IŞARƏ ÜNİversitelerdeki muhasebe eğİTİMİNİN İŞletme beklentileriNİ karşilama

1.6. MUHASEBE EĞİTİMİ ve ETİK

Muhasebe eğitimin ve etik başlığı altında öncelikle etik, meslek ve meslek etiği kavramlar, genel olarak açıklanmıştır. Daha sonra, muhasebe mesleğinde etik, bu meslekte etiğin önemi, ilke ve kuralları ile ilgili temel bilgiler verilmiştir.

1.6.1. Meslek Etiği

Konuya ilk olarak etik kavramının açıklaması ile başlayacak olursak, etik kavramı günümüzde sıkça karşımıza çıkmakla beraber dünyada ve ülkemizde gündemde olan bir olgudur. Bu olgu, ahlaki boyutta iyi, kötü, doğru yanlış kavramları ile ilişkilendirilir. Bu çerçevede, etik kavramı tanımlanırsa; kişisel ve toplumsal davranış ilişkilerinde doğru olan, doğru olmayan kötü ve iyi kavramlarını inceleyen, ahlaki ilkeler ve değerler bütünüdür. Ahlaki kavramları inceleyen ve belirli standartlar çizen bir disiplin olarak tanımlanabilir (Sakarya ve Kara, 2010: 57).
Söz konusu kavramın kökeni incelendiğinde, Yunanca “ethos” kelimesinden geldiği görülmektedir. “Ethos” kelimesi geleneklerle ilgilidir. Etik, bireyler arasındaki ilişkilerin kökeninde yer alan değerleri, ahlaki boyutta doğru ya da yanlış olan kuralları inceleyen felsefe alanıdır. Etik, yapılan eylemlerin ve davranışların ahlaki açıdan incelenmesidir (Sayım ve Usman, 2016: 248).
Etik, eyleme geçmiş bir davranışı çeşitli boyutlarda ele alarak inceler. İncelerken belirli kriterler belirler, bu kriterler davranışın olumlu ya da olumsuz, haklı ya da haksız, değerli veya değersiz gibi bir takım yönlerden inceler. Kısaca, etik insan ilişkilerinden doğan davranışların iyi ya da kötü olup olmadığı ile ilgili incelemeler yapar (Karapınar ve Çevik, 2014: 31).
Etik kavramını inceledikten sonra, meslek kavramının da izah edilerek meslek etiğinden bahsetmek yerinde olacaktır. Çünkü, herhangi bir işin meslek olarak sayılabilmesi için, uğraş alanının etik değer ve ilkelerini de içinde barındırması gerekmektedir. Bir faaliyetler bütününün meslek olabilmesi için aşağıdaki vasıfları taşımalıdır (Marşap, 1996: 119):

• 
  Karmaşık, sürekli gelişim ve değişim arz eden bir bilgi sistemi,
  
• 
  Uygulama alanında ortaya çıkan problemlerin hallinde mesleki yargı,
  
• 
  Toplum yararına hizmet eden bir mesleki yükümlülük.
  

Bu maddeler ışığında bakacak olursak meslek, insanların yaşamsal faaliyetlerini sürdürebilmesi için maddi bir kazanç elde etmek gayesiyle bir iş kolunda belirli bir vakit çalışmalarıdır gibi tanımlanabilir (Özer ve Uyar, 2010: 91). Diğer bir kaynakta ise mesleğin tanımı şu şekilde geçer: bir bireyin yaşamını kazanmak ve geçimini temin için seçim yaparak kendini verdiği iş ya da düşünce sahası veyahut üretimde bir verim elde etmek maksadı ile çalışan ve bu yolla yaşamsal faaliyetlerini sağlayacak kazancı getiren bir sahada iş yapmanın somut halidir. (Ataklı, 1992).
Meslek dalı ise, toplumun her hangi bir ihtiyacını karşıladığı zaman değer kazanır. Meslek, bireyin sadece kendi ihtiyaçlarını karşılamak için değil, aynı zamanda başkalarının da yararı için yaptığı bir faaliyet veya uğraşlardır. Meslek dalları yeniliğe açık olarak, çeşitli araştırmalarla geliştirilerek zamanla kendine özgü tekniklere sahip olurlar. Meslek sistemli eğitimle kazanılmış gerekli bilgi, beceri ve tecrübelere dayalıdır. Ayrıca meslekler, kişilerin hayatlarını devam ettirmesi ve fayda sağlamaları için yapılan uğraşlardan oluşur. Meslek üyeleri her zaman değer ve kendilerine özgü ilkeler doğrultusunda davranmalıdırlar. Çünkü meslek olarak kabul edilecek tüm uğraşların kendine özgü değer ve etik ilkeleri vardır.
Meslek etiği ile ilgili farklı tanımlar yapılmıştır. Meslek etiği, “bir meslek grubunun oluşturduğu, meslek üyelerine davranış zorunluluğu getiren, kişisel davranışları sınırlandıran, bu kurallara uymayanları dışlayan, mesleğe ait rekabeti düzenleyen, mesleği korumayı amaçlayan ilkelerin bütünü” olarak tanımlanır (Güney ve Çınar, 2012: 95).
Kutlu (2008), meslek etiğini “meslekî davranışla ilgili neyin doğru neyin yanlış, neyin haklı neyin haksız olduğu hakkında inançlara dayalı ilkeler ve kurallar topluluğudur” gibi tanımlayarak etiğin önemini vurgulamıştır. Başka bir tanımla “Meslek etiği, bütün meslek türlerinde, kişilerin tutum ve davranışlarını toplumun yapısına bakmadan evrensel olarak ahlaki bir düzeye getirmek için oluşturulmuş kurallardır” (Ayboğa, 2001: 31).
Verilmiş tüm tanımlardan yola çıkarak meslek etiği için aşağıdaki hususiyetleri listelemek mümkündür (Ayboğa, 2001: 32):

• 
  Kişisel etiğiyle mesleki etik iç içe bir bütündür.
  
• 
  Meslek etiğinin temelinde dürüstlük bulunur.
  
• 
  Namus, güvenilirlik ve tutarlılık kavramları meslek etiğinde yer alarak aynı zamanda kamuya saygılı, dürüst ve sözünde durmayı gerektirir.
  
• 
  Sözlerinde doğru olmayı gerekli kılar.
  
• 
  Güvenilir olmak meslek etiğinin temelini oluşturmaktadır.
  
• 
  Çalışmaları planlı bir şekilde sürdürmeyi gerektirir.
  
• 
  İşletme meslek etiğini ilke edinirse müşterilerine ve çalışanlarına karşı dürüst, güvenilir ve saygılı davranır.
  

• 
  Mesleki etik kendiyle birlikte kârı da getirir.
  
• 
  İdealler ve yazılı olmayan ilkeler üzerinde temellenir.
  
• 
  Meslek etiği bir işletmede tavandan tabana doğru yol alır.
  

Meslek etiğinin vasıflarına baktığımız zaman, hem meslek mensuplarıyla hem de meslekle ilgili tüm insanların kabul ettiği etik değerlerden oluştuğu söylenebilir. Yalnız meslek etiğinin özellikleri ile meslek mensubunda bulunması gereken özellikler birbiriyle iç içe bulunmaktadır.
Genel itibariyle meslek etiği, genel kabul görmüş etik kuralların meslek alanına uygulanmış halidir diyebiliriz. Meslek etiğine örnek olarak muhasebe etiği, yasal etik, tıp etiği, mühendislik etiği gibi örnekler verebiliriz. Meslek mensupları hem mesleğin onuru hem kendi saygınlığı için, bağlı olduğu mesleğin etik ilkelerine uymak zorundadır. Böylece, meslek dalı ve meslek mensubu itibar kazanmış olur.
Meslek etiği kuralları üç grupta incelenir (Ayan, 2015: 25):

• 
  Düzenleyici Meslek Etiği Kuralları: Bu meslek etiği kuralının koşulları açıktır ve şüpheye yer vermez. Bu kurallar ilke ve kurallarla birleşik durumdadır.
  
• 
  İlham Veren Meslek Etiği Kuralları: Meslek mensubunun erişmek istediği ve bunun için çaba sarf ettiği kurallardır. Bu standartlara ulaşmanın zor veya kolay olmayacağını savunur.
  
• 
  Eğitsel Meslek Etiği Kuralları: Bu kural meslek mensubuna faydasının değil, zararının dokunacağını savunur. Bilinçli davranışı öne sürerek kişinin mantıklı düşünce ve davranışın daha faydalı olacağını belirtir.