Inson va tuproq” kitobi- “Jayron” ekologik markazi

O`ng qirg`oq kanali-
O`pka- odam, quruqlikda yashovchi hayvonlar va baʼzi baliqlarning havodan nafas olish aʼzosi. Sutemizuvchilarda oʻpka ikkita boʻlib, koʻkrak qafasida, yurak atrofida joylashgan boʻladi. Oʻpkaning asosiy vazifasi havodan kislorod olib, qonga singdirish va qondan karbonat angidridni ajratib, tashqariga chiqarishdir. Odamda o`pka bir juft boʻlib, koʻkrak qafasining ikki tomonida joylashgan. U yaltiroq yupqa parda — plevra bilan zich oʻralgan, shakli konusga oʻxshash bo`ladi.
O`qituvchi- pedagog, oʻrta va oliy taʼlim tizimi xodimi boʻlib, oʻquvchi va talabalarni oʻqitish bilan shugʻullanadi. Boshqa nomlari: "ustoz", "domla", "muallim". Oʻqituvchi, muallim — turli yoʻnalishdagi oʻrta umumiy taʼlim maktablari, akademik litsey va kasb-hunar kollejlarida oʻquvchilar bilan taʼlim-tarbiya ishlarini amalga oshiradigan mutaxassis. Oliy maktab o`qituvchilari "domla" deb yuritiladi, ular "oʻqituvchi professor" tarzida umumlashma nom bilan ham ataladi. Shuningdek, o`qituvchilarga nisbatan "muallim" yoki "pedagog" atamasi ham qoʻllaniladi.
O`ra-
O`rdak- o`rdaksimonlar olisasiga mansub qush. O`rdaklar dunyoning deyarli barcha yerida tarqalgan. Tuzilishi va biologic xususiyatlari jihatidan chin o`rdaklar, qora o`rdaklar va cheragalarga bo`linadi. Chin o`rdaklar suvga sho`ng`iy olmaydi, sayoz suvlar yoki quruqliklardan oziq topib yeydi, o`simlik va hayvon mahsulotlari bilan oziqlanadi. Ba`zi o`rdaklar esa suvga sho`ng`ib, suv tagidan ovqat topadi.
O`rgimchak ini-
O`rgimchak- uzunligi 0,7—11 sm gacha bo`lgan hasharot. Ko`pchilik o`rgimchaklar tanasi qisqa poyacha orqali tutashgan yaxlit boshko`krak va qorin bo`limidan iborat. Ularning oyoqlari sakkizta bo`ladi.O`rgimchakning 27000 dan ortiq, jumladan O`zbekistonda bir necha yuz turi bor. 3 kenja turkum: bo`g`imqorinlilar, qushxo`r o`rgimchaklar va o`pkali o`rgimchaklarga bo`linadi. Ko`pchilik o`rgimchaklar murakkab to`r to`qib, o`ljasini to`r yordamida tutadi. Faol hayot kechiradigan turlari to`r to`qimaydi, inda yashaydi. Yirtqich oziqlanadi. O`rgimchaklar zararkunanda va parazit hasharotlar va boshqalar umurtqasizlar bilan oziqlanishi tufayli foydali hisoblanadi. Qoraqurt va biylar zahri odam uchun xavfli. O`rgimchaklar asosan hasharotlar bilan oziqlanadi. Aksariyat o`rgimchaklar yopishqoq to`r to`qiydi. Ularning qurbonlari ana shu to`rga ilinadi. Ayrim o`rgimchaklar ovga yakka chiqadi va birorta hasharot yonidan o`tishini poylaydi. U o`z o`ljasini zaxari bilan chaqib o`ldiradi.