Tojibarg
Gulqo‘rg‘on
Changdon
Changchi
Changchi ipi
Urug‘chi

---

57
Harflar va belgilar
Izohi
Gk
Gulkosa
Gt
Gultoj
Ch
Changchi
U
Urug‘chi
Og
Oddiy gulqo‘rg‘on
( )
Gul qismlari birikkan
∞
Gul qismlari cheksiz
Olma guli diagrammasi: Lola guli diagrammasi:
Gul tuzilishining sxema bilan ifodala-
nishiga 
gul diagrammasi
deyiladi. Gul tu-
zilishini lotin alifbosi harflari, belgilar va 
raqamlardan foydalangan holda ifoda etish
 
gul formulasi 
deyiladi. Gul formulasini ifo-
dalashda jadvaldagi harflar va belgilardan 
foydalaniladi. 
Urug‘chi
Kosachabarglar
Tojibarglar
Changchi
Urug‘chi 
Gulqo‘rg‘on
Changchilar
Olma guli formulasi:
Gk
5
Gt
5
Ch
∞
U
1
Izohi: gulkosa 5 ta erkin kosachabarg-
lardan, gultoj 5 ta erkin tojibarglardan ibo-
rat, changchilari cheksiz, urug‘ chisi 1 ta.
Lola guli formulasi: 
Og
3+3
Ch
3+3
U
(3)
Izohi: gulqo‘rg‘oni oddiy, gulqo‘rg‘on qismlari 
6 ta, ikki halqada 3 tadan o‘rnashgan, changchilari 6 
ta, ikki halqada 3 tadan o‘rnashgan, urug‘chisi 1 ta, 
3 ta urug‘chibargning qo‘shilishidan hosil bo‘lgan.
 
Urug‘chi
Changchi
G‘o‘za, olma, bug‘doy kabi o‘sim-
liklar guli urug‘chi hamda changchilar
-
ga ega. Bunday gul 
ikki jinsli gul
deyi-
ladi. Faqat changchi yoki urug‘ chiga 
ega gul 
bir jinsli gul
bo‘lib, gulda faqat 
changchilar bo‘lsa, 
changchili gul
, faqat 
urug‘chi bo‘lsa, 
urug‘chili gul
deyiladi.
Makkajo‘xori, 
qovoq, 
bodring, 
yong‘oq kabi o‘simliklarda changchili va urug‘chili gullar bir tupda joylashgan bo‘lib, ular 
bir 
uyli o‘simlik
deyiladi. 
Ismaloq, tol, terak, pista va chakanda kabi o‘simliklar ning changchili gullari bir tupda, 
urug‘chili gullari boshqa tupda joylashgan. Bunday o‘simliklar 
ikki uyli o‘simliklar
deb ataladi. 
Ikki uyli o‘simlik
Bir uyli o‘simlik
 Bir jinsli gullar
Urug‘chili gul
Changchili gul
Ikki jinsli gul

---

58
Gullar o‘simlikda yakka va to‘pgulda yig‘ilgan holda joylashadi. Yakka gulli o‘simliklarga 
lola, binafsha va behi misol bo‘ladi. Ma’lum tartibda bir-biriga yaqin joylashgan bir nechta 
gullar yig‘indisiga ega, shakli o‘zgargan novda 
to‘pgul
deyiladi. To‘pguldagi gullar yakka gul-
larga qaraganda yaxshi changlanadi. To‘pgul poyasi 
gulpoya 
yoki 
to‘pgul o‘qi
deyiladi. Gullari 
asosiy gulpoyada joylashgan to‘pgul 
oddiy to‘pgul 
deyiladi. Bir qancha oddiy to‘pgullarning 
yig‘indisi 
murakkab to‘pgul
ni hosil qiladi.