İnformatika (MÖvzular və testləR) yeniDƏN İŞLƏNMİŞ NƏŞR

Məsələnin qoyuluşu
. Məsələ həllinin tam və dəqiq ifadə olunması həllin 
sonrakı mərhələlərinin kompüterdə icrası üçün müvəffəqiyyətli zəmin yaradır. Bu 
mərhələdə aşağıdakıları yerinə yetirmək lazımdır: 

məsələ həllində iştirak edəcək verilənlərin, massivlərin siyahısı tutulmalı, 
kəmiyyətlərin ölçüsü, tip və dəqiqliyi təyin olumalıdır; 

məsələ həllində iştirak edəcək dəyişənlərin dəyişmə sərhədləri, təqribi 
olaraq başlanğıc və son şərtləri, həmçinin çıxışa ötürüləcək dəyişənlərin 
tipi və ölçüsü təyin edilməlidir. 

---

İ N F O R M A T İ K A
 
 
____________________________________________________________ 163 
Bu mərhələdə müəyyən sinif məsələlər üçün onların formalaşdırılması da 
aparılır, yəni tədqiq edilən prosesin baxılan halda əlverişli olan formal dildə, 
formatda riyazi modeli qurulur, ədədi hesablama üsulu seçilir və ya yaradılır. Bu 
və ya digər həll üsulunun seçilməsi məsələlərin həllinə qoyulan tələblərdən
asılıdır. 
Həll alqoritminin yaradılması
. Bu mərhələdə seçilən həll üsuluna uyğun 
məsələnin həll alqoritmi tətbiq edilir. Məsələnin həlli ayrı-ayrı müstəqil bloklara 
bölünür və həmin blokların yerinə yetirilmə ardıcıllığı təyin edilir. Nəticədə 
alqoritmin blok-sxemi qurulur. 
Proqramlaşdırma dilinin seçilməsi və ilkin proqramın yaradılması
. 
Hazırda proqramlaşdırma üçün müxtəlif dillər mövcuddur. Həll olunan məsələnin 
xarakterinə, tətbiq olunan kompüter üçün mövcud olan translyatorlara, 
proqramçının hazırlıq səviyyəsinə görə proqramlaşdırma dili seçilir. Sonra isə 
məsələnin həll alqoritmi əsasında seçilən dildə proqram yazılır. Ona ilkin modul da 
deyilir. 
İlkin proqramın maşın dilinə çevrilməsi və sazlanması
. Bildiyimiz 
kimi, kompüter yalnız "öz" dilində ifadə olunan proqramı icra edir. Kompüterin 
"öz" dili əvvəlcədən təyin edilmiş əmrlərdən ibarətdir. Kompüter dilində proqram 
isə alqoritmə uyğun olaraq yazılmış əmrlər ardıcıllığıdır. Bu mərhələdə 
proqramlaşdırma dilində yazılmış ilkin proqram kompüter dilinə çevrilir. Bu 
translyator (interpretator və ya kompilyator) adlanan proqram vasitəsilə yerinə 
yetirilir. Alqoritmik dillərin translyatorları maşın proqramlarının alınması prosesini 
avtomatlaşdırır.
İlkin proqramda buraxılmış morfoloji və sintaksis səhvlər aşkar edilib, 
proqramçıya çatdırılır. Səhvlər aradan qaldırıldıqdan sonra tərcümə prosesi davam 
etdirilir və kompüter dilində proqram alınır. Bu proqrama mütləq və ya işçi 
proqram deyilir. 
Sonra işçi proqramın düzgün işləməsini yoxlamaq məqsədilə yoxlama 
misalında o sınaqdan keçirilir. Proqramdakı məntiqi səhvlərin aşkarlanıb, aradan 
qaldırılması prosesinə proqramın sazlanması deyilir.