İ N F O R M A T İ K A
____________________________________________________________
66
Vilqodt Teofil Odner və onun hazırladığı arifmometr
1886-cı ildə mexanik Dorr Felt ilk kalkulyator yaradır və onu “Komptometr”
adlandırır. Qurğuya verilənlər klavişlərin köməkliyi ilə daxil edilirdi. Nəticədə
hesablama əməliyyatını aparmaq həddindən artıq asanlaşırdı. Ədədlərin
klavişlərin köməkliyi ilə qurğuya daxil edilməsi operator tərəfindən elə sürətlə
yerinə yetirilirdi ki, hesablamanın nəticəsi hətta keçən əsrin ortalarında istehsal
olunan ilk elektron hesablama maşınlarından da sürətlə alınırdı.
Hesablama alətini çox vaxt arifmometrin gələcək nəsli də adlandırırdılar.
Komptometr ədədlər üzərində toplama, çıxma, vurma və bölmə əməliyyatlarını
böyük sürətlə yerinə yetirə bilirdi. 1889-cu ildə Dorr Felt yaradığı qurğuya patent
alır. Təkmilləşdirilmiş qurğu artıq alınmış nəticəni çap da edə bilirdi.
İ N F O R M A T İ K A
____________________________________________________________ 67
V. Y. Bunyakovskiy və onun hazırladığı “Rus özühesablayan” qurğusu
Keçən əsrin 30-cu illərində hesablama qurğusunun elektrik ötürücüsü ilə
işləyən variantı hazırlanır (qurğuya “K” şərti adı verilir). 1961-ci ildə ixtiraçının
adını daşıyan D.Felt şirkəti “komptometr”in iş prinsipinə əsaslanaraq işləyən
ANITA Mark VII elektron kalkulyatorunun külli istehsalına başlayır.
Dorr Feltin yaratdığı komptometrlər
(ortada nəticəni çap edə biləcək qurğu, sağda ANITA Mark VII elektron
kalkulyatoru)
Məşhur rus riyaziyyatçısı Pafnutiy Lvoviç Çebişev öz tədqiqatlarını əsasən üç
istiqamətdə aparırdı: ədədlər nəzəriyyəsi, ehtimal nəzəriyyəsi və mexanizmlər
nəzəriyyəsi. Alim 1876-cı ildə Fransada keçirilən 5-ci sessiyada “Fasiləsiz hərəkət
edən cəmləyici maşın” adlı məruzə ilə çıxış edir və hesablama maşınının
nümayişini təşkil edir. 1878-ci ildə P.L.Çebişev müasir dövrdə istifadə edilən
|
