IŞARƏ ÜNİversitelerdeki muhasebe eğİTİMİNİN İŞletme beklentileriNİ karşilama

1.5.2. SSCB Dönemi Sonrası: Azerbaycan`da Muhasebe Eğitimi

SSCB`nin bölünmesinden sonra oluşan para, bankacılık, dış borç, ödemeler dengesi veya reel sektör krizleri makro açıdan ekonomiyi, işletmeleri ve eğitimi olumsuz yönde etkilemiştir. Yaşanan zorluklarla birlikte yükselen döviz kuru, para ve sermaye piyasasındaki gelişmeler Azerbaycan`ın gelişim sürecini yavaşlatmıştır. Ayrıca, “SSCB dönemi bittikten sonra bağımsız Azerbaycan Cumhuriyeti’nin ekonomisinin hızlı gelişiminde muhasebenin rolü inkar edilemez. Öyle ki bu yıllarda muhasebe kendi gelişim sürecini bulmuş ve bugüne kadar devam ettirmektedir” (Abdullayeva, 2006: 64).
AC`i bağımsızlığını elde edişinden hemen sonra yurtta yeni faaliyetlerin oluşması ülkenin ekonomisinde harici tüzel ve gerçek kişiler tarafından koyulan sermaye ile ithalat ve ihracat aktivitelerinin hızlı bir şekilde artışı yerli işletmelerde yabancı iş adamlarından alınan siparişlerle, mal ve hizmet sahasının gelişmesi, yeni bir ekonomik sisteme geçiş ile pek çok ekonomik yeniliklerin hayata geçirilmesi, demokratik sistemin uygulanması ve bu sistemin geliştirilmesi, milli muhasebe ve maliye uygulamalarının uluslararası düzeyde standartlara uyum sağlamasına gerekli olan ihtiyacı artırmaktadır (Degos, 2007).
AC Bakanlar Odasının 2003 yılında, 29 sayılı kararıyla “Uluslararası Muhasebe Standartlarına” geçiş amacı ile “MMS`nın 2003-2007 yıllarında hazırlanması ve uygulanması ile ilgili Program” onaylanmıştır. Bu program sonucunda muhasebe eğitiminin yeni bilgi teknolojisinin taleplerine uygunlaştırılması, aynı zamanda yeni muhasebe eğitim programlarının hazırlanmasına olanak sağlamıştır. Uluslararası muhasebe standartlarının ülkede önem kazanması muhasebe eğitimi için de yeni bir dönem başlatmıştır (Karcıoğlu ve İbadov, 2014: 520).
AC 1991 yılında kendi bağımsızlığını kazanmıştır. Bağımsızlığın ardından Azerbaycan`da içinde yaşanan vakalar ve piyasa ekonomisine yeni geçiş yapan ülkenin ekonomisinin grafiğindeki ciddi dalgalanışlar, üretimdeki ve tüketimdeki dengeyi bertaraf ederek makro düzeyde ülkenin ekonomisine, mikro düzeyde ise işletmelere genel anlamda negatif yönde tesir etmiştir. Ülke ekonomisinin “ayakta kalması” amacıyla yapılması gereken yeniliklerin hayata geçirilememesi, devletin sahip olduğu bütçenin ciddi bir kısmının savaş için sarf edilmesi, arazisinin %20`nin işgale uğrayarak bir milyonu aşkın nüfusun göçmen konumuna gelmesi eğitimin gerilemesine neden olmuştur. Ayrıca, yabancı yatırımcıların ülkeye gelememesi ve özelleştirmenin sanayi alanında pratikte başlatılamaması, serbest piyasa ekonomisine geçişi ile ilgili gerekli strateji planının elde bulunmaması, Ermeni devletiyle arada bulunan savaş durumu, Rusya tarafından Azerbaycan`a ulaşım eksenli ambargo koyulması ve Çeçenistan`la muharebe halinde bulunulması sebebiyle büyük öneme haiz petrol taşıyan iki boru hattından istifade edilememesi yönündeki askeri ve politik sorunlar tüm eğitim dallarının gelişimini olumsuz yönde etkilemiştir. Özetle 1991-1994 yılları bağımsızlık sonrası ciddi problemlerle yüzleştiği, Azerbaycan`daki toplumsal ve siyasal sorunların bir buhrana dönüştüğü, savaş halinin yaşandığı, serbest piyasa ekonomisine geçiş yolunda çok ciddi kötüye kullanımların meydana geldiği bir dönem olmuştur.
“Azerbaycan bağımsız olduktan sonra yönetim sisteminin kendine gelmesi birkaç yıl sürdü ve 1993`de otuz yıldan fazla devlet yönetimi deneyimine sahip olan Haydar Aliyev`in Cumhurbaşkanı seçilmesi ile birlikte Azerbaycan yönetiminde önemli değişiklikler olmuştur. Bu tarihten başlayarak Azerbaycan`da her alanda, aynı zamanda muhasebe sistemi ve eğitiminde gelişme başlanmıştır” (İbadov, 2014: 152).
Günümüzde, muhasebe eğitimi meslek yüksekokullarında, üniversitelerde ve diğer özel ve kamu kuruluşları tarafından düzenlenen seminerlerde verilmektedir. 8 meslek yüksekokullarında “Muhasebeci” bölümü, 23 meslek yüksekokulda ise “Operatör Muhasebeci” bölüm olmak üzere her yıl çok sayıda kişi muhasebe eğitimi almaktadır. Toplam 17 üniversitede ise “Muhasebe ve Denetim” bölümü vardır ve her yıl 770 kişi lisans eğitimi almaktadır. Bunun yansıra, bütün iktisadi ve idari bilimlere ait diğer bölümlerde de zorunlu olarak muhasebe dersleri verilmektedir (www.edu.gov.az).
Son olarak, 2018’in Nisan ayında “Muhasebe Hakkında Kanun”a yeni düzenlemeler yapılmıştır. Muhasebe sistemi ve muhasebe mesleği ile ilgili olarak ciddi gelişmelerin yaşanacağı beklenmektedir. Söz konusu gelişmelere paralel olarak muhasebe eğitim programlarının işletme beklentilerine daha da karşılayacağı beklenmektedir.