Inson va tuproq” kitobi- “Jayron” ekologik markazi

Nurota tog`-yong`oq davlat qo`riqxonasi-Navoiy va Samarqandviloyatlari bilan chegaradosh bo'lgan Jizzax viloyatining Forish tumanida, Nurotatog' tizmasining markaziy qismida joylashgan bo`lib, 1973-yil 4-dekabridagi tashkil va 1975-yildan amaliy faoliyat yuritib kelmoqda. Qo'riqxonaningdastlabki maydoni 22537ga ni tashkil qilgan bo'lsa, 1990-yilda 17752 ga gachaqisqartirildi. 1986 yilda qo'riqxonaning 15322 ga maydonga ega muhofaza hududitashkil etildi.Tog' tizmasining cho'qqisi Hayotboshi tog'i (dengiz sathidan 2169 metrbalandlikda) Nurota qo'riqxonasining hududida joylashgan. Nurotaqo'riqxonasining manzaralari, o'simlik va hayvonot dunyosi juda boy va o'zigaxosdir. Nurota qo'riqxonasining hududida 78 oila 814 xil eng yuqori turg'uno'simliklar, shu jumladan 24 endemik va O'zbekiston «Qizil kitobi"ga kiritilgan 29tur borligi aniqlangan. Qo'riqxonaning umurtqasiz hayvonot dunyosi judaoddiydir. O'zbekiston "Qizil kitobi"ga kiritilgan 8 ta turi istiqomat qiladi.Umurtqali hayvonlar sirasidan joy olgan 1 turdagi baliq, 1 turdagi amfibiya, 21turdagi reptiliya, 196 turdagi qushlar (shu jumladan 103 tur in quradigan) va 34turdagi sut emizuvchilar bilan namoyon bo'ladi. Ulardan 3 turi reptiliyalar, 10 turiin quradigan, 8 turi uchib utuvchi qushlar, 4 turi sut emizuvchilar O'zbekiston"Qizil kitobi"ga kiritilgan.
Nutriya-(suv bobri ham deyiladi) (Myocastor coypus) — kemiruvchilar turkumi, nutriyasimonlar oilasiga mansub hayvon. Nutriyaning faqat bir turi mavjud. Tanasining uzunligi 60 sm gacha, dumi 45 sm gacha, ogʻirligi 8 kg gacha bo`ladi. Orqa oyoqlarining deyarli barcha barmoqlarida suzgich parda boʻladi, quloqteshigi suvda bekilishi mumkin. Nutriya Janubiy Amerikaning tropik va subtropik mintaqalarida tarqalgan. Janubiy-gʻarbiy Yevropa, Zakavkazye va Oʻrta Osiyo mamlakatlari, jumladan, Oʻzbekiston janubidayashaydi. U asosan, suvda va suv boʻyida yashaydi, yaxshi suzadi va shoʻng`iydi. Kechasi va oqshomlari faol. Nutriya botqoq oʻsimliklari poyasidan in quradi, in qazishi ham mumkin. Bir yilda 2 marta 2—8 ta (odatda, 5 ta) koʻzi ochiq, yungli bola tugʻadi. Qimmatli moʻynasi va goʻshti uchun ovlanadi. Moʻynachilik fermalarida boqiladi.
O`g`it- yerga solinadigan, ekinlarning o`sishi va rivojlanish sharoitlarini yaxshilaydigan, hosilning oshishiga va sifatli bo`lishiga sabab bio`ladigan moddalar. O`g`it o`simliklarning oziq manbaidir. O`g`itlar mahalliy va mineral o`g`itlarga bo`linadi. Mahalliy o`g`itlar tabiiy sharoitda tayyorlanadi, masalan, go`ng. mineral o`g`itlar esa kimyoviy zavotlarda tayyorlanadi.
O`lka- tabiiy geografik hududlashtirishning yirik birligi. O`lka har bir kishi tug`ilib o`sgan joy, qishloq, shahar. Bindan tashqari baʼzi mamlakatlardagi yirik maʼmuriy-hududiy birligi ham o`lka deb yuritiladi. Masalan, Rossiya Federatsiyasidagi Oltoy o`lkasi, Stavropol o`lkasi va boshqalar.