Iqtisodiyot asoslari

iqtisodiy rivojlanishdagi uzoq muddatli tebranishlarning 
qonuniyatlarini
tushuntirish ustida ishlamoqdalar. 
Iqtisodiy o‘sishning uning traektoriyasi va tezligini belgilovchi turli 
omillarning o‘zaro chambarchas aloqasi aniqlangan. Lekin ularning ichidagi 
eng muhimi hozirgacha aniqlangan emas. Ko‘pchilik iqtisodchilar muhim-
likni texnologiyalarga, ayrimlari esa tabiiy omillarga beradilar. 
Iqtisodiy rivojlanishda talab va taklifning nisbatiga bog‘liq bo‘lgan uz-
un to‘lqinli sikllar mavjud, bunday to‘lqinlarning har birida etakchi sifatida 
tabiiy omillarning amal qilishi (harakati) bilan bog‘liq bo‘lgan texnologiya-
larni ko‘rsatish mumkin. 
Bashoratlarni ishlab chiqishda boshqa usullar ham ishlatilishi mumkin. 
Bu modellarni yasashdir. Masalan, aytaylik iqtisodiyotning 
dinamik 
modeli
ishlab chiqilgan. Bu model o‘rta va uzoq muddatli bashoratlarga 
mo‘ljallangan va yangidan yuzaga kelgan omillarning ta’sirini hisobga 
oladi. Bunday omillarga quyidagilar kiritilgan: 

 
aralash tipdagi iqtisodiyotni modellashtirish vazifasini shakllantiru-
vchi iqtisodiyotning nodavlat sektorini rivojlantirish; 

 
moliyaviy mablag‘larning (inflyatsiyaning yuqori sur’atdagi, davlat 
byudjetining topqirligi, pul massasining o‘sishida ko‘rinadigan) bal-
anslashtirilmagani va u moliyaviy oqimlarni tartibga solish usullarining 
hamda ularning iqtisodiy o‘sishga ta’sirining tahlil zarurati; 

 
baholar bozor mexanizmlari ishlashi natijasida belgilanadigan 
ne’matlar va xizmatlar ro‘yxatining kengayishi. U narxlarning davlat 
tomonidan tartibga solinishi va erkin belgilanishi sharoitlarida mumkin 
bo‘lgan iqtisodiy muvozanat holatlarini tadqiq etish zaruratini belgilaydi; 

---

31 

 
markazlashgan davlat kapital mablag‘larining keskin namoyishi bilan 
izohlanadigan investitsiya mexanizmining o‘zgarishi. 

---

32