İlahiyyat faküLTƏSİNİn elmi MƏcmuəSİ
Yüklə 3,06 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Müsəlmanların Amerika və Avropaya İnteqrasiyası
- ملاعلا يف ملاسلإا راشتنإ , ملقب
- РЕЗЮМЕ
|
Ateizm və Darvinizm idealogiyasının çöküşü Bəşəriyyət tarixini araşdıran xüsusi ilə sosiologiya sahəsində tədqiqat aparan hər kəs 19 – cu əsrin ateizm və materializmin inkişaf etdiyi əsr olduğunu görəcəkdir. Bu dövrün ən önəmli hadisələrindən biri həmin əsrəcən dünyaya hakim olan Teist (tək Allahlıq) inancı və dinlərə qarşı Ateizm düşüncəsinin meydana çıxmasidir. Düzdür, Ateizm qədim zamanlardan bəri mövcud olmuşdur lakin, bu fikrin əsl yüksəlişi 18 əsrdə Avropada bəzi fəlsəfə cərəyanlarının və siyasi hadisələrin meydana çıxması ilə bağlıdır. Diderot, Baron de Holbak kimi materialistlərin kainatin əzəldən mövcud olan maddə yığımından meydana gəldiyini və maddənin xaricində heç bir aləmin olmadığını qeyd edirdilər. 19 əsrdən etibarən ateizm daha da Dünya ölkələri üzrə İslamın yayılma səbəbləri 317
inkişaf edərək öz yüksək zirvəsinə çatdı. Feyerbax, Marks, Engels, Nitşe, Durkeim, Freyd kimi mütəfəkkirlər ateizmi müxtəlif fəlsəfi fikirlərlə izah edərək daha da inkişaf etdirdilər. Ateizmə ən çox dəstək verən yaradılışı rədd edərək təkamül nəzəriyyəsini irəli sürən Carliz Darvin olmuşdur. Darvinizm cərəyanı ateistlərin əsrlər boyu “kainat necə yarandı” sualına elmi şəkildə cavab verməyə çalışırdı. 19 – cu əsrin sonlarında ateistlər özlərində hər bir şeyin cavabını elmi şəkildə verdiklərini düşünürdülər. Onlar kainatın yaradılmadığını “kainat əzəldən mövcud- dur, başlanğıcı yoxdur” fikrini söyləyirdilər. Kainatda olan nizam-intizamin təsadüfi olduğunu, canlıların və insanların necə yarandığı sualına Darvinizm tərəfindən cavab verildiyini zənn edirdilər. Tarix və sosyologiyanın Marks və Durkeim, psixologi- yanın isə Freud tərəfindən ateist düşüncələrlə açıqlandığını düşünürdülər. Lakin, bu görüşlərin hər biri elmi, siyasi və ictimai tərəqqi ilə darmadağın edildi. Astronomiyadan biologiyaya, psixologiyadan ictimai əxlaqa qədər olan bütün sahələrdə aparılan araşdırmalar və tədqiqatlar ateizm və darvinizm ideologiyasını çökdürdü. Amerikali tədqiqatçı Patrik Glyan “God the Evidence” adlı əsərində ateizmin çöküş səbəblərini qeyd etmişdir. Ateizmin çöküşü təkcə biologiya, astano- miya, psixologiya, tibb kimi elm sahələrində deyil eyni zamanda siyasət və ictimai əxlaq üzərində də olmuşdur. Kominizmin yıxılması buna ən bariz misallardan biridir. Kominizm 19 əsrdə ateizmin siyasi baxımdan güc sahəsi hesab edilə bilər. İdeologiyanın qurucuları olan Marks, Engels, Lenin, Troçki ateizmi ən əsas prinsip olaraq qəbul etmişdirlər. Kominizmin ən əsas məqsədlərindən biri dini inancları məhv edərək qarşısını almaq idi. Stalin Rusiyası olmaq üzrə Makedoniya, Kamboca, Çin və sairə Qərb ölkələrində xüsusi ilə müsəlmanlar olmaq şərti ilə dini inanclı şəxslərə böyük təzyiqlər və represiyalar olmuşdur. Lakin, bu qanli Kominist sistem 1980 – ci illərdə təəccüblü bir şəkildə çökmüşdür. Bu sistemin çökmə səbəblərini Patrik Glyan “God the Evidence” adlı əsərində belə izah etməkdədir: “Tarixçilər kominizmin ən böyük xətasının ekonomik qanunların rədd etməsində görürlər. Amma, başqa qanunlar da vardır ki, kominizmin süqutunda mühüm rol oynamışdır. Tarixçilər sovet kominiz- min süqut səbəblərini araşdırdıqda Sovet elitasının ateizim krizisinin sancıları içində olduqlarını görməkdədirlər. Böyük yalana söykənən ateist ideologiyasının təsirində olan Sovet sistemi sözün əsl mənasında demoralizasya yaşamışdır. Hakim dairə olmaq şərti ilə Sovet xalqı hər bir əxlaqi duyğunu və ümüdü itirmişdir.” Yuxarida qeyd edilən məlumatlardan məlum oldu ki, ateizmin, darvinizmin və kominizmin süqutu idealist əsasli dinlərin bir daha dirçəlməsinə səbəb oldu. Müasir texnalogiyanin inkişafi və müasir elmlərin ateist düşüncələri darmadağın etməsi Elnur Kərim oğlu MUSTAFAYEV 318
xüsusi ilə Avropa və Amerikada İslama marağı artirdi, əsrlər boyu həmin qitələrdə İslam haqqinda tam məlumatları olmayan əhalinin kütləvi informasiya vasitələrinin inkişafi nəticəsində İslam haqqinda tam məlumat əldə edə bilməsi yüksək artımın səbəblərindən biri olaraq qiymətləndirilir.
Qərb dünyasını əsas olaraq Rusiya, Qərbi Avropa və Şimali Amerika müsəlman icmaları təşkil etməkdədir. Bu icmalar məskunlaşma areallarına, meydana gəlmə tarixlərinə, qeyri-müsəlman cəmiyyətlərə inteqrasiya modellərinə görə və sosial- siyasi fəallıqlarına görə bir-birilərindən fərqlənirlər. Bu üç icmanın tarixi və taleyi müxtəlifdir. Rusiya ilk dövrlərdən etibarən çox böyük müsəlman əhalisi nisbəti ilə slavyan- türk birliyi əsasında yaradılan bir dövlət kimi təşəxxüs tapmışdır. Avropa və Amerika isə müsəlman icmaların həmin ərazilərə immiqrasiya (mühacirət) hesabına formalaş- mışdır. Avropa qitəsinə müsəlmanların axını müstəmləkəçilik dövrü ilə bir başa əlaqəsi vardır. Praktik olaraq əksər hallarda Avropa ölkələrinə müsəlmanlar sabiq müstəm- ləkələrdən gəlmiş və gəlməkdə davam etməkdədirlər. Belə ki, müsəlmanlar Böyük Britaniyaya Hindistan və Pakistandan, Fransaya Mərakeş və Əlcəzairdən, İtaliyay isə Liviyadan gəlmişdirlər. Amerikaya olan müsəlman immiqrasiyasının kökləri isə, Afrikadan qul qismində gətirilmiş müsəlmanların zamanına gedib çıxır. Müsəlmanların öz doğma vətənlərini qoyub ABŞ-a gəlmə səbəblərini artıran amillərdən biri də İslam dünyasının bir çox ölkələrində baş vermiş siyasi sarsıntılarla da əlaqədar olmuşdur. Belə ki, Fələstin faciəsi, Yaxın Şərq ölkələrində baş vermiş inqilablar, Əfqanıstandakı hərbi çevriliş, Livandakı vətəndaş müharibəsi növbə ilə ABŞ-a olan yeni müsəlman mühacirəti dalğalarına gətirib çıxarmışdı. Lakin, bununla belə, ABŞ-ın, Avropanın və Rusiyanın müsəlman icmaları arasında Qərb cəmiyyətləri ilə birgə yaşamın qeyd edilmiş üç modelinin xüsusiyyətini müəyyən edən diqqətə layiq fərqlər vardır. Məsələn, artıq çoxdan cəmiyyətin digər qisminin ayrılmaz bir hissəsinə çevrilmiş Rusiya müsəlmanları, Qafqaz və Volqaboyunda daha çox təmərküzləşmə ilə ölkənin bütün ərazisi boyu yayılmışlar. Uzun tarix boyunca müsəlmanlar onları əhatə edən qeyri-islami cəmiyyətə kifayət qədər inteqrasiya edə bilmişdirlər və bu gün istisnasız olaraq hakimiyyətin federal səviyyəsində, güc strukturları hətta məxfi Dünya ölkələri üzrə İslamın yayılma səbəbləri 319
kəşfiyyat orqanlarına daxil olmaqla hakimiyyətin və cəmiyyətin bütün sahələrində təmsil olunurlar. Avropa müsəlman icmasının xüsusiyyəti isə onun əsasən aztəminatlı qruplar və aşağı kvalifikasiyalı (peşəkarlıq səviyyəsi) işçilərdən təşkil olunmasıdır. Bu insanların bir çoxu özlərinin Avropada olmaqlarını bir təsadüfi, lakin məcburi bir addım kimi qiymətləndirirlər. Belə ki, onların valideynləri öz vətənlərində mövcud olan ağır iqtisadi vəziyyət ucbatından daha gözəl həyat axtarışı ümidləri ilə bura gəlib çıxmışdılar. Yeni vətənlərindəki həyat tərzinin onların gözləntilərindən kəskin şəkildə fərqləndiyinə görə, Avropa müsəlmanları arasında onları əhatə edən mühitə qarşı məyusluq və nəsə bir soyuqluq hissi yığılmaqdadır. Bundan əlavə bir çox Avropa müsəlmanları qapalı şəkildə, mahiyyətcə özünəməxsus bir gettoları xatırladan ayrıca məhəllələrdə (kvartallarda) yaşayırlar. Bu isə öz növbəsində bu cür müsəlmanlarda onların cəmiyyətin yerdə qalan böyük hissəsindən ayrı, fərqli olması hissini gücləndirir. Fransada bu yaxınlarda baş vermiş qarışıqlıqlar da məhz belə məhəllələrdə başlamışdı. Amerikada isə müsəlman icması əsasən orta təbəqəyə mənsub olan ixtisas sahiblərindən, yəni həkimlərdən, mühəndislərdən və alimlərdən təşkil olunmuşdur. Belə vəziyyət isə ABŞ-ın müsəlman icmasının daxilində sosial inamı, cəmiyyət tərəfindən öz inamını və onları əhatə edən cəmiyyətə və yeni vətənlərinə mənsubluq hissini daha da gücləndirir. Müsəlman əhalisinin ümumi yaşam yerlərində konsentrasiya tendensiyası müşahidə olunan Avropadan fərqli olaraq, ABŞ-da İslam dini ardıcılları ölkənin bütün ərazisi boyu kifayət qədər geniş şəkildə yayılmışlar. Lakin, bununla bərabər, Rusiyada olduğu kimi ABŞ-da da müsəlmanların 70%-i ölkənin 10 ştatında Kaliforniya, Nyu-York, İllinoys, Nyu-Cersi, İndiana, Miçiqan, Virciniya, Texas, Oqayo və Merilend ştatlarında yaşayır. Amerikanın müsəlman icması nisbətən qısa bir dövr ərzində 1920-ci illərin əvvəllərindən XX əsrin sonlarına qədər 2000-dən çox müxtəlif tipli və istiqamətli təşkilatlara kimi kifayət qədər böyümüşdür. Bu icma, öz müxtəlifliyi ilə unikaldır. Belə ki, amerikalı müsəlmanların yalnız 35%-i ABŞ-da anadan olmuşlar, yerdə qalan 65%-i dünyanın 80 müxtəlif ölkəsində dünyaya gəlmişlər. ABŞ-ın müsəlman icmasının dəqiq sayı barədə məlumat yoxdur. Belə ki, Amerika qanunlarına görə, əhalinin say statistikası ilə məşğul olan qurumun – «Əhalinin siyahıyaalınması üzrə Büronun» vətəndaşların dini baxışları barədə məlumat toplamağa ixtiyarı yoxdur. Lakin buna baxmayaraq müxtəlif qiymətlən-
Elnur Kərim oğlu MUSTAFAYEV 320
dirmə və statistik araşdırmalar Amerika Birləşmiş Ştatlarında müsəlmanların sayının təqribən 9 milyon nəfərə kimi çatdığından xəbər verir. Tanınmış «Pew Research Center» sosioloji araşdırma mərkəzinin 2007-ci ilin may ayında apardığı «Muslim Americans: Middle Class and Mostly Mainstream» adlı tədqiqat işində ABŞ – dakı İslam icması ilə bağlı aşağdakı statistik məlumatları paylaşıb. Şimali Amerikada yaşayan müsəlmanların ümumi sayının 35%-ni təşkil edən bu ölkədə anadan olmuş müsəlmanların 20%-i afro-amerikan icmasında yerdə qalan 15%-i isə ağdərili İslam dinini sonradan qəbul edənlər də içində olmaqla, digər icmalarda təmsil olunmuşdurlar. Bu 35% göstəricinin içərisində İslam dinini sonradan qəbul edən həm ağdərili və həm də qaradərili yeni müsəlmanların nisbəti 21%-dir. ABŞ xaricində anadan olmuş 65% amerikalı müsəlmanın 18%-i bu ölkəyə 2000-2007-ci illər arasında, 21%-i – 1990-1999-cu illər ərzində, 15%-i – 1980-1989- cu illər ərzində və 11%-i isə – 1980-ci ilə qədər köçüb gələnlər təşkil edirlər. Araşdırmaların sonunda «Pew Research Center» tədqiqat mərkəzi bu nəticəyə gəlir ki, çox rəngarəng tərkibli və əsasən də mühacirlərdən təşkil olunmalarına baxmayaraq, Amerika müsəlmanları öz dünyagörüşlərinə, dəyərlərinə və baxışlarına görə özlərini yabançıdan çox amerikalı hesab edirlər. Tədqiqat müəllifləri bu fikri amerikalı müsəlmanların gəlirlərinin həcmindən və təhsil səviyyələrinin yüksək olması faktından əldə etmişdirlər. Qeyd edilən faktlar amerika müsəlmanlarının cəmiyyətə daha tez inteqrasiya edərək uyğunlaşdığını göstərir. Bundan əlavə tədqiqatın əldə etdiyi məlumatlara görə ABŞ – dakı müsəlmanlar öz həyatlarından və yaşayış durumundan Avropa və digər ərazilərdə yaşayan dindaşlarından daha çox razı qaldıqalrını və mötədil görüşə sahib olduqlarını göstərir. Amerika müsəlmanları əmindirlər ki, ABŞ-a gələn mühacirlər özlərini onları əhatə edən cəmiyyətdən fərqliliklərini qoruyub saxlamağa cəhd etmək əvəzinə, Amerika adət-ənənələrini qəbul etməyə çalışmalıdırlar. Belə ki, Amerika müsəlmanlarının böyük hissəsi dininin göstərişlərinə əməl edən və inanclı müsəlman olmaqla bərabər müasir cəmiyyətin həyatında tam şəkildə iştirak etmək arasında heç bir zidiyyət görmürlər. Yaşlı amerikalı İslam ardıcıllarının dörddən üçünün (74%-nin) yaşı 50-dən aşağıdır. Kollec məzunları arasında müsəlman məzunlarının payı orta hesabla bütün ölkə üzrə olan məzunların faiz nisbətindən iki dəfə çoxdur. Bu zaman, ölkə üzrə orta məzun buraxılışının 25%-nin qarşılığında müsəlman məzunların buraxılışı 58% təşkil etmişdir. Amerika müsəlmanlarının yarısının illik ailə gəliri 50.000 dollardan daha yüksəkdir. Məhəmməd Naymer özünün «The North American muslim resource guide» nəşrində bu cür qənaətə gəlmişdir : “ Bu gün amerika müsəmanları getdikcə daha çox qloballaşan sistemin tərkib hissəsinə çevirirlər. Bütün əlamətlər və Dünya ölkələri üzrə İslamın yayılma səbəbləri 321
göstəricilər İslam ardıcılları arasında Amerika vətəndaş və siyasi-ictimai həyatına olan meyli (oriyentasiya) güclənməkdədir.”
11 sentyabr hadisəsindən on üç il keçməsinə baxmayaraq bu mövzu öz aktuallığını itirməmiş və hər il müxtəlif elmi məqalələr yazılıraq tədqiqtlar aparılır. Bir çox alimlər və siyasətçilər 11 sentyabr terror aktının İslam dünyasına qarşı nifrət gətirəcəyinə və ən azı Amerika və Avropada sürətlə gedən islamlaşmanın qarşısını alacaqdır. Lakin, İslam əleyhinə düşünülmüş bu addım əks təsir göstərərək qeyri – müsəlmanların İslamla maraqlanmasına gətirib çıxardı. Bu hadisədən sonra kütləvi informasiya vasitələrinin müsəlmanları terrorçu kimi qələmə verməsinə baxmayaraq insanların bir çoxunu müsəlmanların kim olduğunu və necə yaşadıqlarını anlamaq üçün İslamı öyrənməyə vadar etdi. Görəsən doğrudandamı onlar 11 sentyabr hadisəsində iştirak ediblər? sualı qeyri – müsəlmanları İslam haqqında kitablar almağa və araşdırmalar aparmağa vadar etdi və nəticədə bir çox amerikalılar, britaniyalılar və dünyanın başqa millətlərinin nümayəndələrinin İslamı qəbul etməsinə səbəb oldu. 11 sentyabrdan sonra İslama olan böyük maraq yeni iman gətirənlərin sayını artırdı. Aşağıda bəzi mötəbər və nüfuzlu mətbuat vasitələrində dərc olunmuş 11 sentyabr hadisəsindən sonra dünyada İslam dini ilə bağlı baş vermiş proseslər haqqında bəzi tədqiqatçıların fikirlərini qeyd edəcəyik. «The Observer» qəzetində 1 sentyabr 2002 ci ildə dərc olunmuş nəşrində Martin Brayt yazır: “ İslama maraq hissi təyyarə qaçırdanların cinayətindən sonra artmışdır. Bir il qabaq müsəlmanlar ehtiyat edirdilər ki, Nyu-York və Vaşinqtonda təxminən 3000 insanın həyatına son qoymuş terror hadisəsindən sonra onların dininin nüfuzu korlanacaqdır. Lakin indi isə Böyük Britaniyadakı müsəlmanlar "11 sentyabr faktoruna" öz dinlərinə maraq artıran səbəb kimi baxırlar. Müsəlmanların müqəddəs kitabı olan Quranın satışı bütün mövcud rekordları vurmuşdur. Quranın ingilis dilinə tərcüməsinin nəşri ilə məşğul olan tanınmış "Penguin" nümayəndələri 11 sentyabr hadisəsindən sonra üç ay ərzində bu kitaba olan təlabatın 15 dəfə artdığını qeydə almışdırlar. Bu hadisədən sonra qeyri – müsəlmanlar arasında İslam və Məhəmməd (s) peyğəmbərin həyatı haqqında maraqlananların sayı artmış və bu mövzular haqqında daha çox məlumat topladıqları müşahidə olunmuşdur” «The Times» qəzetinin 7 yanvar 2002 – ci ildə nəşr olunan çapında Qaylz Vayttell "Allah mənim ürəyimin qapısını döydü" adlı məqaləsində yazır :“Paradoksal haldır, 11 sentyabrdan sonra İslama iman gətirənlərin sayının artmasına dair inandırıcı dəlillər vardır və bu nəinki Böyük Britaniyada baş verir, həmçinin Amerika
Elnur Kərim oğlu MUSTAFAYEV 322
və bütün Avropada da belədir. Danimarkanın İslam mərkəzlərindən biri yeni iman gətirənlərin sayının on dəfə artdığını qeyd etmişdir və keçmişdə katolik olmuş irlandiyalı xanımın rəhbərlik etdiyi Leyçesterdəki Yeni Müsəlman Layihəsi bəyan edir ki, İslama dininə mütəmadi insan axınını baş verir. Bu insanların İslama gəlişi Qərb dünyasını daha çox heyrətləndirir. Onlar özləri üçün yeni olan bu dini digər dünya dinlərindən seçiblər. Seçim azadlığı olduğu halda çox zaman öz şəxsi mövhumatlarını və valideyinlərinin mövhumatlarını qət etməli olurlar. Onlar çox fəaldırlar lakin, bununla bərabər kifayət qədər dözümlüdürlər. Onlar bizim kimidirlər, eyni zamanda hardasa bizim kimi deyildirlər. Onlar müsəlmandırlar. Onlar gündə beş dəfə namaz qılır və Ramazan ayında oruc tuturlar və bu dünyadan getməmiş Məkkəni ziyarət etməyi ümid edirlər. Onlar mobil telefonlara "Əssələmu-Əleykum" deyə cavab verirlər” «Californian North Country Times» qəzetinin ştat müxbiri Aqness Diqs “ 11 sentyabrdan sonra İslama fövqəladə gəliş” adlı məqaləsində qeyd edir: "2001-ci ildə beynəlxalq tədqiqatlar üzrə Şimali Karolina universitetinin professoru İhsan Baqbinin rəhbərlik etdiyi və Vaşinqtonda yerləşən Amerika və İslam Münasibətləri Şurasının keçirdiyi sorğunun nəticələrinə görə 20 000 amerikalı İslam dinini qəbul etmişdir və onların təxminən 7000-i qadındır. Bəzi din xadimləri isə bildirirlər ki, 11 sentyabr hadisəsindən sonra İslama iman gətirənlərin sayı dörd dəfə artmışdir.” “The New York Times” qəzetinin müxbiri Codi Vilqoren "İslam minlərlə insanı cəlb edir" məqaləsində belə bir qənaətə gəlir: “Birləşmiş Ştatlarda İslam dini öz 6 milyonluq tərəfdarı ilə ölkədə ən çox artan din kimi hesab edilir. Buna səbəb müsəlman mühacirlərin sayının çox olması, müsəlman ailəsində doğumun yüksək səviyyəsi və bu dinə gələnlərin geniş yayılmasını göstərmək olar. Ekspertlərin birinin verdiyi qiymətə görə bir ildə ABŞ-da 25 000 nəfər İslam dinini qəbul edir, digər tərəfdən isə bəzi dini xadimlər iddia edirlər ki, 11 sentyabr hadisəsindən sonra bu rəqəm dörd dəfə artmışdır.” «National Post» qəzetinin müxbiri Marina Cimenes yazır: “11 sentyabr hadisəsindən sonra həm Birləşmiş Ştatlarda həm də Avropada İslam dinini qəbul edənlərin artımı başlamışdır. Bir çox amerikalı və avropalı yeni imana gələnlər, Bostonun İslam Cəmiyyətinin təşkil etdiyi mədrəsələrə gələn müsəlmanları xatırladırlar. Onlar terorizmi dəstəkləmir və "Əl-Qaidəni" ittiham edirlər. Onlar yaxşı təhsil almış, fəal, çox vaxt keçmiş xristianlardırlar, ancaq onların arasında yəhudi və induslar da vardır. Bu ölkədə 6 milyon müsəlman vardır və onların 30%-dən çoxu məscidlərə gedirlər.”
Dünya ölkələri üzrə İslamın yayılma səbəbləri 323
İslam dinin sürətlə artmasına müasir elmin inkişaf etməsi və bəzi yeni tapılmış elmi həqiqətlərin Qurani Kərim ayələri ilə üst – üstə düşməsi faktoru da əlavə amil kimi də misal göstərilə bilər. Bundan əlavə İslam dini insanları maraqlandıran inancla bağlı suallara digər dinlərdən daha real və məntiqli cavab verməsi, humanist və əxlaqi dəyərlərin daha mükəmməl olması insanların islama daxil olma səbəblərdəndir. İSTİFADƏ OLUNMUŞ ƏDƏBİYYAT
1) Patrick Glynn, God: The Evidence, The Reconciliation of Faith and Reason in a Postsecular World, Prima Publishing, California, 1997, s. 19-20, 53 2) Teror in America, Muslim American Leaders: A Wave of Conversion to Islam in the U.S. Following September 11, MERIM Special Dispatch. 3) Islam Growing in America- U.S Military, American Forces Press Service. 4) Charles Darwin, The Origin of Species: A Facsimile of the First Edition, Harvard University Press, 1964, s. 184 5) Military Muslim Life Meld on U.S. Bases, The Washington Post, 21 December 1998 6) The New York Times, 20 November 2001 7)
ملاعلا يف ملاسلإا راشتنإ , ملقب /
ليحكلا مئادلا دبع ,
2009 / 27 - 10
16
1430 ـھ ددعلا 612
8) "ايناطيرب"و "اكيرمأ" ..برغلا يف ملاسلإا راشتنا ةرھاظ اجذومنأ
,رابخلأا رصتخم ليصأتلا زكرم ثوحبلاو تاساردلل 25/2/1434
---
07 - 01 - 2013
9) Hüriyyet, 11 Ocak 2011 10) Miliyyet 12 Ekim 2011
Elnur Kərim oğlu MUSTAFAYEV 324
XÜLASƏ Təqdim olunmuş məqalədə son əlli ildə müsəlmanların sayının dünya ölkələri üzrə sürətlə artmasından bəhs edir. Bu məqalədə dünyada yaşayan müsəlmanların regionlar üzrə statistik göstəriciləri və İslam dininin qeyri – müsəlman ölkələrində sürətlə yayılma səbəbləri tədqiq edilmiş və bir çox nüfuzlu alimlərin və müxbirlərin fikirləri qeyd edilmişdir. SUMMARY The article presented about the rapid increase in the number of Muslims in the world in the last fifty years. İn this article has been studied the statistical indicators muslims around the world and the reasons for the rapid spread of Islamic religious in non-muslim countries and has been noted the opinions of many influential scientists and reporters.
В статье представлена быстрорастущая исламская религия в мире за последние пятьдесят лет. В этой статье обследованы статистические данные в мусульманских регионах и причины быстрорастущей исламской религии в не мусульманские странах. Отмечены мнения многих влиятельных ученых и журналистов.
Çapa tövsiyə etdi: dos., f.f.d. S.S.Süleymanov Tefsirde Yapısalcılık: İmkânı ve Sorunları 325
TEFSİRDE YAPISALCILIK: İMKÂNI VE SORUNLARI
değerlendirilen ve başta dilbilim olmak üzere birçok olanda geçen yüzyılda revaç bulmuş olan bir yöntemdir. Nesnellik arayışı nedeniyle Kur’ân tefsirinde de bu yöntemin kullanılabileceği düşünülmüş olmakla beraber, Tefsir ilminin usûl kaideleri içerisinde yer alan Esbab-ı Nüzûl olgusu ile olan uyuşmazlığı nedeniyle çeşitli problemlere de yol açabilecek bir nitelik arz etmektedir. Bu yazıda yapısalcığın genel özellikleri ve metin analizinde esas aldığı ilkeler kısaca tanıtılmış ve bu yöntemin tefsirde sağlayabileceği imkânlara ve neden olacağı sorunlara işaret edilmeye çalışılmıştır.
Yüklə 3,06 Mb. Dostları ilə paylaş:
|