“Informasiya İqtisadiyyatı”

partisipate − iştirak etmək) 
demokratiya  kimi.  Bu  yanaşmanın  əsasında  cəmiyyətin  idarə 
olunmasında  fəal  iştirakı  təcəssüm  etdirən  «yüksək»  vətəndaşlıq 
prinsipi  dayanır.  Bu  «yüksək»  vətəndaşlıq  vətəndaşların  hüquq 
normalarına  riayət  etməsini  nəzərdə  tutan  «aşağı»  vətəndaşlığa 
qarşı qoyulur. Partisipativ idarəetmənin tərəfdarları bəyan edirlər 
ki, birbaşa özünüidarə ümumi məqsədlərin əldə edilməsinə, özü-
nəhörmətə  və  vətəndaşlıq  qüruruna  şərait  yaradır.  Onlar  hesab 
edirlər  ki,  yerli  səviyyədə  idarəetmədə  iştirak  getdikcə  daha 
məsuliyyətli,  vətəndaşlıq  borcu  hissi  yaxşı  inkişaf  etmiş  dövlət 
qulluqçularını cəmiyyətin mənafeyi naminə işə cəlb edərək, milli 
siyasi həyatın keyfiyyətini yaxşılaşdırır. 
  Birlik  fəzilət  respublikası  kimi.  Bu  yanaşmanın  tərəf-
darları, əsasən, siyasi və inzibati rəhbərliyin, habelə yerli və döv-
lət səviyyələrində siyasi təsisatları təkmilləşdirməyin optimal mo-
dellərinin axtarışı ilə məşğuldurlar. Onları müasir cəmiyyətə ciddi 
təsir göstərə bilən ən nüfuzlu siyasi və iqtisadi strukturların təhlili 
maraqlandırır. 
 
Birlik ümumi köklərlə bağlı olan insanların birliyi kimi. 
Burada  ailə,  yerli  icma,  məktəb,  kilsə  kimi  ənənəvi  təsisatların 
xüsusi  rolu  vurğulanır,  özü  də  ailənin  və  ənənələrin  əhəmiyyəti 
ayrıca qeyd edilir. Həmin təsisatlar çərçivəsində ənənələrin qoru-
nub  saxlanması  şəxsiyyəti  təkmilləşdirməyin  siyasi  həyatda  işti-
rakdan daha səmərəli vasitəsi hesab edilir. 
  Qlobal birlik.  Bu yanaşmanın əsasında ətraf mühitin və-
ziyyətinin pisləşməsi,  nüvə müharibəsinin nəticələri,  təbii  resurs-
ların  istismarı  və  digər  amillərin  doğurduğu  hamılıqla  məhv 
olmaq qorxusu dayanır. Ayrı-ayrı birliklərin vahid dünya birliyinə 
çevrilməsinə  ümid  bəslənir,  elə  birlik  ki,  insanın  təbiətlə  uzlaş-

---

 
79 
masının zəruriliyini qəbul etsin. 
  Dini birlik. Bu istiqamətin nümayəndələri dini icma hə-
yatının  ən  qədim  və  məhsuldar  əsası  hesab  edirlər.  Din  Allaha 
münasibət  vasitəsi  ilə  yaranan  və  icmanın  fəaliyyətinə  ali  məna 
verən transendental dəyərlərin mövcudluğunu təmin edir. 
  Ekzistensial  birlik.  Bu  yanaşmanın  tərəfdarları  hesab 
edirlər ki, insanlar birgə olmağa can atmalı, bununla belə, insanın 
kamil  olmamasının  bu  məqsədi  əlçatmaz  etdiyini  anlamalıdırlar. 
Ekzistensial  kommunitaristlər  bu  cərəyanın  əksər  istiqamətlərinə 
xas  olan  utopik  nəsihətçilikdən  imtina  edərək,  daim  xatırladırlar 
ki, biz heç də ideal olmayan dünyada yaşayırıq. 
Kommunitarizm  ideyaları  insanların  şüurunda  kök  salaraq 
onların  könüllü  hərəkətlərinin  və  ya  könüllülüyünün  mənbəyinə 
çevrilir. 
Könüllü hərəkətə aşağıdakı kimi tərif verirlər: 
 
bioloji,  siyasi  və  ya  iqtisadi  təzyiqsiz  edilən  sərbəst 
hərəkət.  Pul  şəklində  fayda  əldə  etmək  niyyətinin  olmaması  kö-
nüllü  hərəkəti  əməkdən,  fiziki  məcburiyyətin  olmaması  –  kölə-
likdən, bioloji məcburiyyətin olmaması isə – instinktiv-şərtlənmiş 
fəaliyyətdən fərqləndirir; 
 
kiməsə  kömək  göstərməyə  yönəlmiş  ictimai  faydalı 
hərəkət. O, ictimai rifahın uzunmüddətli yaxşılaşmasına və ya art-
masına bilavasitə şərait yaratmayan fəaliyyəti istisna edir; 
 
insanın  özünüaktuallaşdırma üsulu.  İnsanı  könüllülüyə 
aparan  ən  vacib  amil  özünü  istətmək  arzusu,  digər  insanlarla 
sərbəst  şəxslərarası  qarşılıqlı  əlaqəyə  tələbatdır.  Könüllü  hərəkət 
prosesində  insan  ali  tələbatını  ödəyir  və  özünün  sosial  mahiyyə-
tini nümaiş etdirir. 
Könüllü birlik elə bir strukturlaşmış qrupdur ki, onun üzvləri 
könüllü  hərəkətlər  vasitəsi  ilə  sosial  məqsədlərə  nail  olmağa 
təşəbbüs göstərirlər. Bu cür assosiasiya istehlakçılıq marağı sahə-
sində ötəri tərəfdaşlığa və ya fəallığa yönəlməmişdir, o, ali məq-
sədlər  naminə  təşkil  edilir.  Könüllü  birliklər  iqtisadiyyatın 
mənfəətsiz sektorunun təşkili üsulu kimi çıxış edirlər. 
 

---

 
80