Instituti

 
Shablon 
(nusxa) 
 
 
Kuzatish 
 
•
Inductive reasoning 
works the other way, moving 
from specific observations to 
broader generalizations and 
theories.
•
Informally, we 
sometimes call this a 
"bottom up" approach 
•
Conclusion is likely 
based on premises. 
•
Involves a degree of 
uncertainty 
o
Induktiv usulda 
konkret kuzatishlar va 
tahlillardan umumiy kengroq 
xulosa va nazariyalarga 
o’tiladi. 
o
Norasmiy buni 
“pastdan yuqoriga” deb 
ataladi. 
o
Xulosa, asosan, 
birlamchi sharoitlar bilan 
asoslanadi. 
o
Noaliqlik, 
mavhumlik darajasi mavjud.
 
Ilmiy ijodda 
analogiya
deb ataluvchi nazariy metod katta rol o`ynaydi. 
Analogiya 
taqqoslash 
va 
modellashtirish
bilan uzviy bog’liq. U yoki bu jarayon yoki 
11
Inductive & Deductive research approach (Educational slides) // Prof. Dr. S. M. Aqil Burney.2008. p.5 

---

24 
hodisani o`rganishda uning boshqa fan sohasidagi analogi, ya`ni o`xshashini topish 
evristik jihatdan muhim va unumlidir. Masalan, e.Rezerford Quyosh sistemasining 
tuzilishi bilan og’ir, musbat zaryadli yadro va uning atrofida aylanuvchi engil, 
manfiy zaryadli elektronlardan tashkil topgan atom tuzilishi o`rtasidagi analogiya 
metodiga tayanib, metall fol’gada al’fa zarralarning tarqalishi haqidagi o`z 
kashfiyotini yaratdi, bu kashfiyot esa, o`z navbatida, kvant fizikasining jadal 
rivojlanishiga turtki berdi. 
Modellashtirish 
usulida tadqiqot ob`ektining asosiy xossalari sun`iy sistema, 
ya`ni modelda o`rganiladi. Model ob`ekt bilan ko`p jihatdan o`hshash bo`ladi, ular 
orasida deyarli farq bo`lmaydi.
Modellashtirishning tuzilmasi quyidagichadir:
•
Masalaning qo`yilishi. 
•
Modellarni yaratish va tanlash. 
•
Modellarni o`rganish. 
•
Model bo`yicha olingan bilimlarni originalga ko`chirish. 
Gepotetik usul
– gipotezani ishlab chiqishga asoslanadi. U amaliy fanlar uchun 
asosiy metod hisoblanadi, ilmiy eksperimentda qo`llaniladi.
Ideallashtirish
deb – amaliy jihatdan mavjud bo`la olmaydigan ob`ektlarni 
fikran xayolda qurish jarayoniga aytiladi.Uning maqsadi real ob`ektlarni ularga 
tegishli bo`lgan xossalardan xayolan mahrum qilish va gipotetik xossalar bilan 
to`ldirishdar. Har qanday ideallashtirish faqat ma`lum bir chegarada amalga 
oshirilishi mumkin.