Intellektual tizimlar haqida umumiy ma’lumot

Bilimlarni tasvirlashning tarmoqli modellari

Tarmokri semantik modellar
Semantik tarmok bu bilimlarni tasavvur kilishning bir usulvdir. Avval semantik tarmok psixologiyada uzok muddatli xotirani tasavvur kipish modeli sifatida uylab topilgan bulsa, keyinchalik bu ekspert tizimida bilimlarni tasavvur kilish usullaridan biriga aylandi. Semantika-simvollar va shu simvollardagi ob’ektlar urtasidagi uy^miy alokadorlikni anglatadi.
Ushbu modellar asosida tarmospar, chussilar, yoylar tushunchalari yotadi. Tarmoklar sodda va ierarxii buladi, chukkilar esa moxiyat, ob’ektlar, xodisalar, jarayonlar yoki mavjudlik tushunchalaridir. Ushbu moxiyatlar orasidagi munosabatlar yoylar orkapi tasvirlanadi. Tushuncha sifatida odatda abstrakt va konkret ob’ektlar turadi, munosabatlar esa bu, щsmiga ega, tegishli, sevadi kabi alokalardir.
Sodda tarmoklar ichki strukturaga ega bulmaydi, ierarxii tarmokdarda esa ayrim chukkilar ichki strukturaga ega buladi.
Semantik tarmokdarning xarakteram xususiyati bulib uch tur munosabatning mavjudpigi xisoblanadi:

5. 
   Sinfning sinf-elementi
   
6. 
   Xossa-mazmun
   

121. 
     Mahsuliy modellar va tizimlar
     

1. 
   Maxsuliy modellar
   

An’anaviy dasturlashda agar i-chi guru* shoxlanish guruxi bulmasa, unda uning ketidan i+1-chi gurux davom etadi. Dasturlashning bunday usuli urganilayotgan bilimlarning taxdil kilish ketma-ketligiga oz mikdorda boglik bulgan xolatlarda kulay xdsoblanadi.
Aks xolda esa dasturni namunalar bilan boshkarkladigan erkin modellar majmui sifatida k^rib chikkan ma’kul. Bunday dastur taxdilning xar bir kadamida kaysi modul ushbu xolatni taxliliga mos kelishini anikdab boradi. Ushbu xolatni taxlil kilishga namunalarni boshkarish moduli mos keladi.
Namunalarni boshkarish moduli bitta yoki bir nechta strukturani modifikatsiya kilish va izlanish mexanizmidan tashkil topadi. Xar bir bunday modul ma’lum bir ishlab chikiladigan koidani tashkil kiladi. Bunda boshkaruv vazifasini interpretator amalga oshiradi. Bilim­larni namoyish etish nukgai nazaridan Karaganda, namunalarni bosh­karish moduliga yondashish kuyidagi xususiyatlar bilan xarakterlanadi:

1. 
   doimiy bilimlarning ma’lumotlar omborida saklanuvchi va ishchi xotiradagi vakginchalik bilimlarga bulinishi
   
2. 
   modullarning strukturaviy erkinligi
   
3. 
   muammoli soxa xakndagi bilimlarni tashuvchi modullardan boshkaruv sxemasining ajratilishi.
   

Bu boshkaruvning turli xil sxemalarini tashkil etish va kurib chikish imkonini beradi, shuningdek, bilimlarni va tizimlarni modifikatsiya kilishni osonlashtiradi

121.