167
yashab, jabra yordamida nafas oladigan hayvonlarda jabra va uning uchki qismlari
paydo bo‘ladi. Bu holat baliqlar va amfibiyalarda kuzatilgan.
Reptilyalar, qushlar, sut emizuvchilar va odamda jabra nafas olish organi
sifatida hech qachon faoliyat ko‘rsatmaydi, ammo jabra haltasi va jabra yoriqlari
paydo bo‘ladi. Odam embrionida 4 juft jabra yoriqlari rivojlanadi, beshinchisi
rivojlanmaydi. Bu holat yuksak umurtqalilarning barchasi uchun xarakterlidir.
Jabra yoriqlarining paydo bo‘lishi tuban umurtqalilardan meros deb qaramaslik
kerak. Odam embrionning va boshqa yuksak umurtqalilar embrioning 1- juft
haltasi devorlaridan ajralgan entodema hujayralaridan jig‘ildon, qalqonoldi bezlar
taraqqiy etadi.
O’pka, jigar, oshqozon osti bezi rivojlanishi.
Nafas olish organlari- halqum,
nafas nayi, o‘pka jabra sohasining orqasida hosil bo‘ladi. Ovqat hazim qilish
kanalining ventral tomonida cho‘ntaksimon qatlamlangan joy tarmoqlanadi. Bu
tarmoqlarning ikkitasidan bronxlar va o‘pka hosil bo‘ladi. Undan oldinroqda
traxeya va halqum paydo bo‘ladi. Odamda o‘pka tug‘ilgandan keyin ishlay
boshlasa ham, embriona rivojlanishning dastlabki davrlarida paydo bo‘ladi.
Jigar barcha uurtqali hayvonlarning entoderma epiteliy hujayralaridan, o‘n
ikki barmoqli ichakning yon tomonida hosil bo‘ladi. O‘t suyuqligi haltasi
birlamchi jigarda paydo bo‘ladi. Oshqozon osti bezi ham shular bilan parallel
ravishda o‘n ikki barmoqli ichakning devoridan paydo bo‘ladi (86 –rasm).
Dostları ilə paylaş: 
