Instituti

mo`ljallanayotgan, 
kutilayotgan va haqiqiy iqtisodiy samaradorlik
bir-biridan farqlanadi.
Mo`ljallanayotgan iqtisodiy samara 
ilmiy tadqiqot ishini asoslashda va uni ish 
rejasiga kiritishda belgilanadi. Mazkur holda hisob-kitoblar taxminan, 
bashoratlanayotgan joriy etish ko`lamini hisobga olgan holda yiriklashtirilgan 
ko`rsatkichlar bo`yicha olib boriladi. 
Kutilayotgan iqtisodiy samaradorlik
ilmiy tadqiqoq bajarilish jarayonida
hisob-kitob qilinadi. U mahsulot ishlab chiqarishga joriy etiladigan muayyan 
yililga bashorat qilinadi. Kutilayotgan samaradorlik mo`ljaldagdan ko`ra ancha aniq 
mezon hisoblanadi. 
Haqiqiy iqtisodiyot samaradorlik 
ilmiy mahsulot chiqarishga joriy 
etilgandan so`ng belgilanadi, hisob-kitob ilmiy tadqiqotlar va joriy etish uchun 
amalda ketgan xarajatlar bo`yicha olib boriladi. Bunda haqiqiy samara 
kutilayotgandan kam bo`ladi. U iqtisodiy samaradorlikning ishonchli mezoni 
hisoblanadi. 
Kutilayotgan yoqi haqiqiy iqtisodiy samaradorlik quyidagi tenglama 
bo`yicha anaqlanadi: 
S=X
qx2
 –X
qx1
,
(14.1) 
bunda 
X
qx1
 
va 
X
qx2
- oldingi (tayanch variant)ga va yangi (ilmiy tadqiqotlar natijalari 
asosi)ga muvofiq xarajatlar. Ular quyidagicha hisoblanadi: 
X
qx
 =T+E
M 
K,
(14.2) 
bunda 
T - 
mahsulot birligi tannarxi, so`m; 
K — 
ITMni yaratishga qo`yilgan kapital 
mablag’, so`m; 
E
M
 — 
iqtisodiy samaradorlikning me`yoriy koeffitsenti 
(E
M
 = 
0,15).
 
Ishlab chiqarishga yakunlangan tadqiqotlarni joriy etish ITI
ning yakuniy bosqichi hisoblanadi. Joriy etish jarayonini jadallashtirish uchun 
ilmiy-tadqiqot tashkilotlari loyihalovchilar bilan birlashib texnoparklar,
texnopolislar tashkil etadi. Ilmiy tadqiqotlarning natijalarini joriy etish 

---

139 
baholashning asosiy mezoni bo`lib, haqiqiy iqtisodiy samaradorlik 
hisoblanadi.