Iqtisodiyot asoslari

Soliqqa tortishning regressiv (pasayib, kamayib boruvchi) tizimi
– 
soliq undirishning shunday usuliki, unda soliqlarni hisoblash sxemasi 
(chizmasi usuli) proporsional tizimining ko‘zgudagi teskari aksidir: bu tiz-
imda soliq stavkasining soliqqa tortiladigan daromad yoki mulkning mutlaq 
hajmining o‘sishiga qarab kamaytirib borilishi ko‘zda tutilgan. 
Raqobatga bardoshlilikni belgilash 
Raqobatga bardoshlilik
deyilganida tovarning bozordagi muvaffa-
qiyatini, ya’ni keng taqdim etilgan raqobatlashuvchi tovarlar olami 
(o‘xshash)lar o‘rtasida aynan shu tovarning afzalligini belgilovchi, tovarn-
ing bozordagi muvaffaqiyatining hal qiluvchi omili bo‘lgan iste’mol va 
qiymat (baho) xarakteristikalari tushuniladi. 
Sifat 
– bu mahsulotning unga shart qilib qo‘ygan yoki ko‘zda tutilgan 
talablarni qondirish qobiliyatini beruvchi xususiyatlar va xarakteristikalar 
yig‘indisidir. Sifat raqobatbardoshlilikning tarkibiy qismidir. Bozor iqti-
sodiyoti sharoitlarida bozor tovarning raqobatga bardoshliligini va sifatini 
o‘zi tartibga soladi. Davlat o‘rni esa ularni qo‘llab-quvvatlashdan iboratdir, 
xolos. Buning uchun choralarning tizimi tuzilgan. Bular: 
Eng avvalo, qonunchilik bazasidir. Uning asosini iste’molchilarning 
huquqlarini himoya qilish haqidagi qonun standartlashtirish va sertifikat-
lashtirish haqidagi qonun, standartlashtirish, me’yorlar va qoidalar ustidan 
davlat nazorati to‘g‘risidagi qonun va boshqa hujjatlardir. 
Standartlashtirish
– 
texnikaning 
va 
axborot 
tizimlarining 
qo‘shiluvchanligini, o‘zaro almashinuvini, unifikatsiyalanishi (bir xillikka 
keltirilishi)ni, tiyinlashtirilishini, mahsulotlar va ishlarning ishlab chiqarish 
sifatini boshqarish jarayonlarining xavfsizlik me’yorlari va ekologik tal-
ablarga javob berishini, xarakteristikalar va xususiyatlarining birligini 
ta’minlovchi bebaho vositadir. Standartlashtirish obyektiv iqtisodiy qonun-
larini namoyon bo‘lishining shakllaridan biridir. 
Sertifikatlashtirish
– sertifikat yoki muvofiqlik belgisi vositasida 
mahsulotning ma’lum bir standartlariga yoki tashqi sharoitlarga mos, javob 
bera olishlarini tasdiqlash maqsadidagi harakatlar va jarayonlarning 
yig‘indisidir. 

---

93 
Davlat mahsulotning 
raqobatga bardoshligini
aniqlash 
mezonlarini
ish-
lab chiqadi. Bular: 

texnik parametrlar; 

mo‘ljal parametrlari; 

ergonomik parametrlar; 

estetik parametrlar;

me’yoriy parametrlar.