Iqtisodiyot asoslari

Krizisga qarshi siyosatning eng muhim tadbirlari 
 
Bum (cho‘qqi) davrlarida 
Depressiyalar davrida 
Pul-kredit siyosati 
Davlat qimmatbaho qog‘ozlari-
ning hisob stavkasining oshi-shi, 
ularning ochiq bozorda sotilishi 
Davlat qimmatbaho qog‘ozlarining 
hisob 
stavkasining 
pasayishi, 
ularning ochiq bozordan sotib 
olish 
Fiskal siyosat 
Davlat 
byudjetining 
xarajat-
larining qisqarishi 
Soliq stavkalarining ko‘tari-lishi 
Davlat byudjetining qo‘shimcha 
xarajatlari 
Soliq stavkalarining pasayishi 
Ish haqi va tariflar siyosati 
Ish haqining pasayishi 
Ish haqini oshishi 
Davlat investitsiyalari siyosati 
Davlat qurilishining to‘xtati-lishi 
(tormozlanishi) 
Investitsiya dasturlarini amalga 
oshirishning tezlashishi 
Nazorat savollari 
 
1. Iqtisodiy o‘sishga ta’rif bering, uning tiplarini aytib bering va 
tushuntiring. 
2. Iqtisodiy o‘sishning sizga ma’lum bo‘lgan omillari qaysilar? 
3. Iqtisodiy o‘sish bilan iqtisodiy rivojlanishning orasidagi farqni 
tushuntirib bering. 

---

118 
4. Iqtisodiy sikl fazalarini sanab va tushuntirib bering. Iqtisodiy 
krizisning eng muhim jihatlarini aytib bering. 

---

119 
MARKAZIY BANKNING PUL-KREDIT SIYOSATI 
 
Inflyatsiya, uning o‘lchamlari va namoyon bo‘lish shakllari
Inflyatsiya - 
ekonomikaga xos jarayon bo‘lib, unda muomala sohasi 
keragidan ortiq (haqiqiy-oltinga bo‘lgan talab bilan solishtirganda) qog‘oz 
pul bilan ular haddan ortiq chiqarilgani sababli To‘lib-toshib ketadi. Infly-
atsiya chiqarilgan qog‘oz pullar miqdori o‘zgarmagan hollarda tovarlar Ish-
lab chiqarishning qisqarishi natijasi ham bo‘lishi mumkin. U baholarning 
o‘sishi aholining turmush darajasini pasayishi bilan kuzatiladi. 
«Inflyatsiya deyilganda, – deydi Nobel mukofoti sovrindori Milton 
Fridman, – men har doim va har yerda chiqarilgan mahsulotga nisbatan 
pulning ortiqchaligini keltirib chiqargan Pul fenomeni sifatida namoyon 
bo‘ladigan narxlarning beqaror va uzluksiz o‘sishini tushunaman». Bundan 
monetaristik ta’rif, inflyatsiyaning og‘irlik markazi muomala sohasida joy-
lashganini taxmin qiladi. Bunday pozitsiyadan kelib chiqilganida davlatning 
qayta ishlab chiqarish jarayoniga cheklangan aralashuviga yo‘l qo‘yiladi. 
Kapitalistik nazariyalarda bundan farqli o‘laroq, inflyatsiya deyilganida, 
sabablari taklif tomonida bo‘lganidek, talab tomonida bo‘lgan ortiqcha 
xarid talabi tushuniladi. 
Inflyatsiya
– iqtisodiy organizmning moliyaviy izdan chiqishga va to-
varlar va pul o‘rtasidagi statistik tenglik holatiga erishish uchun urinishlarga 
sog‘lom reaksiyasi, javobidir. 
Shu bilan bir vaqtning o‘zida nazariya inflyatsiyaning quyidagi 
oqibatlarini ham ko‘rsatib o‘tadi: 

milliy daromadning va moliyaviy boylikning qayta taqsimlanishi; 

Soliq stavkalari va shkalalari tizimining buzilishi; 

mehnatkashlar real ish haqlarining pasayishi.
Inflyatsiyaning uch turini: bosiq, yo‘rg‘alovchi, giperinflyatsiya.