Keçid dövründə Azərbaycanda bazar iqtisadiyyatının formalaşması
Tələbin mahiyyəti
İnsan dünyaya gələndən, onun həyat fəaliyyətinin əsas məqsədi tələbatlarını ödəməkdir. Bazar iqtisadi sistemində tələbat - tələb və təklif kateqoriyaları ilə üzvi şəkildə bağlıdır. Tələb dedikdə, alıcının müəyyən dövr ərzində hər hansı bir əmtəədən müəyyən qiymətdə, müəyyən kəmiyyətdə əldə etmək arzusu və imkanı başa düşülür. Tələbat geniş məfhumdur, tələb onun yalnız ödəmə qabiliyyəti ilə, yəni pulla təmin edilən hissəsinin təzahür formasıdır. Ödənmə formasından asılı olmayaraq, tələb həmişə tələbatdan kəmiyyətcə azdır, belə ki, o, bazar münasibətləri şəraitində tədiyə qabiliyyətli tələbə çevrilir. Tədiyə qabiliyyətli tələb dedikdə isə əhali tərəfindən hər hansı bir əmtəənin alınmasına və xidmət növündən istifadəyə real surətdə yönəldilən və ya yönəldilə biləcək müəyyən pul məbləği başa düşülür.
Bazar iqtisadiyyatı şəraitində tədiyə qabiliyyətli tələb tələbatın spesifik təzahür forması olsa da, onlar arasında müəyyən kəmiyyət və keyfiyyət fərqləri, həmçinin ziddiyyət mövcuddur. Kəmiyyətcə fərq özünü tələbatın həmişə tədiyə qabiliyyətli tələbdən çox olmasında göstərir, belə ki, zəhmətkeşlərin tələbatlarının ödənməsi dərəcəsi onların tədiyə qabiliyyətli imkanlarından (müəyyən pul məbləğlərindən) asılıdır və onunla məhdudlaşdırılır. Belə bir hal həmçinin tələbatla tələb arasında müəyyən ziddiyyətin də olduğunu göstərir. Digər tərəfdən, tədiyə qabiliyyətli tələb təkcə müəyyən məbləğ pulla məhdudlaşdırılan tələbat deyildir, o, həmçinin bazara çıxarılan, yalnız orada reallaşdırılan, həm də bu zaman konkret əmtəə və xidmət növünə yönəldilmiş tələbatdır.
