Iqtisodiyot asoslari

Sikllik nazariyasi tebranishlar nazariyasini
qo‘llashni taqozo etadi. 
Keyingi nazariya esa ko‘rib chiqilayotgan bosqichda takrorlanuvchi ikkita 
bosqich: ko‘tarilish va pasayish bo‘lishini ko‘zda tutadi. 
Bunda 
sikl
(turkum) takrorlanuvchi bosqich (faza)lardan iborat ketma-
ketlik deb belgilanadi. Siklning muhim xususiyati rekurentlik izchillikdir. 
Rekurentlik
– siklning har bir bosqichi keyingisini qayta tiklash 
qobiliyatiga ega bo‘lishi kerakligini bildiradi. Natijada sikl o‘z-o‘zini qayta 
ishlab chiqarish (tiklash) qobiliyatini qo‘lga kiritadi (rekurent izchillik – bu 
qayta ketma-ketlikdir). 

---

30 
Siklning yana bir xususiyati – bu 
muntazamlikdir
. Sikllarda ma’lum 
bir traektoriyali doimiy dinamika mavjud bo‘lishi kerak, agar u yo‘q bo‘lsa, 
har qanday og‘ish tasodifiy deb qaralishi mumkin. 
Sikllarni davomiyligi uning o‘tish mexanizmini oldindan belgilab 
beruvchi ikki mezon: 
siklning davomiyligi
yoki 
davriyligi
 
va 
uning hara-
katlantiruvchi 
kuchlarini
yoki ko‘plab tasniflash (klassifikatsiyalash) 
mumkin. 
Venger iqtisodchisi B. Shiposh «Kondratev sikllarini bashorat qilish va 
empirik tadqiq qilish» deb boshlagan ishida juda qiziq o‘zaro bog‘liqlikni 
aniqlagan: davomiyligi uzoqroq bo‘lgan sikllar qisqaroqlarini o‘z ichiga ki-
ritib yutib yuboradilar. Masalan, o‘rta muddatli dog‘lar sikllari qisqa 
muddatli kichik sikllaridan ikkitasini o‘z ichiga oladi. Kuznezov sikli 2 
marta kuchaytirilgan siklidan tashkil topgan – bu qattiq sabab-oqibat 
bog‘lanishli sikllar tizimidir. Aynan shu tizim bashoratlarni ishlab chiqishga 
xizmat qilishi kerak. 
Iqtisodchilar