İncelemeleri


enən  : inən. dişi ( dəvə )  enənmiĢ



Yüklə 10,61 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə25/100
tarix25.03.2017
ölçüsü10,61 Mb.
#12339
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   100

enən 

: inən. dişi (

dəvə



enənmiĢ: əniş. eniş. tutuq



ka

. iğdiş. əxdə. iğdiş edilmiş. tutuq

ka

.  


enətmək

ka

: imlətmək.  



eng 

>

 enq 

enğ 

>

 enq 

enik 



1

ənin. bükin

ka

. bükülmüş



 

buruq


xacə. iğdiş. 



2

tula. it çüçüyü. 



3

qoduq. bala. uşaq. 

- arslan eniyi, yalqun eniyi

 

enikləmək : itin çüçükləməsi.  



eninə  

eninə geniĢ olan: yetiz



ka

. ənli. geniş.  



eniĢ  



1



iniĢ

. - 


iniĢ yoxuĢ: art yış

ka



1

əniş. enənmiş. tutuq

ka

. iğdiş. 



əxdə.  

eniĢmək  : ınışmaq

ka. 


inişmək.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

240 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 



enk 

>

 enq 

enli 

: ənli yetiz

ka

. eninə geniş olan. geniş. anğıl



ka

. yatız. gen. açıq. 

açıla.  

enmə 

: inmə. ilmə

ka

. düşmə. - 



atdan ilmə. 

 

enmək 

: (

e <> e <> ə ) 

inmək



ənmək



1

ılmaq


ka

. ilmək


ka

 inmək. düşmək. 

axmaq. düşmək. şütmək 

<

 met 


>

 

tüşmək. 



- qar inir: düşür. - axşam 

üzü dağdan aĢdıq



2

savılmaq


ka. 

savulmaq. yaşmaq. yatmaq. 

keçmək. 

3

quşun aşağı inməsi - çoqmaq. çuqmaq. çökmək. 

qonmaq. süzülüp enmək.  

enqək  



engək

. ağzın iki yanı. ağzın bittiği yeri. avurt.  

enqək 



engək



əngək

. (


<

 

yengək

). 

1

ağzın iki çanağının birbirinə 

yenən qoğuşan yer. 

2

ləçək, börk bağlamaq sapı.  



enqəĢ 



engəĢ

. amaclıq

ka. 


nişan yeri.  

enqıtmaq

enğıtmaq

ka

 



anğıtmaq. şaşırtmaq. anqıtmaq.  

enqil 



engil

. qısqa. qısaq. müxəffəf. 

- bu sözün engili. - səkiz" səggizin 



engilidi.  

enqin

 



engin



əngin. 



1

aşqın


ka. 

ağqın. oğqun. 

aĢqın topraq

ka

: axıp 



enən, oğqun topraq. 

2

geniş. dərin. tərinğ

ka

. hər şeyin dərini, 



çoxu. 

 

enqir 



engir



ingir

. imir. alatoran.  

enqir

ka

  



enğir

ka

. amır. əmir. imir. alaca qaranlıq. alatoran.  



 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 



241 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

enqsürmək: yenğşürmək



ka

. endərmək. tökmək

 

enqüt 





enküt. 

anqut


ka

. ənkit. ənküt. anlağdan qıt. anlamaz. qanmaz. 

axmaq.  

ensəmək  : ılsamaq

ka. 


ilsəmək. enmək istəmək.  

enüç 



ənüç

ka



qözə enən pərdə·.  



enüçləmək 

ənüçləmək

ka

qözə enən pərdəyə ilac qoymaq.  



enüçlənmək

enüçlənmək

ka

qözə pərdə enmək.  



eqitmək  : 

eğitmək 

iqidmək


ka. 

əkitmək. tərbiyə edmək. əğitmək. 

yetiştirmək.  

eqiz 



əkiz 

(

<

 

iki

). ikəz. ikik, əşli, qoşa olan. 

ikiz uşaq.  



erkən 



irkən

. - 

erkənin: irkənin.  

erkin 

: davamlı. dalba dal. kəsilmədən. 

irkin yağmır.  

erqənin 



erkənin



irkənin

. dandakin. danquni. səhər çağın. bamdadan.  



ertə 

: irtə. yeyin. tez.  



ertələmək  : ərtələmək

ka. 


ərkən başlamaq.  

ertti 



ərtti

. ərtilmiş, keçmiş. ötmüş. 

ərtti ötlək: keçmiş zaman.  



eĢəmək 

: üşəmək


ka. 

eşmək. axtarmaq.  



eĢik

 



qapı

. - ərməkügə, eşik art olur: təmbələ qapı dağ beli görünür.  



eĢiklik 

: eşigə, qapya özəl olan. 

eĢiglik ağac. - eĢiklik barçın. 

 

eĢilmək 

: üşəlmək. əndər döndər edmək. axtarmaq.  


DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

242 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 



eĢilqən

ka

: uzanan, çəkilgən.  



eĢiĢmək

ka

: nərsəni əşmək, qazmaq.  



eĢittürmək

ka

: işittirmək.  



eĢmək 

: bükmək. əğirmək. qıvırmaq. tavratmaq

ka

. üşəmək


ka. 

eşəmək. 


axtarmaq. deşib aramaq.  

etilmək

ka



edilmək

düzəlmək. yapılmaq.  

etilqən sayılqan

ka

: birçox işlərə qirən, çıxan. iş başarıb, iş çözən.  



etin 



edin

. anıl. qoyun. qoyqun. qoynuq. hazır. amadə.  

etinmək  : 

edinmək

ka



e <> i

 ) itinmək. qılınmaq. əyinmək. hazırlanmaq. 

tutuq edindi: bulun buraxıldı. 



bir yeri yurt edinmək. yersinmək

ka. 


yerə bağlanmaq, öğrəşmək. 

- onlar bu yeri yersindilər: yer edib 

oturub, yerləşdilər.  

etiq  

: başmaq. ayaqqab. burbaç. pabuç. məst.  



etiqmək  : ətiqmək

ka. 


edikmək. yetişmək. tombullaşmaq. böyümək.  

etiĢmək 



ediĢmək



ka

qılışmaq. qılınmaq. qarşımaq. 

- yükünc etiĢmək

ibadət, namaz qılmaq.  

etitmək

ka



edidmək

. eddirmək. sıxıntıya qoymaq. edməyə itmək, itələmək. 

zorlamaq. məcbur edmək.  

etlik 



edlik

yetlik. çarıq.  

etmək

ka

 





1

(

yardımcı



 

feil


) edmək. ( 

e <> i

 ) itmək. yapmaq. edmək. 

eyləmək. qılmaq

2



ətmək

. ( k <> t ) 

yeyiləcək əkmək.  


 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 



243 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

etsəmək



edsəmək

. itsəmək. göndərmək. bağışlamaq.  



ettürmək

ka

: büktürmək. iytürmək.  



ettürmək

ka



əddürmək

ka

. onartmaq. düzlətmək. qıldarmaq.  



etük 

etüklük sağrı: ayağqabı yapmaya ayrılan dəri. 



 

etüklənmək

ka



ətüklənmək

ka

 ayaqqabı. etiq yiyəsi olmaq.  



ev

  

 



əv. üy


ka

 

ev. ef. öv. üv.  



quruq ev 

1

. içində kimsə bulunmayan ev. 



2

. boş, yaraqsız, qoşsuz, 

moblımansız, vəsayilsiz ev (# doluq ev: yaraqlı qo. lı, vəsayilli ev)}.  

- ev barq: ev eşik.  

qıĢlıq ev: kərəki

ka

.  


- evin çatısı: damı. tarus

ka

.  



- evin kiriĢləri: sunı

ka

. - evin önəmli yeri, sədiri: tör



ka

. törə


ka

.  


- qonaq sevməyən: evi kəndinə dar gələn kişi: kişirqək ər

ka

. qısırək. - 



evini ortaya qoyup qumar oynamaq. əvini öndül qoymaq: evləşmək

ka



evləşmək: avlaşmaq

ka

.  



- əvini özləmək: ev səmək

ka

.  



- əvini özlətmək, istətmək: evsətmək

ka

.  





evli ərkək: bək

ka

.  



- evliq: ev yiyəsi.  

- evlük: qadın. - öz evi saymaq: evi bənimsəmək. evsinmək

ka

.  



evdilmək

ka

: qurşalmaq. ələ keçirilmək. toplanmaq·.  



DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

244 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 



evdimək

ka

: toplamaq.  



evdinmək

ka

: yığmaq. toplamaq. toplamayı üzərlnə almaq. kəndi kəndisinə 

toplamaq. 

- yemiş, para evdin.  



evək

ka

 



1

ivmiq. evgil. əcələci. ivən. 

ivək ər. əcələçi adam. 

1

ivək. 


evək. tələs. əcələ. 

 

evilmək : evilmək. ivilmək. tələsmək. əcələ edmək.  



evin

ka

  

: evin. ivən. dənə.  



evinmək: evdə qalmaq. - 

evindi bəkləndi: evdə oturub gözlədi. 

 

evirgən tevirgən: keçürgən. çara, yol yoruq bilən, düşünəın.  

eviĢmək: ivəşmək. qoşuşmaq. qaçışmaq. tələsmək. əcələ edilmək.  

evlatlıq 

: oğulluq. tutunçu oğul

ka

. evlâtlığa alınmış cocuq.  



evlənmək

1

ağıllanmaq. hâlə qurulmaq. 

- ay qopup evlənib, ağ bulut 

hörlənib. 



2

kəndinə ev edinmək ·.  



evləĢmək

1(e <> a

avlaĢmaq



əvləĢmək



1

toplanmaq. yığılmaq. 

ev 


üstündə mərcləşmək. evini ortaya qoyup qumar oynamaq. 

2

toplanmaq. yığılmaq. avlaşmaq. 



3

evini ortaya qoyup qumar 

oynamaq. evini öndül qoymaq.  

evlik

ka

 



1



 sahabxana. - 

evli qonaqlar. 

2

yumaş. ram. aram. (# 



ası

vəhşi). 


 

evliĢmək: əhliləşmək. (#

təziĢmək

ka



tazıĢmaq. təlsəşmək. tələsmək. 

durmamaq)

 


 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 



245 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

evrilmək



əvrülmək



çevrilmək



1

dolanmaq. yönəlinən yerdən çevrilmək. 



2

dönmək. çönmək. uğramaq. gedmək.  



evsəmək: 

əvsəmək



ivsəmək. 

1

tərkişmək. tələsmək. dalsamaq. əcələ 

edmək (

istəmək


). 

2

evə yazmaq. evini özləmək.  



evsətmək : evini özlətmək. istətmək.  

evsinmək: evlənmək. məskunlaşmaq.  

eygərmək: ədkərmək

ka

. edkərmək



ka

iyi görmək. iyi bulmaq. qulaq asmaq. 

dinləmək. düzəltmək. onatlamaq·.  

eygi

ka

 

y <> z ) 



əzqi

. rəhmət. səna. hörmət.  



eygili 

: xoş niyyət. - 

bax qıl ona eygiligin, ağız gülə.  

eygilik 



iriklik

açıqlıq. fürsət. fürc. - 

işləri bitirib irikliklə gəldik. 



 

eygili

ka

 

: əzqil. rəhm olunan. rəhmətlik.  



eyilik 

: iyilik. əzqil. eygili. rəhm olunan. rəhmətlik.  



eykülük 



ədqülük. edqülük

ka

ədqülük





əzkülük. 

iyilik.  



eylə 

: əylə. ayla. öylə. öcür. 

əylə yap: əylə qılqıl 

eylənmək

ədlənmək

ka



edlənmək



ka

bir şey bir dilək üçün kullanılmaq. bir 



şey dilək edinilmək.  

eyləĢmək

:

 ədləşmək



ka. 

edləşmək


ka. 

birbirinə xeyir dua vermək. sayqı 

dolayısıylə birbirini aramaq.  

eylətmək

:

 ədlətmək



ka

. edlətmək

ka. 

iyiləştirmək. ıslah ettirmək.  



DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

246 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 



eylik

 

:



 ədlik

ka. 


edlik

ka. 


istfadəli. faydalı.  

eylik 



iylik

. iyi, yaxcı olan.  

eynal

 

inal

ka. 

anası böyük qadın olub, atası ortalıqdan (



qara eldən. 

qərə millətdən)

 olan bütün kişi.  

eyqil 

: edqil. yolla. göndər. 

eyqil məni döğüşgə.  

eyqu 

: əzqu. ayqu. əyku. iyi. gözəl. yaxşıqlı.  



eytiĢmək

ka

: barışmaq, curlaşmaq. yarışmaq. 

- olar için eytiĢdilər: olar öz 

aralarında barışdılar.  



eytürmək: yırtürmək.  

ezqirmək: əzqərmək. edqərmək. edqirmək. edmək. dəğər vermək. 

saymaq. işləmək.  



 

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 



247 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

 



 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

248 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 



 

ə 

 

 

 



 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 



249 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

 



 

əbbək 

: əkmək. 

- cocux dilində əbək

ka



 

əbə 

bax



 

>

 



aba. 

 

əbək

ka

 





əbbək

(

cocux



 

dilində


) əkmək. əkmək 

əbbək yekələr dilində

 

əcəb

 



lap

- tab oldu: əcəb oldu. - tab elədim: əcəb elədim.  



əcib 

: azıq


ka. 

azuq. ayuq. atuq. qərib. görünməmiş. foquladə. qeyri 

təbii.  

əcik

ka

 

: böyük qərdəş. dadaş. - 



əciqim: qərdəşim. 

 

əçə

ka

 



əkə



əyə

böyük qız qardəş.  



əçi

ka

 



açı

. yaşlı qadın. hanım nənə·.  



əçqi

6

 



əçqü

ka

 

geçi. keçi.  



əçqü

ka

  

: geçi. əçqi

6. 


 

əd 

 

: 



et. ed



əy

. edilmiş. düzəlmiş. (

madeingilis

saxt


). - 

əyku əy


ka

: iyi düzəlmiş.  



ədər

ka

 



z <> <> d <> ğ ) 

əyər. əğər. yəhər. əyər

ka

.  


ədərqən

ka

: çox arıyan. haqqını arayan. mutalibəkar.  



ədirmək  : uturmaq

ka

. udurmaq



ka

. üzürmək. səçip ayırmaq. adırmaq. 

ödürmək. ödürmək. üdürmək.  


DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

250 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 



əd

ka

 



ed



ad

. ipəkli qumaş bənzəri kimi toxuma cinsindən sənət 

əsəri olan hər şey.  



ədkərmək

ka

 



edkərmək

ka

eygərmək. iyi görmək. iyi bulmaq. 



qulaq asmaq. dinləmək. düzəltmək. onatlamaq·.  

ədqü

ka

 

: edku. iyi. - 

edku yavlaq: iyi kötü. 

 

ədqülük



ka



edqülükeykülük. əykülük. 

iyilik.  

ədləmək

ka



edləmək

ka



eyləmək

 ülgü yapmaq. dəğər vermək. önəmsəmək. 

əhəmmiyət vermək. təsir edmək.  

ədlənmək

ka



edlənmək

ka



eylənmək

bir şey bir dilək üçün kullanılmaq. bir 

şey dilək edinilmək.  



ədləĢmək

ka



edləĢmək

ka



eyləĢmək

ka



birbirinə xeyir dua vermək. sayqı 

dolayısıylə birbirini aramaq.  



ədlətmək

ka

edlətmək



ka. 

eylətmək

iyiləştirmək. ıslah ettirmək.  



ədlik

ka

 



edlik

ka



eylik

istfadəli. faydalı.  



əf

ka 


 

: ev. əv. öv. üv.  



əg 

>

 əq 

əx 

>

 əq 

ək 

>

 əq 

əqdə 



əxdə. 

xədim bəcəl

ka

. bıçıl. biçilmiş. iğdiş edilmiş.  



əqdə 



əxdə

. tutuq

ka

. əniş. eniş. enənmiş. iğdiş.  



 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 



251 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

əqdələnmək



əxdələnmək 

tutuqlanmaq

ka

:  


əqdi 



əkdi



1

əğdi

ka

. sallaqxana. heyvanların kəsildiği yer. 



2

becərilmiş. pərvəri. 

əkdi su: pərvəri su. - əkdi uşaq: becərilmiş 

uşaq. 


3

tərbiyəli. bəsli. bəsili. becəri. 

əkdi uşaq. - əkdi uşaq: 

tərbiyəli cocuq. 



1

əkdilmiĢ

. anaları bir olan.  



əqdilmək

Yüklə 10,61 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   100




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin