Iqtisodiyot asoslari

 
Kon’yunktura sikli va uning fazalari 
Iqtisodiy o‘sish iqtisodiy rivojlanish bilan bir xil narsa emas. 
O‘sish Iqtisodiy rivojlanishning tarkibiy qismidir. Rivojlanish shunday 
jarayonki, u o‘z ichiga o‘sish va pasayish davrlarini oladi. 
Iqtisodiy o‘sish
– 
bu iqtisodiy dinamikaning ijobiy tarkibiy qismidir. 
Sikllar va krizis (tanazzul)lar 
Iqtisodiy sikllarni
ko‘rib chiqIsh makroiqtisodiy dinamikasi haqida 
umumlashgan tasavvur beradi. 
Iqtisodiy sikl
talab va taklifning mumkin bo‘lgan turli shakldagi mu-
vofiqliklarida namoyon bo‘luvchi davriy ko‘tarilish va pasayishlarini ifoda-
laydi. Iqtisodiy siklning umumiy tasviri iqtisodiy faollikni turli xil 
ko‘rsatkichlari (YaMMning o‘sish sur’ati, sotuvlarning umumiy hajmi, 
narxlarning Umumiy darajasi, ishsizlik darajasi, ishlab chiqarish 
quvvatlarini yuklanganligi va boshqalar)ning tebranishlarining qo‘shilishi 
natijasini ifodalaydi. 
YaMMning vaqt davomida o‘sish sur’atining
tebranishi siklning aso-
siy xususiyatidir, bu iqtisodiy tizim ketma-ketlikda keluvchi to‘rtta: jonlan-
ish, ko‘tarilish, yuksalish (bum), pasayish fazalaridan o‘tadi. 
Vaqt 
Iqtisodiyotdagi sikllikning eng muhim sabablari orasida ko‘pchilik Iqti-
sodchilar 
iste’mol va investitsiyalar o‘rtasidagi nisbatlarning tebran-
ishini
ko‘rsatadilar. 
Retsessiya
– milliy Ishlab chiqarish hajmining 6 oy va undan ko‘p 
davom etadigan pasayishi. 
Depressiya
– milliy ishlab chiqarish hajmining yuqori darajadagi 
ishsizlik bilan kuzatiladigan va bir necha yil davom etadigan pasayish. 
Krizis (tanazzul)ga qarshi siyosat
jonlanish
ko‘tarilish
yuksalish
cho‘qqi 
pasayish 
maksimal pasayish
nuqtasi 
ekspensiya 
siqilish 
Y
aMM 
o
‘sish
s
u
r'
ati

---

117 
Krizisga qarshi (kon’yunktura) siyosati tamoyildagi iqtisodiy faollikni 
krizis oldi davrlaridagi tebranishlarini tartibga solishga va Iqtisodiy tanaz-
zullari (krizislar)ning oldini olishga yo‘naltirilgan. Shu munosabat bilan 
alohida nazarda turuvchi ikkita davr: depressiya va cho‘qqi (bum) hisobla-
nadi. 
Depressiyaning
xarakterli tomonlari
: 
Ishlab chiqarish investitsiyalarining qisqarishi, zaxiralarning o‘sishi, 
shu kuchiga bo‘lgan talabni qisqarishi, sof foyda me’yorining keskin pa-
sayishi, sotish hajmining yangi buyurtmalar soni va kredit resurslariga 
talabning pasayishi. 
Iqtisodiy bum
(cho‘qqI)ning o‘ziga xos tomonlari: 
Ishlab chiqarish investitsiyalarining sezilarli darajada o‘sishi, zaxirala-
rining tugatilishi, ish kuniga bo‘lgan talabning keskin oshishi, narxlarning 
umumiy darajasini sezilarli o‘sishi.