İnsan hüquqlari üZRƏ avropa məHKƏMƏSİ Birinci bölmə Rantsev Kiprə və Rusiyaya qarşı

C. Avropa Şurası İnsan Hüquqları üzrə Komissarının tövsiyələrinin yerinə” yetirilməsində əldə olunan nailiyyətlər haqqında müşahidələrə dair 26 mart 2006-cı il tarixli hesabatından çıxarışlar (CommDH(2006)12)

95. 26 mart 2006-cı il tarixində Avropa Şurasının İnsan Hüquqları üzrə Komissarı əvvəlki hesabatında verilən tövsiyələrin yerinə yetirilməsində Kipr Hökumətinin əldə etdiyi nailiyyətlərin qiymətləndirildiyi sonrakı hesabatını dərc etdi. İnsan alveri ilə bağlı məsələlər haqqında hesabatda bildirilirdi ki:

“Komissar özünün 2003-cü il hesabatında qeyd etmişdir ki, Kiprə gecə klublarında çalışmaq üçün gələn gənc qadınların sayı ada əhalisinin sayının yarısına bərabərdir və səlahiyyətli orqanlar bu fenomeni həll etmək üçün qanunvericilikdə nəzərdə tutulan təhlükəsizlik tədbirləri ilə yanaşı, qabaqlayıcı nəzarət tədbirlərini də nəzərə almalıdırlar. Xüsusilə, Komissar insan alverinə qarşı mübarizə aparmaq üçün səlahiyyətli orqanlara tədbirlər planı hazırlamağı və həyata keçirməyi tövsiyə edirdi.”

96. Hesabatda daha sonra deyilirdi:

“49. “Artist” vizaları kimi adlandırılan vizalar əslində gecə klubları və barlarda işə düzəlmək üçün verilən icazələrdir. Bu icazələr 3 ay müddətinə etibarlıdır və əlavə 3 ay müddətinə uzadıla bilər. Müəssisə sahibi hər hansı bir qadın ilə əlaqədar icazənin alınması üçün müraciət edir. Hər il təqribən 4000 ədəd icazə verilir, hal-hazırda belə icazələr əsasında 1200 qadın işləyir və onların əksəriyyəti Şərqi Avropadandır. Miqrasiya Xidməti tərəfindən xüsusi məlumat kitabçası tərtib edilmiş və dörd dilə tərcümə olunmuşdur. Bu kitabça belə icazə əsasında ölkəyə daxil olan qadına təqdim edilir, eyni zamanda Daxili və Xarici İşlər Nazirliklərinin internet səhifələrində verilir və surətləri qadınların Kiprə gəlməzdən qabaq məlumatlandırılması məqsədilə Rusiya, Bolqarıstan, Ukrayna və Rumıniya konsulluqlarına göndərilir. Burada qadınların hüquqları və onların işəgötürənlərinin məsuliyyəti müəyyən edilir. Səlahiyyətli orqanlara məlumdur ki, belə “artist” vizaları ilə ölkəyə daxil olan qadınlar əslində fahişəliklə məşğul olacaqlar.”

97. Komissarın hesabatı Kiprdə son vaxtlarda görülmüş və görülməkdə olan işləri əks etdirir:

“50. Hal-hazırda İnsan alveri haqqında yeni qanun müzakirə olunur. Yeni qanun özündə əməyin istismarı, eləcə də cinsi istismar məqsədilə insan alveri kimi digər istismar növlərini əks etdirəcək. Kipr İnsan Alverinə Qarşı Mübarizə haqqında Avropa Şurası Konvensiyasına qoşulmuş, lakin bunu ratifikasiya etməmişdir.

51. Baş Prokurorluq İnsan Alverinə Qarşı Mübarizə üzrə Milli Fəaliyyət Planı hazırlamışdır. Fəaliyyət Planı 2005-ci ildə Nazirlər Kabinetinə təqdim olunmuş və təsdiq edilmişdir. Bəzi qeyri-dövlət təşkilatları bununla bağlı konsultasiya prosesinə cəlb edilmədikləri üçün şikayətlərini bildirmişdilər. Daxili İşlər Nazirliyi Fəaliyyət Planının yerinə yetirilməsi üçün məsuliyyət daşıyır. Fəaliyyət Planına müvafiq olaraq, cinsi istismara və ya vasitəçiliyə məruz qalmış qadınlar həbs edilmir və ya hər hansı cinayət məsuliyyətinə cəlb olunmurlar, lakin onlar qurban hesab edilir və Əmək və Sosial Müdafiə Nazirliyinin himayəsində saxlanılırlar. Məhkəmə proseslərində şahid qismində çıxış edən zərərçəkən şəxslər işin başa çatmasınadək Kiprdə yaşaya bilərlər. Onların işləmək imkanı var, lakin onlar işləmək arzusunda olmadıqları halda, Nazirlik onların bütün yaşayış, tibbi xərclərini və digər ehtiyaclarını təmin edəcəkdir. İnsan alverinin qurbanı olmuş şəxslər üçün xüsusi prosedurlar təlimatının ilkin variantı hazırlanmış və konsultasiya məqsədilə bütün nazirliklər və hökumət idarələrinə, eləcə də qeyri-dövlət təşkilatlarına təqdim edilmişdir.

52. Hal-hazırda insan alverinin qurbanı olmuş şəxslər üçün xüsusi sığınacaq yoxdur, baxmayaraq ki, onlar dövlət orqanları tərəfindən hər bir əsas şəhərdə mövcud olan dövlətə məxsus qocalar evlərində iki otaqda yerləşdirilirlər. Limassol şəhərində 15 qadının yerləşdirilə biləcəyi sığınacaq tezliklə açılacaq, eləcə də burada sosial işçi, hüquqşünas və könüllü məsləhətçi xidmətləri göstəriləcək.”

98. İnsan alveri ilə əlaqədar məlumat toplanılması və araşdırma aparılması proseslərinin yaxşılaşdırılması istiqamətində görülən tədbirlərlə bağlı, o qeyd edir:

“53. 2004-cü ilin aprel ayında polis tərəfindən İnsan Alveri Hallarına Qarşı Mübarizə İdarəsi yaradılmışdır. İdarənin vəzifələri insan alveri ilə bağlı məlumatın toplanılması və qiymətləndirilməsi, bütün polis bölmələri və departamentlərinin Fəaliyyətinin əlaqələndirilməsi, əməliyyatların təşkili və əməliyyatlarda iştirak və istintaq altında olan, məhkəmə prosesini gözləyən və ya məhkəmələrə təqdim edilmiş işlərin nəticələrinin izlənilməsindən ibarətdir. İdarə, həmçinin insan alveri məsələləri üzrə hesabatlar hazırlayır və İnternet məkanında uşaq pornoqrafiyasının yayılması hallarını araşdırır. Əlavə olaraq, idarə Kipr Polis Akademiyasında tədris seminarları təşkil edir.

54. Polisin 2000-ci ildən etibarən 2005-ci ilədək apardığı statistik məlumata əsasən, cinsi istismar, vasitəçilik və fahişəlikdən əldə olunan gəlirlə yaşamaq və s. kimi cinayət hallarına dair daxil olan məlumatların sayı açıq-aydın artmışdır. Qeyri-dövlət təşkilatları təsdiq edirlər ki, insan alveri ilə bağlı məsələlərdən xəbərdar olma halları artmışdır.”

99. Yekun olaraq, qabaqlayıcı tədbirlərə dair Komissar son müsbət dəyişiklikləri nəzərə çatdırır:

“55. Kabarelərə edilən reydlər, yoxlamalar, qadınların sorğu-sual edilməsi, kütləvi informasiya vasitələri ilə əməkdaşlıq və müxtəlif qəzetlərdə çıxan elanlara nəzarət kimi qabaqlayıcı və mübarizə tədbirləri polis tərəfindən də aparılır. Polis anonim pulsuz qaynar xətt təşkil edir və hər kəs yardım almaq və ya məlumat vermək üçün bura zəng edə bilər. İstintaqa cəlb olunmuş kabarelər qara siyahıya salınır və yeni vizaların alınması üçün müraciət edə bilmir.

56. Qurbanın eyniləşdirilməsi və həkim müayinəsinə göndərilməsi prosedurunu təkmilləşdirmək məqsədilə Kipr orqanları tərəfindən müəyyən səylər göstərilmiş və bu məsələ ilə əlaqədar 150 polis zabitinə təlim keçilmişdir. Bununla belə, qeyri-dövlət təşkilatlarına görə, polisin qadınların öz ağır vəziyyətlərinə “razı” olduqları kimi yanaşma tərzi hələ də üstünlük təşkil edir və qurbanın müəyyən edilməsi qeyri-adekvat qalmaqda davam edir.”

100. Hesabatda aşağıdakı nəticələrə gəlinir:

“57. İnsan alveri Kipr daxil olmaqla, Avropa Şurasına üzv dövlətlərin üzləşdiyi ən çətin və mürəkkəb insan hüquqları problemidir. Kiprə estrada artisti vizaları ilə gələn gənc qadınların insan alverinin qurbanı ola biləcəkləri və ya sonradan qeyri-insani davranış və ya zorakılığa məruz qala biləcəkləri təhlükəsi açıq-aydın mövcuddur. Bu qadınlar rəsmi olaraq kabare rəqqasələri kimi işə götürülürlər, lakin çox vaxt onların, həmçinin fahişə kimi işləyəcəkləri gözlənilir. Onlar, adətən Kiprə nisbətən aşağı gəlirə malik ölkələrdəndirlər və öz işəgötürənləri və ya müştərilərinin tələblərinə etiraz etməkdə aciz ola bilərlər. Sistem özü, bir halda ki, müəssisənin sahibi qadının adından icazə üçün müraciət edir, çox vaxt qadını işəgötürən şəxsdən və ya onun agentindən asılı vəziyyətə salır və qadının insan alveri şəbəkəsinin əlinə düşmək təhlükəsini artırır.

58. Komissar Kiprin səlahiyyətli orqanlarından vəziyyətin monitorinqi və artistlərə verilən vizaların insan alveri və ya fahişəliyə məcbur etmə üçün istifadə olunmadığını təmin etmək üçün xüsusilə ayıq olmağı tələb edir. Bu kontekstdə Komissar ölkə ilə bağlı hesabatda əksini tapmış oxşar məsələlərə dair Lüksemburq orqanlarının cəza reaksiyasını və kabare artistlərinin viza rejiminin ləğv olunmasını xatırladır. Cari təcrübəyə dəyişiklik edilməsi ən azı qadınların viza üçün özlərinin müraciət etməsinə və mümkün olduğu təqdirdə, onların ölkəyə daxil olması zamanı onlara məlumat bukletlərinin verilməsinə imkan yarada bilər.

59. Komissar İnsan Alverinə Qarşı Mübarizə üzrə Milli Fəaliyyət Planını bu məsələ ilə bağlı atılmış ilk addım kimi alqışlayır və Daxili İşlər Nazirliyini onun tam olaraq həyata keçirilməsini təmin etməyə çağırır. İnsan alveri haqqında yeni qanun da mühüm rol oynayacaq. Bu fenomenlə əlaqədar polis fəaliyyətinin müxtəlifliyi, məsələn, İnsan Alverinə Qarşı Mübarizə İdarəsinin yaradılması, həmçinin uğurlu dəyişiklik hesab olunmalıdır.

60. İnsan alverinin qurbanı olmuş şəxslərin hüquqları ilə əlaqədar səlahiyyətli orqanlar zərərçəkmiş şəxsləri tapmaq və onları sığınacaq və müdafiə ilə təmin edən, eləcə də dəstəkverici xidmətlər göstərən ixtisaslaşmış agentliklərə göndərməyə qabil olmalıdırlar. Komissar Kipr dövlət orqanlarını qurbanların müəyyən edilməsi və yönəldilməsi işində polis zabitlərinə təlim keçilməsinə davam etməyə çağırır və bu sahəyə qadın polis zabitlərin təyin olunmasını təklif edir. Qeyri-dövlət təşkilatları və ictimai xadimlər ilə daha effektiv əlaqələr yaradılmalıdır. Komissar Limassolda sığınacağın mümkün qədər tez bir zamanda istismara veriləcəyinə ümid etdiyini bildirir.”