Iqtisodiyot asoslari

Pulni tartibga solishni o‘rnatish 
Hukumat muomalada bo‘lgan Pullarning miqdorini bir qator sabablarga 
ko‘ra, nazorat qilishga intiladi. Birinchidan, agar narxlar ko‘tarilsa, hukumat 
inflyatsiyadan xavfsirab, muomaladagi pul miqdorini qisqartirishga yoki ju-
da bo‘lmaganda uning o‘sish sur’atini pasaytirishga harakat qiladi. Agarda 
aksincha bo‘lib, pasayish kutilayotgan bo‘lsa, hukumat aylanmadagi 
(muomaladagi) pul miqdorini oshirib, summalar xarajatlarni oshirishga inti-
ladi. 
Bu maqsadlarga erishish usullari 
monitor siyosat
nomi bilan ma’lum. 
Bu nazariya tarafdorlari davlat xo‘jalik hayotiga aralashishini pul massasi-
ning o‘sishining mo‘’tadil sur’atini qo‘llab-quvvatlash bilangina cheklashi 
lozim deb hisoblaydilar. Ularning fikriga ko‘ra, uzoq muddatli planda moli-
yaviy ekspansiya foiz stavkalarining o‘sishigagina olib keladi, holbuki, 
kredit-pul ekspansiyasi ishlab chiqarishni kengaytirishni emas, balki faqat 
inflyatsiyani rag‘batlantiradi. Pul-kredit tizimining qobiliyatiga tayanuvchi 
monetar iqtisodiy siyosat iqtisodiyotning ishlashi va rivojlanishiga sezilarli 
tarzda ta’sir ko‘rsatishi mumkin. 
Davlat pul birligi qiymatining mo‘’tadillashishi uchun javobgardir, 
buning uchun u tegishli fiskal siyosatni olib boradi va pul taklifini nazorat 
qiladi. 
Pullarning aksariyat qismi bank depozitlari shaklida saqlanadi, 
monter 
siyosat esa depozitlarning darajasini
tartibga solishga yo‘naltirilgan. Bank 
depozitivlarining hajmlari: 

mijozlarning kreditlardan foydalanish xohishlari va imkoniyatlari 
(kreditlarga talab)ga; 

banklarning qarz taqdim etish imkoniyatlari (kreditlar taklifi)ga 
bog‘liqdir. 
Markaziy bank
banklarning mijozlariga bo‘lganidek, banklarning 
o‘zlariga ham ta’sir qilishga da’vat etilgan. Markaziy bank pulga bo‘lgan 
talabni: 

foiz stavkalarini o‘zgartirish; 

tijorat banklariga moliya masalalari bo‘yicha farmoyishlar berish yo‘li 
bilan nazorat qiladi.