I türkoloji Qurultayın 90 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans

5. 

 N. Titley, Miniatures from Persian Manuscripts: A Catalogue and Subject Index of 

Paintings from Persia. India and Turkey in the British Library and the British Museum, London 

1977;  

6. 

Z.V. Togan, On Miniatures in the Istanbul Libraries, Istanbul 1963; 

 

 

I Türkoloji Qurultayın 90 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans: 

 

TÜRKOLOJİ ELMİ-MƏDƏNİ HƏRƏKATDA ORTAQ DƏYƏRLƏR VƏ YENİ ÇAĞIRIŞLAR (I hissə) 

 

 

 

 

 

 

473

 

Müzəffər Müzəffərli, magistrant 

Bakı Slavyan Universiteti  

[e-mail] 

 

II DÜNYA MÜHARİBƏSİ İLLƏRİNDƏ TÜRK XALQLARI 

 

İmperialist ölkələrin qeyri-bərabər inkişafı və onlar arasında ziddiyyətlərin dərinləşməsi 

nəticəsində ikinci dünya müharibəsi baş verdi. Müharibə, əsasən, Almaniya, İtaliya və Yaponiyanın 

hakim dairələri tərəfindən hazırlanmışdı. ABŞ, İngiltərə və Fransanın dünya bazarında ağalığı, 

alman bloku ölkələri tərəfindən qısqanclıqla qarşılanırdı. İstər iqtisadi, istərsə də hərbi mənafelərin 

toqquşması Almaniya və onun tərəfdarlarını digər bloka qarşı sıx birləşməyə məcbur edirdi. 1 

sentyabr 1939-cu ildə Hitler Almaniyasının Polşaya hücumu ilə ikinci dünya müharibəsi başlandı. 

Almaniya hələ 1940-cı ilin ikinci yarısından SSRİ-yə hücum etmək planı hazırlamağa başlamışdı. 

Almaniya 1941-ci ilin iyunun 22-də bütün sərhəd boyu SSRİ üzərinə hücuma keçdi. Hitlerçilərin 

işğalçılıq planlarına görə, türk xalqları yaşayan ərazilərdə Almaniyadan asılı olacaq “Böyük 

Türküstan” dövləti yaradılması nəzərdə tutulurdu. Şimali və Cənubi Azərbaycan,Orta Asiya, 

Başqırdıstan, Tatarıstan, Krım, Şimali Qafqaz, Qərbi Çin və Əfqanıstan bu dövlətin tərkibinə daxil 

olmalı idi. Müharibənin başlanması, SSRİ tərkibində yaşayan türk xalqlarına da təsirsiz ötüşmədi. 

SSRİ-də iqtisadiyyatın hərbi müstəvidə qurulmasına başlanıldı. Volqaboyunda, Uralda, Qərbi 

Sibirdə, Orta Asiyada yeni hərbi komplekslər yaradıldı. Xalq təsərrüfatı qısa müddətdə yenidən 

quruldu. Düşmən hücumuna məruz qalan Qərb rayonlarından sənaye və digər obyektlərin, əhalinin 

Şərqə köçürülməsi tədbirləri həyata keçirildi. Bu işə rəhbərlik edən xüsusi “Köçürmə Şurası” 

yaradılmışdı. 1941-ci ildə 1500-dən artıq müəssisənin avadanlığı, fəhlə kollektivləri cəbhəboyu 

rayonlardan Şərqə köçürüldü. 1941-1942-ci illərdə ölkənin Şərqinə 25 milyona yaxın adam 

köçürüldü. 1942-ci ilin ortalarında hərbi ləvazimat istehsalının dörddə üçü şərq bölgələrinin payına 

düşürdü. Ural, Qərbi Sibir, Qazaxıstan və başqa rayonların metallurgiya zavodları hər növ qara və 

əlvan metallar istehsalını artırmışdı. Maqnitoqorskda 4 ay ərzində Avropa miqyasında ən böyük 

domna peçi tikilib işə salınmışdı. Müharibənin iki ili ərzində Uralda sənaye istehsalı 3,6 dəfə, Qərbi 

Sibirdə 2,8 dəfə, Volqaboyunda 3,4 dəfə artmışdı. Ural sovet ordusunun cəbhəxanasına çevrilmişdi. 

Müharibə elmi-tədqiqatların dinc istiqamətini dəyişdi. Qısa müddətdə Cənubi Uralda boksit, 

Qazaxıstanda volfram, molibden, mis, Tatarıstanda neft yataqları aşkar edilib mənimsənildi. Hərbi 

sənayedə yeni texnologiyalar tətbiq olundu.  

1941-1945-ci illərdə Azərbaycanda Sovet Ordusuna 640 min nəfərədək adam səfərbər edilib 

cəbhəyə göndərildi. Bakı Ordunun mühüm cəbhəxanalarından birinə çevrildi. Bakı neftçiləri 

müharibə illərində ölkəyə 75 milyon tona qədər, yəni SSRİ-də istehsal olunmuş neftin dörddə üçünü 

verdilər. Sovet hərbi təyyarələrinin istifadə etdiyi benzinin 85-90 faizini Bakı verirdi. Görkəmli 

kimyaçı alim Yusif Məmmədəliyevin rəhbərliyi ilə respublikada yüksək keyfiyyətli təyyarə benzini 

istehsalının səmərəli texnologiyası işlənib hazırlanmışdı. Bakıda “Katyuşa” raketi, “Şnakin” 

pulemyotu istehsal edilir, “YAK-3” qırıcı təyyarəsi yığılırdı. Bakıda 130-dan çox silah və onun 

hissələri hazırlanırdı. Azərbaycanın kənd əməkçiləri də müharibə illərində cəbhəyə 500 min ton 

pambıq və digər strateji xammal məhsulları vermişdilər. Müharibə illərində Azərbaycan 

vətəndaşları müdafiə fonduna 15 kiloqram qızıl, 952 kiloqram gümüş, 311 milyon manatlıq istiqraz 

vermişdilər.  

Faşist Almaniyası 1942-ci ilin yayında cənubda sovet qoşunlarını darmadağın etmək, Qafqaz 

rayonunu tutmaq, Volqaya çıxmaq, Stalinqradı və Həştərxanı işğal etmək istəyirdi. 1942-ci ilin 

aprelində sovet qoşunlarının Krımda hücumu uğursuzluqla nəticələndi. Sevastopol işğal olundu. 

Cənub-qərb istiqamətində hadisələr daha böyük uğursuzluqla inkişaf edirdi. Krımdakı 

məğlubiyyətdən sonra sovet qoşunları xeyli zəiflədilər. 1942-ci ilin sonunda almanlar Volqa və 

Şimali Qafqaza doğru hücuma başladılar. Sovet qoşunlarının bir hissəsi mühasirəyə düşdü. Göstəriş 

olmadan geri çəkilmək üçün sərt cəza tədbirləri tətbiq olundu. Buna yol verən komandirlər və 

komissarlar Vətən xainləri elan edilirdi. Almanlar Qafqazda və Volqaboyunda məğlubiyyətə 

I Türkoloji Qurultayın 90 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans: 

 

TÜRKOLOJİ ELMİ-MƏDƏNİ HƏRƏKATDA ORTAQ DƏYƏRLƏR VƏ YENİ ÇAĞIRIŞLAR (I hissə) 

 

 

 

 

 

 

474

uğradıqdan sonra faşist Almaniyası anladı ki, yerli xalqların köməyi olmadan bu əraziləri ələ 

keçirmək mümkün deyil. Müharibənin əvvəlində on minlərlə sovet əsgəri əsir götürüldü. Bunların 

arasında qazaxlar, özbəklər, qırğızlar, türkmənlər və digər xalqlar var idi. Bunların 80 faizi faşist 

düşərgələrindəki qeyri-insani şəraitə dözməyərək məhv oldu. Qalanları isə 1943-cü ilin mayında 

yaradılan “Azad türk diviziyası”nda birləşdi. Diviziyanın tərkibində Azərbaycan legionu da var idi. 

Azərbaycan legionu müstəqil Azərbaycan dövlətinin yaranması uğrunda Almaniya tərəfindən 

Qafqaz uğrunda gedən döyüşlərdə iştirak edirdi. “Azad türk diviziyası”nın tərkibinə Krım və 

Volqaboyu tatarları da daxil olmuşdu. Lakin mühacirlərin Almaniya hökuməti təmsilçiləri ilə 

danışıqları heç də uğurlu getmirdi. Belə ki, mühacirlərin müstəqillik uğrunda apardıqları mübarizə 

almanlar tərəfindən qəbul edilmirdi. Belə olduqda, Məmməd Əmin Rəsulzadə və Şimali qafqazlı 

Səid Şamil Almaniyadan çıxıb getmək məcburiyyətində qaldı.  

1943-cü ilin payızında Almaniya hökumətinin köməyi ilə Berlində Azərbaycan parlamenti və 

hökuməti yaradılmışdı. Fətəli bəy Düdənginski bu “hökumətin” başçısı idi. Alman hökuməti 

“mühacir Azərbaycan hökumətini” tanıdı. Bu hökumət 1944-cü ilin qışına qədər fəaliyyət göstərdi. 

Müharibə başa çatdıqdan sonra Azərbaycan legionunun hissələri tamamilə dağıldı. Faşizmə qarşı 

mübarizədə Sovet imperiyası tərkibində olan xalqlar, o cümlədən türk xalqları fəal iştirak 

etmişdilər. Onların bütün maddi, mənəvi və insan ehtiyatları sovet-alman müharibəsinə səfərbər 

edilmişdi. Bu xalqların da yerüstü və yeraltı sərvətləri müharibənin ehtiyaclarına yönəldilmişdir. 

Həmin xalqlardan müharibəyə səfərbərliyə alınanlardan 80 milli diviziya və briqada yaradılmışdı. 

Onlar öz doğma vətənlərindən uzaqlarda “vətəni” müdafiə etmiş, çoxları öz həyatlarını qurban 

vermişdi. Buna cavab olaraq isə Sovet rəhbərliyi bir sıra xalqları, o cümlədən Krım tatarlarını, 

bulqarları, qaraçayları, balkarları, ahıska türklərini və başqalarını öz doğma vətənlərindən, guya 

cəbhədən uzaq yerlərə-Sibirə, Orta Asiyaya köçürmüşdü. Köçürülənlərin çoxu düşdükləri şəraitə 

dözə bilməyərək həlak oldu. 1942-ci ildə Sovet rəhbərliyi bütün Azərbaycan xalqını Şərqə-Sibirə 

köçürmək istəyirdi. Burada, şübhəsiz ki, Qafqazda gedən döyüşlərdə azərbaycanlıların türklərlə 

birləşəcəyi barədə təbliğatın da rolu olmuşdur. Lakin respublika rəhbərliyi Stalini inandıra bildi ki, 

azərbaycanlıların köçürülməsi, neft, pambıq kimi strateji məhsulların istehsalının azalmasına səbəb 

olar və orduda döyüşən azərbaycanlı əsgərlərə pis təsir göstərər. Nəticədə Azərbaycanlıların 

Mərkəzi Asiyaya köçürülməsi baş vermədi. 

Nəhayət, 1945-ci il mayın 8-də faşist Almaniyasının danışıqsız təslim olmaq aktını 

imzalaması ilə, türk xalqlarının taleyində böyük təsirləri olmuş ikinci dünya müharibəsi başa çatdı. 

 

 

Süreyya Kaya 

 

TÜRK DÜNYASINDA DOĞUM İLE İLGİLİ İNANIŞLARA BİR BAKIŞ 

Türkler İslamiyet öncesinde ve İslamiyet sonrasında ise Allah inancına sahiptirler. İnanışlar 

ise işleri kolaylaştırmak üzere uygulanan gelenekler olarak görülmüştür. Geniş sınırlara dağılan 

Türkler inanışlarını ise devam ettirmişlerdir.  

Türk dünyasında inanışlar önemli bir yere sahiptir. En eski kültürümüzden günümüze kadar 

ritüeller foksyonel özelliklerini koruyarak fakat uygulanışta çeşitli değişikliğe gidilerek günümüze 

kadar ulaşmıştır. Temelini Şamanizm olarak belirleyebileceğimiz inanışlar günümüz modern 

dünyası içerisinde bile görülmektedir. 

Türk kültüründe inanışın önemi kişinin kötü ruhlardan korunması bahtın talihin güzel olması, 

bereket ve bolluk kazanılması amacıyla gerçekleştirilir. 

Türk Dünyasında İnanışlar ve geleneksel adetler beşikten mezara kadar geçen süreçte 

devamlılık gösterir. İnanışın başlangıcı ise Doğum ile başlar. Çocuk annenin karnına cenin olarak 

düştüğü andan itibaren çeşitli inanışlar başlar. Bu inanışlar doğum öncesi doğum sırası ve doğum 

sonrası olmak üzere üç ana başlık altında incelenmektedir. Bu inanışların fonksiyonel özelliği 

çocuğun ve annenin kötü ruhlar tarafından zarar verilmesinden korunmak çocuğu nazardan 

korumak ve amacı güdülerek yapılan inanışlarda sağlıklı olmak esas alınır.  

I Türkoloji Qurultayın 90 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans: 

 

TÜRKOLOJİ ELMİ-MƏDƏNİ HƏRƏKATDA ORTAQ DƏYƏRLƏR VƏ YENİ ÇAĞIRIŞLAR (I hissə) 

 

 

 

 

 

 

475

Kolektif bir bilince sahip olan inanışlar birbirlerini etkiledikleri kadar birbirlerinden de 

etkilenmişlerdir. Bu etkileniş Balkanlar´dan Doğu Türkistan’a kadar devam eden bir dizim halinde 

devam etmiştir. Türklerin Göçebe yaşam tarzı ise kültürel taşıyıcılığın başlangıcı olarak görebiliriz. 

Geniş halkalar çizilen sınır aşan yürüyüş bu yürüyüş inanışında taşınmasına olanak sunmuştur. 

Türk Dünyasında Beşikten Mezara uygulanan inanışların benzerliklerini ve farklılıklarını 

ortaya koymak amacıyla bu bildirimiz önemli bir açar ibare olacaktır. Bu makalemizin konusu hem 

konumuzun sınırlarının daha iyi belirlenmesi için hem de sempozyum kurallarına dirayet etmek için 

“Türk Dünyasında Doğum İle İlgili İnanışlardır.” 

I Türkoloji Qurultayın 90 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans: 

 

TÜRKOLOJİ ELMİ-MƏDƏNİ HƏRƏKATDA ORTAQ DƏYƏRLƏR VƏ YENİ ÇAĞIRIŞLAR (I hissə) 

 

 

 

 

 

 

476

 

 

MÜNDƏRİCAT 

 

 

Birinci Türkoloji Qurultayın 90 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında 

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sərəncamı 

5 

Birinci Türkoloji Qurultay – türk xalqlarının 

mədəni həyatında mühüm hadisə  

Akif Əlizadə, 

AMEA-nın prezidenti, akademik 

6 

Birinci Türkoloji Qurultayın dərsləri və 

müasir çağırışlar 

İsa Həbibbəyli, 

AMEA-nın vitse-prezidenti, 

akademik 

7 

Birinci Türkoloji Kurultayı’nın 90. Yılında 

Terim Çalışmalarının Bugünkü Durumu ve 

Geleceği 

Şükrü Halûk Akalın, 

Prof. Dr. 

13 

I Türkoloji Qurultay: çağırışları və onların 

günümüzdəki aktuallığı 

Möhsün Nağısoylu, AMEA-nın 

müxbir üzvü 

21 

 

BÖLMƏ 1 

I TÜRKOLİ QURULTAY: KEÇMİŞƏ VƏ GƏLƏCƏYƏ BAXIŞ 

Birinci Türkoloji Qurultayın qarşıya 

qoyduğu vəzifələr və AMEA akademik 

Z.M.Bünyadov adına Şərqşünaslıq 

İnstitutunda türkologiyanin inkişafı 

Gövhər Baxşəliyeva, 

AMEA-nın müxbir üzvü 

25 

1926, Bakû I. Türkoloji Kongresinin Öncesi 

ve Sonrasında Türkiyede Yapılan 

Çalışmalar 

Fikret Türkmen, 

Prof. Dr. 

29 

Birinci Türkoloji Kurultayı’nın 90. Yılında 

Kasım Tinistanov’un Alfabe ve Terim 

Çalışmaları Üzerine bir Değerlendirme 

Hülya Kasapoğlu Çengel, 

Prof. Dr. 

34 

Əli bəy Hüseynzadənin Birinci Beynəlxalq 

Türkoloji Qurultaydakı məruzəsi və müasir 

qərbdə ikili standartlar 

Jalə Əliyeva 

fil.ü.e.d., prоf. 

35 

“Tolerant Türk Birliyi”nin (TTB) 

yaradılması tarixi zəruriyyətdir 

Mayıl  Əsgərov, 

fil.ü.e.d., prоf. 

38 

Naxçıvanda Birinci Türkoloji Qurultaya 

hazırlıq 

Fərman Xəlilov 

fil.ü.e.d. 

41 

Rəsmi dаirələrin Birinci Türkоlоji 

Qurultаyа münаsibətinin аçıq və gizli 

tərəfləri 

Adil Babayev, 

fil.ü.e.d., prоf. 

46 

I Türkoloji Qurultayda ədəbiyyat məsələləri 

Bədirxan Əhmədli, 

fil.ü.e.d., prоf. 

50 

Türkiye  Birinci Türkoloji Kongresi’nin 

Azerbaycan’da Alfabenin Gelişimine Etkisi 

Vefa Kurban, 

Doç. Dr., 

Gülmira Kuruoğlu, 

Prof. Dr. 

53 

Hraçya Acaryan’ın 1926 Türkoloji 

Kurultay’da  sunumundakı  Türkçeden 

Ermeniceye geçen kelimeler konusu ve 

bununla ilgili  Ermenice eserleri üzerine 

Qafar Çakmaklı Mehdiyev  

Prof. Dr. 

59 

I Türkoloji Qurultayın 90 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans: 

 

TÜRKOLOJİ ELMİ-MƏDƏNİ HƏRƏKATDA ORTAQ DƏYƏRLƏR VƏ YENİ ÇAĞIRIŞLAR (I hissə) 

 

 

 

 

 

 

477

Bakü Türkoloji Kongresine Katılan Saha 

(Yakut) Delegeleri  

Mehmet Fatih Kirişçioğlu   

Prof. Dr. 

60 

I Türkoloji Qurultay və Azərbaycanda latın 

qrafikali əlifbaya keçid təcrübəsi 

Məsud Mahmudov 

 fil.ü.e.d., prоf. 

64 

Birinci Türkoloji Qurultayda qoyulan 

məsələlərə akademik Tofiq Hacıyevin 

münasibəti 

Roza Eyvazova, 

fil.ü.e.d., prоf. 

67 

I Bakı Türkoloji Qurultayı - SSRİ türk 

xalqlarının modernləşməsi sahəsində sovet 

dövlətinin siyasi-ictimai tədbiri kimi. 

Qurultayın görünməyən tərəfləri 

Solmaz Rüstəmova-Tohidi, 

 tarix ü.e.d., prоf. 

71 

I Türkoloji Qurultay və müqayisəli türkoloji 

dilçilik məsələləri 

İlham Tahirov,  

fil.ü.e.d., 

72 

I Ümumittifaq Türkoloji Qurultayın 

pərdəarxası məqamları: dünya inqilabı və 

dünya əlifbası 

Güllü Yoloğlu,  

tarix ü.e.d., fil.ü.f.d. 

75 

I Türkoloji Qurultayda türk dünyası üçün 

ortaq ədəbi dil ideyasının nəzəri 

konsepsiyası 

Tofiq Əbdülhəsənli, 

 fil.ü.e.d., prоf. 

80 

Muhsin Kadıoğlunun “Küresel düşün, 

ulusal davran” əsərində türkçülük məsələləri

Bəsirə Əzizəliyeva, 

 fil.ü.f.d. 

85 

1-ый Bсесоюзный Тюркологический 

Съезд и его влияние на развитие 

крымскотатарского языка 

Э.С. Ганиева,  

к.ф.н., доц.,  

Н.С.Сейдаметова,  

к.ф.н., доц. 

90 

Birinci Türkoloji Qurultayın Qazaxıstan 

təmsilçiləri 

Ağahüseyn Şükürov, fil.ü.f.d. 

91 

Abdulla Şaiqin dərsliklərində ümumtürk 

mədəniyyətinin təhlili və qiymətləndirilməsi

Arzu Hacıyeva, 

fil.ü.f.d., 

98 

Qərbin iki dastanında Türk 

Aygün  Orucova,  

fil.ü.f.d. 

101 

Türk xalqlarının mədəniyyətini birləşdirən 

təşkilat 

Namiq Abbasov, 

 kulturologiya ü.f.d. 

105 

Türk xalqlarının müqayisəli lüğətinin 

hazırlanması - Azərbaycan-Türkiyə türkcəsi 

örnəyində 

Seyfəddin Altaylı, 

 fil.ü.f.d. 

109 

“Azərbaycan” jurnalının publisistikasında 

türk dünyası 

Aynurə Paşayeva,   

doktorant 

112 

Türkiyəli mütəfəkkir Hilmi Ziya Ülkən 

Birinci Türkoloji Qurultay haqqında 

Aytək Məmmədova 

116 

Quzey Azərbaycanda milli istiqlal və türk 

birliyi ideyalarının yayılmasında  mətbuatın 

rolu (1875-1918) 

Aytən İmanova 

120 

Kazak ve Moğol halkının orta gelenekleri 

ve inançları 

İnkar Akhmetova 

124 

Bakü Türkoloji Kurultayı’nın 90. Yılında 

Türk Dil Kurumunun Elektronik Sözlükleri 

Üzerine 

Mustafa Samet Kumanlı 

129 

Исследования тюркоязычных 

народностей Kитая в материалах  

первого тюркологического съезда 

Рафиг Аббасов 

133 

I Türkoloji Qurultayın 90 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans: 

 

TÜRKOLOJİ ELMİ-MƏDƏNİ HƏRƏKATDA ORTAQ DƏYƏRLƏR VƏ YENİ ÇAĞIRIŞLAR (I hissə) 

 

 

 

 

 

 

478

Türkiyə dövlətinin müasir inkişaf meyilləri 

Səadət Məmmədova 

134 

XVI-XIX əsrlərdə Fransada türkoloji fikrin 

inkişafı 

Sədaqət    Səlimova 

138 

I Türkoloji Qurultaydakı dil məsələlərinin  

C.Məmmədquluzadə yaradıcılığında əksi 

Zülfiyyə İsmayıl, 

Rəşad Zülfüqarov, 

fil.ü.f.d., dos. 

142 

Xalid Səid Xocayev və onun Birinci 

Türkoloji Qurultayına hazırlıq işində rolu 

Bəhicə Xocayeva-Mamedova 

146 

 

BÖLMƏ 2 

ORTAQ ÜNSİYYƏT DİLİ VƏ TERMİNOLOGİYA

 

Məhəmməd ağa Şahtaxtlının əlifba 

layihələri 

Əbülfəz Quliyev, 

AMEA-nın müxbir üzvü

 

148 

Türklərdə ortaq dil ilə əlaqədar bəzi  

mülahizələr 

Aydın Abi Aydın, 

 fil.ü.e.d., prof. 

153 

Birinci Türkoloji Qurultay ərəfəsində yeni 

əlifba uğrunda mübarizə: 1924-cü ildə Krım 

və Türküstan elləri 

Buludxan Xəlilov 

fil.ü.e.d., prof. 

155 

Türk Dili Qurultayı (iştirakçının qeydləri; 

1992-ci il) 

Nizami Xudiyev  

fil.ü.e.d., prof. 

160 

I Bakı Türkoloji Qurultayının məruzələrində 

və XX əsrin əvvəllərində ərəb və fars 

mənşəli terminlərə münasibət 

Nadir Məmmədli,  

fil.ü.e.d., prof. 

164 

I Türkoloji Qurultaya gedən yol 

Rüfət Rüstəmov,  

fil.ü.e.d., prof. 

167 

Türk dillərində  ortaq terminologiya və 

ortaq  ünsiyyət problemi 

Sayalı Sadıqova,  

fil.ü.e.d., prof. 

169 

Rus-tatar dil əlaqələrinin nəzəri problemləri  

Zemfira Əliyeva,  

fil.ü.e.d. 

174 

Etrusklar  və ya latın əlifbasının sirri  

Həcər Hüseynova,  

fil.ü.e.d. 

178 

Тюркологическое наследие А. Е. 

Крымского:  итоги и перспективы 

изучения 

О. Д. Василюк, Р.М.Валеев, 

д.и.н.проф. 

А.М.Абидулин,  

к.и.н., доц. 

182 

Azerbaycan Dilinin İzahlı Luğati’ndeki 

Türkçe Tıp Terimleri  

Binnur Erdağı Doğuer,  

tələbə 

191 

Azərbaycanda dil situasiyasına təsir edən 

amillər 

Cahid Kazımov,  

fil.ü.f.d. 

192 

Tatar Türklerinin Dil Durumu ve Tatar 

Türkçesinin Kullanımıyla İlgili Sorunlar 

Üzerine 

Ercan Alkaya,  

Prof. Dr. 

195 

Tatar Edebiyatını Türkçeye Çevirmede 

Cinsiyet Bildiren Kelimelerin Aktarılması 

Elmira Həbibullina,  

müəllim 

200 

Ortaq türk əlifbasının yaradılmasında  

mollanəsrəddinçilərin rolu 

Gülbəniz Babayeva,  

fil.ü.f.d. 

201 

Azərbaycan və Türkiyə Türkcələrinin 

orfoqrafiya qaydalarının ayrılmasında  

sovet izi  

Kəmalə Ələkbərova,  

fil.ü.f.d. 

205 

I Türkoloji Qurultayın 90 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans: 

 

TÜRKOLOJİ ELMİ-MƏDƏNİ HƏRƏKATDA ORTAQ DƏYƏRLƏR VƏ YENİ ÇAĞIRIŞLAR (I hissə) 

 

 

 

 

 

 

479

Türk dillərində dilin tətbiqi ilə bağlı 

problemlər: transkripsiya və transliterasiya 

Nəzakət Qazıyeva,  

fil.ü.f.d.  

208 

 XX əsrin əvvəllərində ortaq türk dili 

çalışmaları (Hüseyn Cavid) 

Lütfiyyə Əsgərzadə,  

fil.ü.f.d., dos. 

212 

Türkologiyanın bəzi aktual problemləri 

haqqında 

Rasim Həsənov, fil.ü.f.d. 

 

213 

Türk dillərinin ortaq leksikoqrafiyası 

Sima Quliyeva,  

fil.ü.f.d. 

214 

Türk dillərindən dünya dillərinə keçən 

etnoqrafizmlər 

Şəbnəm Həsənli-Qəribova, 

fil.ü.f.d. 

218 

Azərbaycan dilinin lüğət tərkibində  alınma 

söz və terminlər  

Təhminə İsmayılova,  

fil.ü.f.d., dos. 

223 

Суффиксы множественного числа в 

этнонимах скифов и средневековых 

тюрко-монгольских народов  

Заур Гасанов,  

доктор  философии по 

историческим наукам 

227 

Müasir fars dilinin lüğət  tərkibinin  

zənginləşməsində Azərbaycan-türk 

sözlərinin rolu 

Cavanşir Məmmədzadə, 

doktorant 

233 

Türkdilli xalqlar arasında əlifba birliyinin 

təmin edilməsi kontekstində əlifba 

mücadiləsi    (Türkiyədə əlifba islahatları) 

Elçin İbrahimov,  

doktorant 

238 

Hərəkət  vasitələri və onların hissələri ilə 

bağlı dənizçilik terminlərinin xüsusiyyətləri 

Gülnar Bəşirova, 

243 

Проблемы и перспективы формирования 

 единого  языка  общения в современном  

мире 

Gültəkin İsmayılova,  

dissertant 

246 

Maşın tərcüməsində semantik təhlilin ortaq 

ünsiyyət dilinin yaradılmasına təsiri və 

əhəmiyyəti 

Gülnarə Əliyeva, dissertant 

249 

Azərbaycan ədəbi dilində  alınma  

turizm terminləri 

Ləman Həsənova 

253 

Türk və Azərbaycan dillərində hərbi 

terminalma prosesi 

Mehriban Əbdülrəhimova, 

dissertant 

256 

Роль единого языка общения в 

современном обществе  

Tünzalə Musayeva,  

dissertant 

261 

Azərbaycan dili imlası 1920-ci illərdə 

Vəfa Allahverdiyeva