I mövzu: Psixologiyanın predmeti, V ə zif ə L



Yüklə 1,57 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə9/36
tarix21.01.2017
ölçüsü1,57 Mb.
#6073
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   36

I. 
Ə
yani -
ə
m
ə
li t
ə
f
əkkür:
 
Bu,  h
ə
m  d
ə
  praktik 
ə
m
ə
lin  v
ə
  ya  praktik  t
ə
f
əkkür  də
 
adlanır.  İnsan 
praktik  xarakterli  m
ə
s
ə
l
ə
l
ərin,  işlə
rin  yerin
ə
  yetirilm
ə
sind
ə
  bu  t
ə
f
əkkür 
formasında icra edir. Tə
f
əkkürün bu forması insanın bütün hə
y
atı boyu onu 
müşayə
t  edir.  M
əişə
td
ə
,  m
ə
nzil  tikintisind
ə,  quruculuq  işlərinin  bütün 
sah
ə
l
ə
rind
ə
  bu  t
ə
f
əkkür  forması  özünü  göstərir.  Uşaqların,  xüsusilə
  1-3 
yaşlı uşaqların fə
aliyy
əti birbaşa olaraq ə
m
ə
li-h
ə
r
ə
k
ə
ti t
ə
f
əkkürə
 
əsaslanır.
 
II. Əyani obrazlı tə
f
əkkür:
 
T
ə
f
əkkürün  bu  növü  ə
sas
ə

əyani  obrazlar  üzə
rind
ə
  fikri 
ə
m
əliyyatların  yerinə
  yetirilm
ə
si  prosesl
ə
rind
ə
 
özünü  göstə
rir.  T
ə
f
əkkürün 
bu  növü  ə
yani-
ə
m
ə
li  t
ə
f
əkkür  forması  ilə
 
sıx  bağlıdır.  3
-
6  yaşlı  uşaqlarda, 

el
ə
c
ə
  d
ə
    6-
10  yaşlı  uşaqlarda  tə
f
əkkürün  bu  növü  özünün  üstünlüyü  ilə
 
seçilir.  Onların  fikri  fə
aliyy
ə
ti 
əyani  obrazla  rüzə
rind
ə
  t
əşkil  edildikdə
 
d
ə
rketm
ə
nin m
əhsuldarlığı və
 s
ə
m
ə
r
əsi yüksə
k olur.  
III. Sözlü
-m
ə
ntiqi t
ə
f
əkkür:
 
T
ə
f
əkkürün  bu  növünü  bə
z
ə
n  n
ə
z
ə
ri  t
ə
f
əkkür  də
 
adlandırırlar.  Bu 
t
ə
f
əkkür
 
forması  sözlü  mühakimə
l
ə
r
ə,  onların,  hökm  və
 
ə
qli  n
ə
tic
ə
l
ə
rin
ə
 
əsaslanır. Sözlü –
m
ə
ntiqi t
ə
f
əkkür də
rketm
ə
nin 
ən yüksək formasıdır. Onun 
vasit
ə
sil
ə
  insan,  t
ə
bi
ə
t,  c
ə
miyy
ə
t  v
ə
 
insan  idrakının  qanun  və
 
qanunauyğunluqlarını  müə
yy
ə
n  edir.  T
ə
f
əkkürün  adları  çə
kil
ə
n  h
ər  üç 
forması  bir
-biri  il
ə
 
sıx  bağlıdır.  Bununla  belə,  müxtəlif  peşə
 
adamlarında 
onlardan biri üstünlük təşkil edir. Bu fə
aliyy
ə
tin t
ə
l
ə
bl
ə
ri v
ə
 
xüsusiyyə
l
ə
ri il
ə
 
bağlıdır.  Mə
s
ə
l
ə
n,  n
ə
z
ə
riyy
əçi
-fizik  v
ə
  ya  filosof  v
ə
 
psixoloq  da  sözlü
-
m
ə
ntiqi  t
ə
f
ə
kk
ür,  rə
ssam  v
ə
  ya  b
ə
st
ə
karda 
ə
yani  -
obrazlı  tə
f
əkkür  daha 
üstün inkişaf etmiş olur. Orta və
 
böyük mə
kt
əb yaşlı dövründə
 
şagirdlə
rd
ə
 
sözlü
-m
ə
ntiqi t
ə
f
əkkürün inkişafı intensiv xarakter alır. 
 
 
 
 
 
T
ə
f
əkkürün formaları

T
ə
f
əkkürün  məntiqi  formaları  içə
risind
ə
  m
əhfumlar,  hökmlə
r  v
ə
 
ə
qli 
n
ə
tic
ə
 
ə
sas yer tutur.  
M
ə
hfumlar  - 
əşya  və
  hadis
ə
l
ərin  sözlə
rl
ə
 
ifa  olunan  mühüm  və
 
f
ə
rql
ə
ndirici 
ə
lam
ə
tl
ərinin  inikasıdır.  Mə
s
ə
kl
ə
n,  insan,  idman,  turizm,  bitki, 
c
ə
miyy
ə
t  v
ə
  s.  M
ə
hfumlar  ad  bildir
ən  sözlə
rd
ə
-isiml
ə
rd
ə
 
ə
ks  olunur. 
Ümumi,  xüsusi,  konkret  və
 
mücə
r
ə
dd  m
ə
hfumlar  f
ə
rql
ə
ndirir.  H
ə
r  bir 
insanın  fə
rdi  h
əyatı  gedişində
  onun  m
ə
nims
ə
diyi  m
əhfumların  sayı  get
-
ged
ə
 
artır. Bu prosesdə
 t
əlimin rolu olduqca böyükdür. 
 
Hökmlə
r
gerçə
kliyin 
əşya  və
  hadis
ə
l
əri  arasındakı  ə
laq
ə
  v
ə
 
m
ünasibə
tl
ərin  inikasıdır.  Hökmlə
rd
ə
  bu  v
ə
  ya  dig
ə
r  fikir  ya  t
ə
sdiq,  ya  da 
inkar  edilir.  Hökmlərin  ümumi,  xüsusi  və
  f
ərdi  olmaqla  üç  əsas  növü 
f
ə
rql
ə
ndirilir.    M
ə
s
ə
l
ən:  bütün  bitkilərin  kökü  vardır  (ümumi);  bəzi  quşlar 
suda üzür (xüsusi); Mömünə
 
Xatın türbəsi Naxçıvanda yerləşir (fə
rdi). 

Ə
qli  n
ə
tic
ə
  -  bir  v
ə
 
ya  bir  nüçə
 
hökm  əsasında    ə
ld
ə
  edil
ə
n  yeni 
hökmdür.  Əqli  nə
tic
ə
 
tamamlanmış  fikri  prosesdir.  Əqli  nə
tic
ə
nin  iki 
ə
sas 
növü  fə
rql
ə
ndirilir:  induktiv 
ə
qli  n
ə
tic
ə
  (induksiya),  deduktiv 
ə
qli  n
ə
tic
ə
 
(deduksiy
a). Xüsusi, tə
kc
ə
 
hökmdən ümumiliyə
 
doğru çıxarılan  ə
qli  n
ə
tic
ə
 
induktiv 
ə
qli  n
ə
tic
ə
 
adlanır.  Alminium  elektriki  keçirir.  Mis  elektriki  keçirir. 
Qızıl elektiki keçirir. Deməli, bütün metallar elektriki keçirir. 
 
Ümumidən  xüsisiyə
 
doğru  çıxcarılan  ə
qli  n
ə
tic
ə
  deduktiv 
ə
qli 
n
ə
tic
ə
 
adlanır. 
M
ə
s
ə
l
ən,  18  yaşı  tamam  olan  bütün  Azə
rbaycan 
v
ə
t
əndaşları sə
sverm
ə
 
hüququna malikdir. Abbasovun 18 yaşı var. Demə
li 
Abbasov s
ə
sverm
ə
 
hüququna malikdir. 
 
Ə
qli n
ə
tic
ənin xüsusi forması analogiya adlanır
. O,  bu v
ə
 ya dig
ə

proses  v
ə
  hadis
ə
l
ərin  mümkünlüyü  barə
d
ə
  f
ə
rziy
ənin  qurulmasında  tə
tbiq 
olunur.  M
ə
s
ə
l
ə
n,  Yerd
ə
  v
ə
 
Marsdakı  bir  çox  fiziki  oxşarlıqlar  əsasında 
Marsda h
əyatın olması fə
rziy
ə
si ir
əli sürülür. 
 
T
ə
f
əkkürün  mühüm  formalarından  biri  ə
qli  n
ə
tic
ə
 
adlanır

M
ə
s
ə
sn:  Fra
nsız  alimi  L.Paster  sibir    yarası  xə
st
əliyini  öyrə
n
ə
rk
ə
n  uzun 
müddət  heyvanların  nə
 
üçün  bu  xə
st
ə
liy
ə
 
otlaqlarda  yoluxduğunu  n 
s
ə
b
əbini anlaya bilmirdi. Onun üçün sibir yarasının mikroblarının  torpağın 
üstünə
  nec
ə
 
çıxdığı sirr olaraq qalırdı.  Bə
lli  idi  ki,  insanlar  bu  x
ə
st
ə
likd
ə

ölən heyvanların cə
s
ə
dl
ərini torpağın lap də
rinliyind
ə
 
basdırırdılar. Bir də
f
ə
  
bikilmiş sahə
y
ə
 g
ə
l
ən Paster görür ki, sahə
nin bir hiss
ə
si o biri t
ə
r
ə
fl
ə
rd
ə

daha işıqlı görünür. Ona izah etdilə
r ki, bu sah
ə
d
ə
 
heç vaxt sibir yarasından 
ölmüş  heyvanların  cə
s
ədi  basdırılmamışdır.  Paster  burada  çoxsaylı 
soğulcan  izləri  gördü  və
  bel
ə
  n
ə
tic
ə
y
ə
  g
ə
ldi  ki,  m
əhz  soğulcanlar  sibir 
yarasının  daşıyıcılarıdır.  Onlar  torpağın  dərin  qatlarında    sibir  yarası 
mikroblarını torpağın üzə
rin
ə
 
çıxarırl
ar. 
 
İnsan  rasional,  yə
ni,  m
ə
ntiqi  d
ə
rketm
ə
  prosesind
ə
 
bir  sıra 
ə
m
ə
liyyatlara istinad edir ki, onlara t
ə
f
əkkür ə
m
əliyyatları
 deyilir. T
ə
f
əkkür 
ə
m
əliyyatlarına  analiz,  sintez,  müqayisə,  ümumiləşdirmə,  mücə
rr
ə
dl
əş
-
dirm
ə
, konkretl
əşdirmə
, t
ə
snifat aid edilir.  

Sintez 

 
hiss
ə
l
ə
rin 
ə
lam
ə
tl
ə
rin 
fikr
ən  tam  bütöv  halda 
birl
əşdirilmə
sidir.  
Analiz
tamın fikrən ayrı
-
ayrı hissə
l
ə
r
ə
 
ə
lam
ə
tl
ə
r
ə
 
ayrılmasıdır. Analiz 
v
ə
 sintez bir-biri il
ə
 
ə
laq
ədardır. Onların hansının daha ə
h
ə
miyy
ətli olması 
f
ə
aliyy
ə
tin m
ə
qs
ə
dl
ə
rind
ə
n a
sılıdır. 
 
Müqayisə
  - 
əşya  və
  hadis
ə
l
ər  arasındakı  oxşar  və
  f
ə
rqli 
ə
lam
ə
tl
ə
ri 
müə
yy
ə
n etm
ə
k m
ə
qs
ə
dil
ə
 
onların qarşılaşdırılmasıdır. 
 
Ümumiləşdirmə

ümumi  və
 
mühüm  xassə
  v
ə
 
ə
lam
ə
tl
ə

əsasında 
əşya və
 hadis
ə
l
ə
rin fikr
ə
n birl
əşdirilmə
sidir.  
Mücə
r
ə
ddl
əşdirmə

əşya  hadisə
l
ə
rin  bu  v
ə
  ya  dig
ə
r  bir 
ə
lam
ə
tinin 
fikr
ə
n birl
əşdirilmə
sidir. 
Konkretl
əşdirmə
  -  bu  v
ə
  ya  dig
ə
r  xass
ə
  v
ə
 
ə
lam
ə
tin  fikr
ə

ayrılmasıdır. 
 
T
ə
snifat- 
əşyaların,  hadisə
l
ərin  uyğun  ə
lam
ə
tl
ə

əsasında  fikrə

qruplara v
ə
 
ya yarım qruplara ayrılmasıdır. 
 
T
ə
f
əkkür  ə
m
əliyyatları  adə
t
ə
n  bir-birind
ə
n  t
əcrid  olunmuş  şə
kild
ə
 
deyil, bir-biri il
ə
 
sıx ə
laq
ə
d
ə
 f
ə
aliyy
ət göstə
rir.  
 
 
 
T
ə
f
əkkürün fərdi xüsusiyyə
tl
ə
ri.  
İnsanın  sinir  sisteminin  tipindən  asılı  olaraq  ayrı  adamlarda 
t
ə
f
əkkürün fərdi xüsusiyyə
tl
əri özünü
  f
ərqli şə
kild
ə
 
göstə
rir.  T
ə
f
əkkürün bu 
c
ə
h
ə
td
ən bir sıra tipoloji xüsusiyyə
tl
əri vardır. Bunlara aşağıdakılar daxildir:
 
1. 
Ağlın  genişliyi  –
 
çoxsahə
li  biliy
ə
 
sahib  olmağı,  yaradıcı  düşünmə

qabiliyy
ə
tini  n
ə
z
ə
riyy
ə
ni  t
əcrübə
  il
ə
 
ə
laq
ə
l
ə
ndir
ə
  bilm
ək  bacarığını
 
ə
ks etdirir. 
2. 
Ağlın  də
rinliyi- 
daha  mürə
kk
ə
b  m
ə
s
ə
l
ə
l
ə
rin  h
ə
llin
ə
 
girişmək,  onları 
h
ə
ll etm
ə
k qabiliyy
ə
tind
ə
 
ə
ks olunur. 
3. 
Ağlın  itiliyi
-  fikri  m
ə
s
ə
l
ə
l
əri  sürə
tl
ə
  h
ə
ll  etm
ə
k  qabiliyy
ə
tind
ə
  h
ə
ll 
olunur.  

4. 
Ağlın  tə
nqidiliyi- 
öz  fikirlə
rini  ciddi  sur
ə
td
ə
    qiym
ə
tl
ə
ndirm
ə
k, 
f
ə
rziyy
ə
ni    t
ə
sdiq  ed
ə
  bilm
ək,  başqalarının  sə
hvini  tuta  bilm
ə

dem
ə
kdir.  
5.  T
ə
f
əkkürün müstə
qilliyi- 
başqaların fikrini tə
hlil etm
ək, müstə
qil n
ə
tic
ə
 
çıxartmaq qabiliyyə
tidir.  
F
ə
aliyy
ət növündən asılı olaraq tə
f
əkkürün aşağıdakı növləri vardır:
 
1.  Texniki t
ə
f
əkkür;
 
2.  B
ə
dii t
ə
f
əkkür;
 
3.  M
ə
ntiqi t
ə
f
əkkür;
 
4.  Praktik t
ə
f
əkkür.
 
İnsanlar  arasında  tə
f
əkkürün  bir  sıra  kə
miyy
ə
t  v
ə
  keyfiyy
ə

pozğunluqlarına  rast  gə
linir  ki,  bunlara  da  t
ə
f
əkkürün  patologiyası  deyilir. 
T
ə
f
əkkürün kə
miyy
ə
tc
ə
 
pozğunluqlarına aşağıdakılar
 aiddir.  
1.  T
ə
f
əkkürün sürə
tl
ə
nm
ə
si; 
2.  T
ə
f
əkkürün lə
ngim
ə
si 
3.  T
ə
f
əkkürün potoloji müfə
ss
ə
lliyi 
4.  Rezinyorluq m
ə
ntiqsiz n
ə
tic
ə
 
5.  M
ə
ntiqsiz t
ə
f
əkkür (at belində
 
çox gə
z) 
6. 
Nitqin qırıqlığı (başım ağrımır)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

VI 
MÖVZU:
 
 
 
TƏXƏYYÜL
 
 
 
 
 
 
 
        PLAN: 
1.T
ə
x
əyyül  yaradıcı  tə
f
əkkür  prosesi  kimi.  Tə
x
əyyül  surə
tl
ə
rinin 
yaradılması prosesi.
 
2.T
ə
x
əyyülün  növlə
ri.  T
ə
x
əyyül  və
 
üzvi  proseslə
r.  Elmi  v
ə
  b
ə
dii 
yaradıcılıqda tə
x
əyyülün rolu.
 
Ə
d
ə
biyyat: 
1.Bayramov Ə.S., Əlizadə
 
Ə.Ə. Psixologiya. Bakı, 2002.
 
2.Bayramov Ə.S., Əliza
d
ə
 
Ə.Ə. Sosial psixologiya. Bakı, 2003.
 
3.Psixologiya. S.İ.Seyidov və
 
M.Ə.Hə
mz
əyevin redaktorluğu ilə.Bakı,2007 
 
4.Əliyev R. Psixologiya. Bakı. 2008.
 
5.   Ümumi psixologiya.(A.V.Petrovskinin redaktorluğu ilə).B.,“Maarif”,1984.
 
 
Keyfiyy
ə
tc
ə
 (m
ənmunca) pozğu
nluq. 
1. 
Sayıqlama ideyaları (tə
qib, z
ə
h
ə
rl
ə
nm
ə, cadu, qısqanclıq, mə
h
ə
bb
ə
t, 
özünü böyütmə, özünü kiçiltmə

2. 
Sarışın  ideyalar  (geniş  küçə,  hündür  bina,  bağlı  qapıdan,  ölümdə
n, 
eyb
ə
c
ə
rlikd
ə
n qorxma) 
3. 
Yüksə
k  qiym
ətli  ideyalar  (haqsızlıqdan  inciyə
n  adam  onu  unuda 
bilmir intiqam 
ə
hval-ruhiy
ə
d
ə
 olur) 
Şə
xsiyy
ə
t
ə
  m
ə
xsus  psixi  idrak  prosesl
əri  içə
risind
ə
 
özünün  spesifik 
xüsusiyyə
tl
ə
ri  il
ə
 
seçilə
n  ali  psixi  funksiyalardan  biri  t
ə
x
əyyül
 
adlanır.
 
T
ə
x
əyyül  və
  ya  fantaziya  ictimai-
ə
m
ə
k  f
ə
aliyy
ə
ti  prosesind
ə
  tarix
ə

meydana  g
əlmişdir.  Tə
x
əyyül  şə
xsiyy
ə
t
ə
  m
ə
xsus  el
ə
 
psixi  törə
m
ə
l
ə
rd
ə

biridir  ki,  o,  indiki  halda  olan  t
əlabatların  çərçivə
sind
ə
n  k
ənara  çıxır, 
g
ə
l
ə
c
ə
y
ə
 
doğru yönə
lir. 
 
T
ə
x
əyyül surə
tl
əri özlə
rinin g
ə
l
ə
c
ə
y
ə
 
yönə
lm
əsi baxımından keçmişlə
 
bağlı  olan  hafizə
 
obrazlarınd
an  v
ə
 
indiki  anla  bağlı  olan  qavrayış 
obrazlarından fə
rql
ə
nir.  

 
T
ə
x
əyyül  alimə
 
öz  tədqiqatının  fə
rziyy
əsini  qurmaq  üçün,  rə
ssama 
yeni 
ə
s
ə
rin eskizl
ərini yaratmaq üçün, yazıçıya irə
lic
ə
d
ə

ə
d
əbi personajları 
göz  önündə
 
canlandırmaq  üçün,  müə
llim
ə
  yeni  d
ə
rs
ə
 
hazırlaşarkə
n  onun 
gedişini,  şagirdlərin  reaksiyasını  fikrə
n  t
ə
s
əvvür  etmək  üçün  lazımdır.  Bir 
çox elmi ixtira və
 k
əşflə
r d
ə
 m
ə
hz t
ə
x
əyyülün nə
tic
ə
sidir.  
 
Coğrafiyanı öyrə
n
ən şagird onun üçün yad olan tə
bi
ə
ti t
ə
x
əyyülündə
 
canlandırır. İnşa yazılar, xə
rit
ə
 
üzə
rind
ə
 
işlə
y
ə
rk
ə
n, r
əsm çə
k
ə
rk
ə
n t
ə
x
əyyül 
fikri f
ə
aliyy
ət, yaradıcı tə
f
əkkür rolunda çıxış edir. Bə
dii 
ə
s
əri oxuyan şagird 
ə
d
ə
bi q
ə
hr
əmanın ideal obrazını  göz önünə
 g
ə
tirm
ə
y
ə
 
açlışır və
 
bu yalnız 
t
ə
x
əyyülün  sayə
sind
ə
 
mümükündür.  Tə
x
əyyülə
  sahib  olan  insan 
başqasının  keçirdiyi  hissləri  öz  üsə
rind
ə
  hiss  etm
əyi,  özünü  onun  yerinə
 
qoymağı bacarır.
 
 
T
ə
x
əyyülün xüsusi növü 
arzu 
adlanır. O da yeni obrazların  müstə
qil 
olaraq    yaradılmasını  nə
z
ə
rd
ə
  tutur,  lakin  arzu  h
əmişə
  g
ə
l
ə
c
ə
y
ə
 
yönəlmişdir  və
 
insanın  istə
kl
ə
rini  ifad
ə
  edir.  Arzunun  da  xeyirli  v
ə
  z
ə
r
ə
rli 
olmaqla  iki 
əsas  növü  fə
rql
əndirilir.  Xöşbə
xtlik  arzusu  h
ər  bir  insanın 
çatmaq istə
diyi bir dil
ə
kdir. 
 
T
ə
x
əyyül  insanın  psixi  proseslərinin    inkişaf  sə
viyy
ə
sind
ə
n  v
ə
 
şə
xsiyy
ətin  xüsusiyyə
tl
ə
rind
ə

ə
h
ə
miyy
ə
tli  d
ə
r
ə
c
ə
d
ə
 
asılıdır.  Mə
s
ə
l
ə
n, 
qorxu  hissi  insanın  yaratdığı  tə
x
əyyül  surə
tl
ə
rind
ə
 
öz  izini  qoyur.  İradə
li 
adam    işgüzarlıqla  çalışır,  qarşısına  qoyduğu  mə
qs
ə
d
ə
 
nail  olmağa  can 
atır.  Şə
xsiyy
ətin  yüksə

ə
qli  qabiliyy
ə
tl
əri  onun  yaratdığı  tə
x
əyyül 
sur
ə
tl
ə
rinin z
ə
nginliyind
ə
 
özünü ə
ks etdirir. 
 
Şə
xsiyy
ətin  psixoloji  xarakteristikasında  yaradısı  tə
x
əyyülün 
müstəsna  rolu  vardır.  Belə
  psixi  v
ə
ziyy
ə
tl
ə
rd
ə
n  biri 
ilhamdır.
 
O,  yaradıcı 
f
ə
aliyy
ə
t
ə
 
böyük güc və
 z
ə
ngin hissl
ə
r b
əxş edir. 
 
 
Uşaqlar  nağıl  və
  fantaziya  al
əmini  çox  sevirlər.  Onların  oyun 
f
ə
aliyy
ə
tind
ə
 d
ə
 t
ə
x
əyyülün müstəsna rolu vardır. Mə
s
ə
l
ən, oyunda uşağın 
atlı  rolunu  ifa  etməsi  üçün  bir  çubuq  kifayətdir.  O,  üç  stulu  ardıcıl  düzüb 
qatar düzə
ldir.  

 
T
ə
x
əyyül  fə
aliyy
ət  növündən  asılı  olmayaraq  bütün  insanla
ra 
m
ə
xsusdur.  K
ətil  düzə
ltm
ək  üçün  tə
l
ə
b  olunan  t
ə
x
əyyül  opera  ariyası 
yazmaq  üçün  tə
l
ə
b  olunan  t
ə
x
əyyüldən  heç  də
  az 
ə
h
ə
miyy
ə
tli  deyildir. 
Yaşından  asılı  olmayaraq  hər  bir  insan  öz  həyatında  bu  və
  ya  dic
ə

formada yeni bir şey yaratmağa səy göstə
rir. Bu m
ə
nada t
ə
x
əyyül surə
tl
ə
ri 
h
ə
m oyun, h
ə
m  t
ə
lim  h
ə
m d
ə
 
ə
m
ə
k kimi f
ə
aliyy
ət növlə
rind
ə
 
ə
ks olunur. 
H
ə
m  elmin  h
ə
m  d
ə
  b
ədii  yaradıcılıqda  tə
x
əyyül  yaradıcı  fə
aliyy
ə
tin  z
ə
ruri 
şərti kimi özünü göstərir. S.Vurğun yazırdı.  
 
                                        B
ə
z
ə
 x
əyalımda uğur buludlar.
 
                                        Bir q
ə
tr
ə
 
böyüyüb bir də
niz olur. 
                                        
Dünyanın ölmə
y
ə
n bir qanunu var 
                                        
Bir yandan boşalır, bir yandan dolur.
 
 
Rus  şairi  V.V.  Mayakovski  poeziyanın  çətin  bir  yaradıcılıq  növü 
olmasına işarə
 ed
ə
r
ək yazmışdı.
 
                                             Poeziya da radium t
ə

                                             
Çətin tapılır, çə
tin 
                                             Bir k
ə
lm
ə
 
söz üçün 
 
                                             
Yüz gün ə
m
ək çə
kirs
ə

                                             
Yüz ton söz külçə
sini  
                                             
Arayıb
-
axtarırsan,
 
                                             
Yazıb yerə
 
tökürsə
n  
 
T
ə
x
əyyül  insan  tə
r
ə
find
ə

ə
vv
ə
ll
ər  heç  vaxt  qavranılmamış  cism  və
 
hadis
ə
l
ə
rin  yeni  sur
ə
tl
ərini  yaradılmasını  ə
ks  etdir
ə
n  psixi  prosesdir.  Bu 
m
ə
nada t
ə
x
əyyülə
 h
ə
m d
ə
 
yaradııc tə
f
əkkür də
 
adlandırırlar. Lakin bu heç 
d
ə
 o dem
ək deyil ki, yeni yaradılan tə
x
əyyül surə
tl
ə
ri yox yerd
ən yaradılır. 
Əksinə
,  t
ə
x
əyyül  surə
tl
ə
ri 
ə
vv
ə
lki  h
ə
yat  t
əcrübə
si,  t
ə
s
əvvürlə

əsasında 
yaranır. Hətta böyük yazıçıların özlə
rinin bel
ə
 
yaratdığı bə
dii obrazlar, tipl
ə

h
əyatdan  götürülür.  (M.F.Axundov  “Hacı  Qara”,  C.Mə
mm
ə
dquluzad
ə
 
“Novruzəli”, “Qurbanə
li b
əy”,    “Kə
bl
ə
 
Əzim” və
 s.) 

 
Yeni  cihaz  v
ə
 
qurğular  ixtira  edə
n  aliml
ər  onların  əsasını  tə
bi
ə
td
ə
n, 
h
əyatdan  götürürlə
r.  Ms
ə
l
ə
n,  Avtomobil,  Vertalyot,  T
ə
yyar
ə,  Pinqivin  adlı, 
Tar maşını, Albatros adlı su süzgə
cl
əri, Mobil telefon (balqabaq), Yarasanın 
modeli 
əsasında lokator yaradılıb.
 
 
A.S.Puşkinin “ Balıqçı və
 
balıq nağılı”, Ə.Cəmilin “Can nə
n
ə
 
bir nağıl 
de”,  S.Rüstəmin  “Ana  və
 
poçtalyon  şerlə
rind
ə
 
zamanın  tə
x
əyyül  surə
tl
ə
ri 
vardır.  İnsanın  ə
linin  duyumu 
əsasında  çoxlu  ə
m
ə
k  al
ə
tl
əri  yaradılmışdır.  
Şlyapa    8
-
ə
  q
ə
d
ə

əşyanın  bə
nz
əridir.  (şortik,  kə
p
ə
n
ək,  lüstür,  çaynikin 
üstündə
ki d
ə
m alan, t
ə
k
ə
r, maska, d
ə
v
ə
nin beli v
ə
 s.) 
 
Texniki b
ə
dii, elmi  v
ə
 
xalq yaradıcılığının bütün sahə
l
ə
rind
ə
 t
ə
x
əyyül 
sur
ə
tl
ə
ri 
ə
h
ə
miyy
ə
tli yer tutur. 
 
Yüklə 1,57 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   36




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin