Instituti

 
 
2.Ilmiy tadqiqot metodologiyasi va metodlari 
Quyidagi muhandislik sohasiga ta`luqli ilmiy tadqiqot metodlarini ko`rib 
chiqamiz: 

---

21 
•
Nazariy tadqiqod metodlari.
•
Empirik va nazariy tadqiqod metodlari.
•
Empirik tadqiqot metodlari. 
Nazariy tadqiqot metodlariga
•
abstraktsiyalash;
•
umumlashtirish;
•
aksiomatik; 
•
formatlashtirish metodlari kiradi. 
Abstraktsiyalash
(lot. 
abstractio
– mavhumlashtirish) metodi- ob`ektni 
ahamiyatsiz xossalardan uzoqlashtirib, tadqiqodchini qiziqtiruvchi ba`zi bir 
tomonlarini ajratib olishga asoslanadi. Abstraktsiyalash metodi 2 ta bosqichga 
bo`linadi. 1-bosqichda e`tiborga olinmasa ham bo`ladigan omillar aniqlanadi. 2- 
bosqichda ob`ektni xossalarga uncha boy bo`lmagan soddalashtirilgan model bilan 
almashtiriladi. 
Abstraktlashtirish sezishdan xayoliy obrazga o`tishdagi bilish jarayonining 
muhim bosqichidir. 
Umumlashtirish
– 
konkreklashtitish 
(lot. 
concretus
– umumlashtirish) deb 
umumiy holatni shakllanishi va ob`ektlar majmuasidagi eng ahamiyatli 
munosabatlarni aniqlash metodiga aytiladi. Umumlashtirish yangi ilmiy 
tushunchalarni hosil bo`lishi va yangi qonun va nazariyalarni shakllanishi uchun 
vosita hisoblanadi. 
Aksiomatik
metod - aksiomalarga, ya`ni isbotsiz qabul qilingan muqarrar 
holatlarga asoslanadi. Unda nazariya, deduktsiyadan foydalanilgan holda, mantiqiy 
isbotlar yordamida yaratiladi. Bu ilmiy bilimlarni tashkil etilishi va bir tizimga 
keltirilishidagi eng talabchan va aniq metoddir. U ko`proq nazariy fanlarni 
rivojlanishda ishlatiladi.
Formatlashtirish –
u ob`ektni biror –bir sun`iy tilning (masalan matematika, 
kimyo) belgisi shaklida tasvirlash orqali o`rgatishga imkon beradi. Ushbu metod 
muammoni umumiy holda yechish imkonini beradi. Bunda ob`ektning e`tiborli 
tomonlari matematik termin va tenglamalar bilan ifodalanadi. Keyin ular bilan 
qoidalar yordamida amallar bajariladi. 
Empirik –nazariy tadqiqot metodlari. 
Ushbu metodlarga 
•