Ijtimoiy fanlar ” kafedrasi falsafa

Mulohaza 
–

fikrning shunday bir shakliki, unda tushunchalarni bog‘lash yo‘li bilan biror narsa 


haqidagi biron-bir fikr tasdiqlanadi yoki rad etiladi. 
Masalan, «Terak – o‘simlik» degan shunday 
bir mulohazaki, unda terak haqida

uning o‘simlik ekanligi xususida fikr bildiriladi. Tasdiqlash 

yoki rad etish,soxtalik yoki haqiqiylik, shuningdek, ehtimol tutilgan narsalar bor joyda biz

mulohazalarga duch kelamiz.

Agar bizning ongimizda faqat tasavvurlar, o‘z holicha tushunchalar mavjud bo‘lgan va ular birbiri 

bilan mantiqan bog‘lanmaganida, tafakkur jarayoni ham bo‘lmas edi. Ma’lumki, so‘zning hayoti

faqat nutqda, gapdagina haqiqiydir. Xuddi shuningdek, tushunchalar ham faqat kontekstda 
«yashaydi». Ayrim tushuncha sun’iy «preparat», masalan, organizmdan ajratib olingan hujayra
bilan barobar. Tafakkur – biror narsa haqida xulosa chiqarish demak. Bunda biz mulohaza 
ko‘rinishida ifodalay olmaydigan tushuncha biz uchun mantiqiy ma’noga ega bo‘lmaydi.
Mulohaza (yoki mulohazalar) – keng ma’noda ifodalangan tushuncha, tushunchaning o‘zi esa – 
toraytirilgan mulohaza (yoki mulohazalar), deb aytish mumkin.Nima yuksakroq – tushunchami
yoki mulohaza, degan masala atrofidagi bahslar sxolastik, shuning uchun ham 
besamardir.Fikrning bevosita, moddiylashtirilgan ifodasi bo‘lgan gap mulohazani,ifodalashning
og‘zaki shaklidir. Har qanday mulohaza sub’ektning predikat, ya’ni tavsiflanayotgan narsa yoki 
hodisa bilan birikuvidir. Shu sababli mulohazalarning mantiqda ko‘rilmaydigan turlari sub’ekt,
predikat va ular o‘rtasidagi aloqaning ehtimol tutilgan modifikatsiyalari bilan bog‘liq. Biz: «Olov 
kuydiradi», deymiz. Bu – mantiqan sub’ekt predikat bilan bog‘langan hukm. Olovni ham, kuyishni

---