İrəliləmə hərəkətinin kinematikası

III qanunun mahiyyəti: Maddi nöqtələrin (cismlərin) qarşılıqlı təsiri Nyutonun III qanunu ilə müəyyən olunur. Bu qanuna görə maddi nöqtələrin bir-biri ilə hər cür təsiri qarşılıqlı təsirdir. Yəni,
Iki cismin qarşılıqlı təsiri həmişə qiymətcə bərabər və istiqamətcə əksdir
.
Başqa sözlə təsir əks təsirə qiymətcə bərabərdir. Təsir və əks təsir qüvvələri iki müxtəlif cismə tətbiq olunduğundan onları toplamaq olmaz.

5 İmpulsun saxlanma qanunu və onun tətbiqləri. Reaktiv hərəkət.

Qapalı sistem təşkil edən cisimlərin impulslarının cəmi sabit qalır: 

Tutaq ki, kütlılıri m₁ və m₂ biri biri ilə qarşılıqlı təsirdədir. Bu cisimlərin başlanğıc impulsları  və  , qarşılıqlı təsirdən sonrakı impulsları  və  . Onda bu cisimlərin qarşılıqlı təsirdən qabaqkı impulslarının cəmi qarşılıqlı təsirdən sonrakı impulslarının cəminə bərabərdir: 

Əgər qarşılıqlı təsirdən əvvəl cisimlər sükunətdə olublarsa, onda qarşılıqlı təsirdən sonra bu cisimlərin impulsları qiymətcə bərabər istiqamətcə əksdir: 

İmpulsun saxlanma qanunu özünün ən mühüm praktik tətbiqini reaktiv hərəkətdə tapmışdır. Cismin bir hissəsi ondan ayrılaraq hər hansı sürətlə hərəkət etdiyi zaman cismin özünün əks istiqamətdə hərəkət alması reaktiv hərəkət adlanır.
Reaktiv hərəkətə tüfəngin təpməsini, raketlərin, reaktiv təyyarələrin hərəkətini misal göstərmək olar
Yanacaq və oksidləşdirici kameralarında yanma kamerasına daxil olan maddələr reaksiyaya girdiktən sonra yanma nəticəsində yüksək tempraturlu və yüksək təzyiqli qazlar əmələ gəlir. Bu qazlar raketin soplusundan raketə nəzərən U axın sürəti ilə xaricə çıxır. Nəticədə raket əks istiqamətdə v sürəti ilə hərəkət edir. Yerlə bağlı koordinat sistemində startdan əvvəl raket Yerə nəzərən sükunətdə olduğundan impulsu sıfıra bərabərdir. Raket işə salınandan sonra da ümumi impulsu sıfra bərabər olmalıdır. M- raketin örtüyünün kütləsi, m- isə raketin soplosundan çıxan qazın kütləsi olsun. Onda impulsun saxlanma qanununa görə yaza bilərik:
Mv+mU=0
Mvy+mUy=0
Mv – mU=0
v=m/M*U
Yəni raketin örtüyünün sürəti, qazın sürəti ilə qazın kütləsinin raketin örtüyünün kütləsinə olan nisbəti hasilinə bərabərdir.
6. Dəyişən kütləli cismin hərəkəti. Meşerski tənliyi.
Dəyişən kütləli cismin hərəkəti. Hərəkət zamanı cismin kütləsi dəyişə bilər; onun kütləsi kəsilməz olaraq artar və ya azalar. Məsələn, yolu sulayan avtomobil hərəkət edərək özündən su vurur. Reaktiv təyyarə və raketdən yanan qaz çıxır və onların kütləsi getdikcə azalır. Su çiləyən avtomobil və raket misalında dəyişən kütləli cismin hərəkətinə baxaq. Tutaq ki, ilk anda avtomobilin su ilə birlikdə kütəsi M, sürəti  , impulsu isə P1  M -dir. Avtomobil vahid zamanda irəliyə doğru özündən u sürətilə  qədər su vurarsa, dt müddətindən sonra çıxan suyun kütləsi dt, avtomobilin kütləsi isə M-dt olar. Suyun yerə nəzərən sürəti  + u olduğundan onun daşıdığı impuls dt(  u) olacaqdır. Avtomobilin mühərriki sabit güclə işlədiyindən kütlənin azalması hesabına onun sürəti d qədər artaraq +d, impulsu isə (M-dt)(+d) olacaqdır. Baxılan müddətdən sonra avtomobil və su sisteminin impulsu P2=(M-dt)(+d)+dt(+u) olar. İmpulsun dəyişməsi avtomobilin dartı qüvvəsinin impulsuna bərabər olmalıdır, yəni P  P  Fdt 2 1 yazılmalıdır. Bu düsturda P2 və P1-in ifadələrini yerinə yazaq:
(M-dt)(+d)+dt(+u)-M=Fdt.
Mötərizələri açıb sadələşmə aparsaq, ddt hasilinin başqa həddlərə nəzərən çox kiçik olduğunu nəzərə alaraq atsaq və bütün həddləri dt-yə bölsək, alarıq

Bu tənlik Meşerski tənliyi olub, dəyişən kütləli cismin hərəkət tənliyidir. Burada u – reaktiv qüvvə adlanır. Reaktiv qüvvə ədədi qiymətcə vahid zamanda ayrılan kütlənin onun ayrılma sürətinə hasilinə bərabər olub sürətin əksinə yönəlir. Raketin hərəkəti də dəyişən kütləli hərəkətdir. Onun startdan əvvəlki kütləsini ilə işarə etsək, uçuşa başlayandan t müddətindən sonra onun kütləsini m= -t, sürətin dəyişməsi isə dr olar. Nyutonun II qanununa əsasən

Və ya

7. Mexaniki iş və güc. Potensiallı sahədə görülən iş.

Əgər cisim sabit F qüvvəsinin təsiri altında düzxətli hərəkət edərək s yerdəyişməsi icra edirsə, onda deyirlər ki, qüvvə