Introduktsiya” atamasi lotincha “introductio”

Olatog` shafran- Crocus alatavicus
Kamyoblik darajasi 3. Tyanshandagi kamyob, endem o`simlik. Qisqacha tavsifi. Bo`yi 15 sm,tuganak piyozli, ko`p yillik o`t. Tuganak piyozi yumalo`, diametri 3 sm gacha. Barglari 10-15 tagacha, ingichka, toq yashil, oq chiziQqi. Gullari konussimon, chetlari butun, tekis. Gulqo`rqoni tashqi bargchalarining sirti och binafsha rangli, oq hoshiyali, ichki tomoni esa oq rangli. Ichki barglarining esa har ikki tomoni oq rangli. Gul tubi sariq doqli. Changchilari sariq, changdoni to`q sariq rangli. Fevral-aprelь oylarida gullab, iyunь-iyulda mevasi yetiladi. Tarqalishi. Toshkent viloyati: Piskom, Ugom, Chotqol va qurama tizmalarida, katta Chimyon toQi etaklarida hamda Ohangaron daryosi havzasida tarqalgan. Qozoqiston va qirqizistonda ham uchraydi. O`sish sharoiti. Dengiz sathidan 700-2200 m balandlikda Shag`alli va soz tuproqli yonbag`irlarda o`sadi. Soni. Tabiatda yakka-yakka yoki to`p-to`p bo`lib uchraydi. K o` p a y i sh i . Uruqdan ko`payadi. O`simlik soni va arealining o`zgarish sabablari. Gullari va tuganak piyozlarining ko`plab yig`ib olinishi sababli kamayib bormoqda. Madaniylash tirilishi. Toshkent va Аlmati Botanika boqlarida o`stiriladi. O`zbekiston Respublikasi FА Botanika boQida 959 yildan buyon o`stirib kelinadi. Muhofaza choralari. Chotqol biosfera Qo`riqxonasida va Ugom- Chotqol milliy b o g` i d a m u h o f a z a Qilinadi. Tabiatdagi to`plarining holatini kuzatib boorish lozim.

Qizil kitobga kiritilgan dorivor o‘simliklardan biri qora smorodina . Uning mevalari tarkibida B, P vitaminlari, A protamine , qand moddasi , pektin moddalari , fosfor kislotasi , efir moyi , k guruh vitamin , karotin moddalari mavjud. Qora smorodina mevalari diabet paydo bo‘lishining oldini olish xususiyatiga ega. Turli kasalliklarda darmonsiz bo‘lib qolgan organizmni qo‘llashda qo‘llaniladi. Qora smorodina saraton xastaliklari , yurak va qon-tomir xastaliklaridan himoyalovchi , ko‘zning o‘tkirligini uzoq vaqt saqlashga yordam beruvchi xususiyatlari borligi ham aniqlangan. Uning barg va mevalari buyrakdagi toshlarni chiqarib tashlashda jigar va nafas olish yo‘llari xastaliklarida foydalaniladi. Smorodina mevasini iste‘mol qilish ateskleroz kasalligida juda katta foyda beradi. Uning suvi anginani da‘volashda qo‘llaniladi Qora smorodina mevalaridan tayyorlangan qaynatmalar kamqonlik , gipertoniya xastaligi , milklarning qonashi , oshqazon va o‘n ikki barmoq ichak yarasi, gastrit kabi kasalliklarda ijobiy ta‘sir ko‘rsatadi.