Iqtisodiyot asoslari
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mehnatni bo‘lishining ustunliklari
|
MEHNATNING BO‘LINISHI
Mehnat taqsimoti (ixtisoslashish) Odamlar qadim zamonlardan beri turli xildagi mehnat faoliyati bilan shug‘ullanib kelganlar. Bir xil kishilar bug‘doy va sholi yetishtirsalar, boshqalari chorva mollarining podalarini boqqanlar, uchinchilari kiyim- kechak va poyabzal tikkanlar, qilichlar yasaganlar, turar joylar qurganlar. Bunday mehnat faoliyati jarayonida har kuni bir xil ish bilan shug‘ullanuvchi odam o‘z kasbini ustasi professionalga aylangan va doimiy ravishda mahoratini sayqallab borgan. Mahsulotni tayyorlashda ma’lum bir sirlarni bilish va asboblarning alohida to‘plamiga ega bo‘lish ustani mu- tahassis qilgan, uning mahsulotiga esa talab katta bo‘lib, yuqori sifatliligi va nisbatan arzon narxi bilan ajralib turgan. Faoliyatning har xil turlari vositasida mehnatning bo‘linishi taqsimoti ro‘y berdi. Ammo bir juft poy- abzalni tikish uchun ustaga teri, iplar, maxsus asboblar to‘plami zarur bo‘ladi. Terini terichi tayyorlagan, ipni boshqa usta eshgan, asboblarni temirchi yasagan. Shunday qilib, bir juft poyabzalni ishlab chiqarish ja- rayonida ma’lum bir kasb ko‘nikmalari yoki kasblarga ega bo‘lgan to‘rtta usta qatnashar edi. Hozirgi zamon ishlab chiqarishning o‘ziga xos muhim xususiyati mehnatining bo‘linishi, ya’ni ishlab chiqarish jarayonini ixtisoslashtirilgan topshiriqlari (amallar)ning katta miqdoriga maydalash, bo‘lishdir. Har bir ishchi bu amallarning biri uchun javob beradi va uni butun ish vaqti davom- ida bajaradi. Shunday qilib, ko‘pchilik tarmoqlarda tayyor tovar yuzlab mu- tahassislar harakatining natijasidir. Ko‘pchilik tarmoqlarda har bir ishchi konveyerda harakat qilayotgan obyektga bitta detal o‘rnatadigan yig‘ish liniyalari ishlatiladi. Bunday tiz- imni, odatda, ommaviy ishlab chiqarish deb ataydilar. Mehnatni bo‘lishining ustunliklari Mehnatning bo‘linishi ma’lum qobiliyat va qiziqishlarga mos keluvchi ish topish imkoniyatini yengillashtiradi. «Ish ustadan qo‘rqadi» har bir ishchi o‘z diqqatini bir nechta nisbatan soddaroq bo‘lgan harakatda jamlaydi, unda bu harakatlarni tez va mahorat bilan bajarish qobiliyatlari shakllanadi. Ixtisoslashtirilgan ishlab chiqarishda mahsulot sherigiga (konveyerda) «o‘tadi»; biror daqiqa ishchining harakati uchun bekorga sarflanmaydi. Mehnatning bo‘linishida , to‘g‘ri mehnat turli mayda amallarga bo‘linganda, har bir ishchiga u doimiy foydalanadigan asboblarning bitta to‘plami kerak bo‘ladi xolos. Mehnatning bo‘linishi ishlab chiqarish jarayonini mexanizatsiyalash imkoniyatini beradi. 27 Mehnatning bo‘linishini asta-sekin yoyilishi unumdorlikning o‘sishiga olib keladi. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|