İnformatika (MÖvzular və testləR) yeniDƏN İŞLƏNMİŞ NƏŞR

İ N F O R M A T İ K A
 
 
____________________________________________________________ 141 
edilir ki, bu da informasiyanın radio dalğalarının vasitəsilə digər radiomodemə 
daha sürətlə ötürülməsinə imkan yaradır. 
Modem (MOdulyasiya – DEModulyasiya sözlərindən yaranmışdır) 
kompüterdən alınmış rəqəm siqnalı analoq siqnala çevirir və həmin siqnalı telefon 
xətti vasitəsi ilə əks tərəfə göndərir və əks tərəfdə alınmış siqnal yenidən 
çevrilməyə məruz qaldıqdan sonra istifadəçiyə çatdırılır. Beləliklə, istifadəçi digər 
istifadəçi ilə əlaqə saxlamaq üçün mütləq modemdən istifadə etməlidir. 
Modemləri göndərilən siqnalın formatına, tezliyinə (saniyədəki bitlərin sayı) 
görə fərqləndirirlər. İstifadə variantına görə isə modemləri daxili (müasir 
noutbuklarda modemlər noutbukun daxilində yerləşdirilir) və xarici modemlərə 
ayırırlar. Xarici modemlər, onlara birləşdirilmiş xüsusi naqilin bir ucunun vasitəsi 
ilə (kompüterdə onun üçün nəzərədə tutulmuş yuvanın köməkliyi ilə) kompüterə, 
digər ucunun köməkliyi ilə isə telefon yuvasına qoşulur. Xarici modemlər elektrik 
şəbəkəsindən qida blokunun vasitəsilə qidalanırlar. 
Hal-hazırda satış bazarlarında adi və ADSL-modemlərinə rast gəlinir. ADSL-
modemləri informasiyanı daha yüksək sürətlə ötürmək imkanına malikdirlər. Onlar 
informasiyanı ötürən zaman telefon xəttini məşğul etmirlər. 
Daxili modem 
Xarici modem 

---

İ N F O R M A T İ K A 
____________________________________________________________ 
142 
İstifadəçi bu tip modemlərdən istifadə etməklə İnternetə qoşulan zaman 
qoşulmaya yardım edəcək təşkilatı – provayderi tanımalıdır. 
Adətən istifadə olunan müasir noutbuklarda daxili modemlərdən daha çox 
istifadə olunur. 
 
STRİMER 
Maqnit lentlərindən etibarlı informasiya daşıyıcısı kimi istifadə olunması 
keçən əsrin 50-ci illərinə təsadüf edir. Bunlardan ən çox istifadə olunanı 
strimerlərdir. 
Strimer (ingiliscə streamer – nazik uzun lent), lent yığıcısı – iş prinsipinə 
görə məişətdə istifadə olunan maqnitafona bənzəyir. Strimerin əsas təyinatı 
informasiyanın yazılması və əks olunması, informasiyanın arxivləşdirilməsi ilə 
yanaşı verilənlərin surətlərinin eytiyatda saxlanmasıdır. 
İlk dəfə maqnit lentindən istifadə 1951-ci ilə təsadüf edir. Eckert-Mauchly 
Computer Corporation şirkəti UNIVAC I elektron rəqəm hesablama maşınlarında 
informasiya daşıyıcısı kimi maqnit lentindən istifadə edir. Hesabalama maşınında 
maqnit lenti kimi Vicalloy adlanan, nikelləşdirilmiş tuncdan olan eni 12,65 
millimetrə bərabər nazik metaldan istifadə olunurdu. İnformasiya səkkiz cığıra 
yazılırdı və informasiyanın bir düymə düşən yazılma sıxlığı 128 simvola bərabər idi 
(198 mikrometr/simvol). 
Strimer ətalət rejimində işləyən lentdartan mexanizmdir. Üsul 1978-ci ildə 
IBM firması tərəfindən təqdim edilmişdir. Rejimin mahiyyəti ondan ibarətdir ki, 
başlığın altından keçən maqnit lentinin dayandırılması və ya yenidən işə 
buraxılması zamanı maqnit lentinin kəsilmə uzunluğu informasiya blokları 
arasındakı uzunluqdan artıq olur. Odur ki, lenti saxladıqdan sonra onu geriyə 
qaytarmaq (yəni mövqeyini yeniləşdirmək) lazımdır. Bu da rejimin əsas 
çatışmazlığı sayılır (mövqeyin müəyyən edilməsi vaxtı 0,1÷2 saniyə). 
Strimer ayrıca müstəqil blok şəkilində düzəldilir və kompüterlə yanaşı (bəzi 
hallarda sistem blokunun daxilinə) yerləşdirilir. Belə strimerlərin ölçüsü elastik 
disklərin ölçüsünə uyğun olur. Strimerlərdə informasiya daşıyıcısı kimi 
yarımdüymlük makaraya (qarqaraya) sarınan lentdən, bəzi hallarda isə xüsusi 
hazırlanmış kassetlərdən – kartriclərdən (kompakt-kassetlərdən) istifadə olunur. 
İnformasiya 9 cığıra (8 bit verilənlər üçün, bir bit nəzarət üçün) yazılır. Yazı vaxtı 
sıxlıq 800÷6250 bit/düym və dəfələr çox təşkil edir. Belə lentlərin üstünlüyü rahat 
daşınmaları və qurğularla 100% uyğunlaşmasıdır. 
Kartriclər üçün xüsusi hazırlanmış yüksək keyfiyyətli maqnit lentlərindən 
istifadə edilir. Lentin üzərinə öncə çox xırda maqnit hissəcikləri otuzdurulur, sonra 
isə diqqətlə cilalanır. Bununla istifadəçi informasiyanın lentə etibarlı yazılmasını və 
yazılmış informasiyanın uzun müddət saxlanılmasını əldə edir. 
Qurğuların tutumu bir neçə on Kilobaytdan bir neçə yüz Qiqabayta qədər 
olur. 
Strimerlərin əsas üstünlüyü böyük həcmdə olan yüksək qiymətə malik 

---