Intellektual tizimlar

Fanni o‘qitishning maqsadi — oxirgi foydalanuvchiga u yoki bu masalani 
yechishda uning kasbi faoliyati doirasida malakali mutaxasis (ekspert)larning yillar 
davomida orttirgan bilimlaridan foydalanish uchun imkoniyat yaratishdan iborat.
Fanning asosiy vazifalari - intellektual tizimlar, sun’iy intellekt g‘oyalari va 
usullar, bilimlar, ma’lumotlar yig‘indisi va ular yordamidagi boshqaruv sistemalari 
hamda mantiqiy qidiruv, assotsiativ hisoblash amallari kabilarni o‘rgatishdir. 

---

6 
«Itellektual tizimlar» fanini o‘rganishi natijasida talaba yoki malakasini 
oshiruvchi shahs quyidagi bilim, malaka va ko‘nikmaga ega bo‘ladi: 
- bilimlar bazasining algoritmini yaratish; 
- zamonaviy kompyuterlarning imkoniyatlaridan foydalanib bazalar tuza olish; 
- yuqori darajadagi algoritmik tilda dasturlar tuza olish; 
- turli muhandislik masalalarini yecha olish; 
- tanlab olingan predmet soxa uchun intellektual tizim yarata bilish; 
- foydalanuchi uchun qulay interfeys tuza olish va boshqalar. 
Insonlarning zamonaviy kompyuterlarda turli masalalarni yechishi 
(algoritmlash va dasturlash), ulardan zamonaviy axborot texnologiyalar bo‘lgan 
INTERNET, elektron pochta, kompyuter tarmoqlari, multemedia, grafik 
dasturlarida ishlashi mumkin. Bundan tashkari INTERNET tizimi orqali turli fanlar 
bo‘yicha eng so‘nggi ma’lumotlarga ega bo‘lishi, fizika, kimyo kabi tabiiy fanlarda 
tajribalar natijalarini qayta ishlashda ShKdan oqilona foydalana olishi mumkin. 
Talabalarning «Itellektual tizimlar» fanini o‘zlashtirishlari uchun o‘qitishning 
ilg‘or va zamonaviy usullaridan foydalanish, yangi axborot - pedagogik 
texnologiyalarni tadbiq qilish muxim axamiyatga egadir.
 
I. 
INTELLEKTUAL TIZIMLAR HAQIDA UMUMIY MA’LUMOT. 
1.1. Asosiy terminlar va tushunchalar. 
“Intellekt” (intelligence) termini lotinchadan (intellectus) so‘zidan kelib 
chiqib - aql, idrok, fikr, mulohaza ya’ni insonning fikrlash qobiliyati ma’nosini 
anglatadi. 
Intellekt - inson miyasining intelektual masalalarni yechish qobiliyatiga 
aytiladi. Ushbu jarayon asosan tajriba asosida ma’lumotlarni qabul qilib, eslab 
qolish va maqsadli bilimlarni o‘zgartirish, hamda har xil sharoitlarda 
moslashtirishga asoslangan bo‘ladi. 
Yuqoridagi ta’rifda keltirilgan “bilim” so‘zi insonning faqat sezish organlari 
orqali olinadigan ma’lumotlar emas, balki bizni qamrab olgan tabiyatdagi barcha 
ob'yektlar bir - biri bilan bog‘liqligi hisoblanadi. 
Har bir inson turgan joyining atrofidagi barcha ko‘zga ko‘ringan va 
eshitayotgan ma’lumotlarni miyasida saqlaydi. Shuning uchun bilim - bu amaliyotda 
tekshirilgan va mantiqiy aniqlangan haqiqat fikr natijasi hisoblanadi. Asosan, bilim 

---

7 
insondagi tushuncha, fikrlash va nazariya hisoblanadi, hamda hayot jarayonida 
o‘rganish natijasida rivojlanib boradi. 
Sun’iy intellekt (artificial intelligence) esa - bu avtomatik tizimlarning o‘ziga 
inson intellektining alohida funktsiyalarini bajaraolish qobiliyatiga aytiladi.
Masalan, oldin olingan tajriba asosida tanlab va tashqi ta’sirlarni tahlil etib optimal 
savolga javob qabul qilish hisoblanadi. 
Yuqorida keltirilganlarni amalga oshirish uchun va intellektual masala oddiy 
masalalardan farqini bilish uchun albatta “algoritm” terminidan foydalaniladi.