Bifurkatsiya
ikkilanish nuqtalarining mavjudligini hamda rivojlanish davomining har xilligini
nazarda tutadi
. (Masalan, bitta oila negizida yangi oila paydo bo‘ladi va yangi oila o‘zining
rivojlanish tamoyillariga
ega bo‘ladi). Ularning faoliyati natijalarini oldindan bashorat qilish qiyin.
I.Prigojinning fikriga ko‘ra, bifurkatsiya jarayonlari tizimning murakkablashuvidan dalolat beradi.
N.Moiseevning fikricha, «ijtimoiy tizimning har
bir holati bifurkatsiya holatidir».
Kumatoid –
suzayotgan ob’ektni anglatadi va ob’ektlarning tizimli xususiyatini aks ettiradi. U
vujudga kelishi, hosil bo‘lishi, shuningdek, yo‘qolishi,parchalanishi mumkin.
U o‘zining barcha
elementlarini birvarakay emas, balki
o‘ziga xos «hissiy-o‘ta hissiy» tarzda namoyon etadi.
Masalan, tizimli ob’ekt –o‘zbek xalqini ma’lum vaqt, makon bo‘lagida ifoda etish va
mahalliylashtirish
mumkin emas. Boshqacha qilib aytganda, ob’ektni yaxlit ifoda etish uchun
o‘zbek
xalqining barcha vakillarini yig‘ish mumkin emas. Shu bilan birga, mazkur ob’ekt soxta
emas, realdir. Uni kuzatish, o‘rganish mumkin. U butun sivilizatsion tarixiy jarayonning
yo‘nalishini ko‘p jihatdan belgilab beradi. Yana bir
misol – talabalar guruhi. U dam paydo
bo‘ladigan, dam ko‘zdan yo‘qoladigan suzuvchi ob’ekt sifatida o‘zaro aloqalarning deyarli barcha
tizimlarida namoyon bo‘ladi. Masalan, o‘quv mashg‘ulotlari tugaganidan keyin guruh yaxlit
6-MAVZU. BILISH NAZARIYASI: ASOSIY MUAMMOLARI VA YO‘NALISHLARI
103
ob’ekt
sifatida mavjud bo‘lmaydi, ammo institutsiyaviy belgilangan ma’lum vaziyatlar (guruh
raqami, talabalar soni, guruh tuzilishi, umumiy xususiyatlari)da u ob’ekt sifatida namoyon bo‘ladi
va o‘z-o‘zini identifikatsiya qiladi. Bundan tashqari,mazkur kumatoid guruh a’zolari o‘rtasidagi
do‘stlik, raqobat va boshqa munosabatlar bilan ham qo‘llab-quvvatlanadi.
Dostları ilə paylaş: |
