İnformatika (MÖvzular və testləR) yeniDƏN İŞLƏNMİŞ NƏŞR

İ N F O R M A T İ K A
 
 
____________________________________________________________ 401 
ya daha cox xal toplaya bilən orqanizmlərlə oynayan oyunçu oyunun qalibi hesab 
edilirdi. Oyundakı prosesə “hakim” (əlavə proqram) nəzarət edirdi. Bu proqram 
həm də rəqiblərin mübarizə aparma qaydalarını müəyyən edirdi. Bu sadəcə 
eksperiment olsada və iştirakçıları təkcə prosesin özü maraqlandırsada məhz bu 
oyun proqramını ilk kompüter virusu adlandırmaq olardı. 
İlk kompüter viruslarının yaradılması 1960-cı illərin sonlarına təsadüf edir. 
Ədəbiyyatda belə fikirlərə də rast gəlmək olar ki, əslində ilk viruslsr qəsdən zərərli 
proqramlar kimi yazılan proqramlar deyildi. Yəni təsadüf nəticəsində meydana 
gələn viruslar da olub. Bunu proqramlar yazılanda buraxılan səhvin nəticəsi hesab 
edənlər də var. Belə proqramlar ozü özünü köçürməklə kompüterin sərt diskini 
korlayırdı (tuturdu). Belə fikirləşənlər də var ki, əksər hallarda viruslar tamamilə 
məqsədli şəkildə dağıdıcılıq məqsədi ilə yaradılmışdır. 
1960-cı illərin sonu, 1970-ci illərin əvvəlində periodik olaraq 
maynfreymlərdə “dovşan” (The rabbit
)
adlandırılan proqramlar meydana çıxırdı. 
Bu proqramlar özlərini klonlaşdırıb sistem resurslarını zəbt edərək onların 
məhsuldarlığını aşağı salırdı.
Beləliklə, artıq keçən əsrin 70-ci illərində çoxalabilən ilk həqiqi viruslar 
meydana çıxdı. Belə ki, UNIVAC 1108 kompüteri Pervading Animal adlı virusa 
yoluxmuş, IBM 360/370 kompüteri isə Christmac tree adlı virusun hücumuna 
məruz qalmışdı. 
1977-ci ildə ilk Apple fərdi kompüterlərinin istehsal olunması və infrastruktur 
şəbəkəsinin inkişafı ilə əlaqədar olaraq yeni viruslar əsrinin başlanğıcı qoyulur. 
İstifadə üçün faydalı proqram şəkilində kompüterə daxil olan ilk 
barbar-proqramı 
(barbar - mədəniyyət abidələrini dağıdan, məhv edən adam) kompüter işə düşən 
kimi istifadəçinin hazırladığı bütün məlumatları məhv edirdi. 
Növbəti mərhələ - 1970-ci illərin əvvəlində BBN şirkətinin əməkdaşı Bob 
Tomas tərəfindən özü yerini dəyişən 
Creeper
proqramı yaradıldi. Bu proqram 
RSEXEC alt sistemi üçün nəzərdə tutulmuşdu və proqramların kompüterlər 
arasında özbaşına yerdəyişə bilməsi imkanını nümayiş etdirməkdən ötrü idi. 
Creeper proqramı ziyanverici deyildi və onun ilk nüsxəsi məhv edildi. Amma 
proqramın yaradılma ideyasına əsaslanaraq yaradılan yeni proqram bir 
kompüterdən digərinə keçə bilən virusun yaradılması üçün istifadə edildi. Bu 
zaman 
Reaper
adlı daha bir proqram hazırlandı ki, bu da ilk antivirus proqramı idi. 
Reaper kompüterdən-kompüterə keçərək Creeper-in fəaliyyətdə olan nüsxəsini 
tapıb məhv edirdi. 

---