Ishlab chiqarishda buxgalteriya hisobi

. 
 Fermer xujalnklarida buxgalteriya hisobining tashkiliy va me’yoriy asoslari. 
Fermer xo’jaliklarida buxgalteriya hisobi va hisoboti №20 «Kichik tadbirkorlik subektlari 
tomonidan hisoblarni soddalashtirib yuritish va hisobotlarni tuzish tartibi haqida» BXMS va №21 - 
«Xo’jalik yurituvchi sub’ektlar moliya-xo’jalik faoliyati buxgalteriya hisobining schyotlar rejasi va 
uni qo’llash bo’yicha Yo’riqnoma»da belgilangan yagona uslubiy asoslar va tadbirlarga muvofiq 
tashkil etiladi. Bunda buxgalteriya hisobi oldiga quyidagi vazifalar qo’yiladi: 
-
mulklarning saklanishi va harakati hamda tasdiklangan me’yor va rejalarga asoslangan xolda 
moddiy, mehnat va moliya resurslaridan foydalanish ustidan nazoratni ta’minlash; 
-
korxonadagi xo’jalik jarayonlari va faoliyati natijalari haqida boshqarish uchun ta’sischilar, 
investorlar, xaridorlar, kreditorlar, bank va soliq organlari foydalanishlari zarur bo’lgan to’la va aniq 
axborotlar tayyorlash. 
Fermer xo’jaliklarida buxgalteriya hisobini tashkil etish xo’jalik rahbari zimmasiga 
yuklatiladi. Fermer xo’jaliklarida buxgalteriya hisobi mustaqil hisob bo’limi tomonidan amalga 
oshirilib, uni bosh buxgalter boshqaradi. Agar fermer xo’jaligida hisob bo’limi yoki buxgalter 
bo’lmasa, buxgalteriya hisobini maxsus tashkilot yoki mutaxassislar shartnoma asosida 
yuritishlari mumkin. 
Fermer xo’jaliklarida barcha xo’jalik munosabatlarini hujjatlashtirish buxgalteriya hisobining 
boshlang’ich bosqichi hisoblanadi. Buning uchun tasdiqlangan tarmoqlararo va tarmoq 
hujjatlarining shakllari qo’llanilishi mumkin. 

---

9 
Bu hujjat shakllarida quyidagi zarur rekvizitlar bo’lishi shart: hujjat nomi, raqami va 
tuzilgan sanasi; xo’jalik munosabatining mazmuni; xo’jalik munosabatining o’lchovi (miqdor va 
qiymat ulchovlarida); xo’jalik muomalasi sodir bo’lishi va ularni to’g’ri rasmiylashtirishga mas’ul 
shaxslar nomi va imzolar. 
Buxgalter xodimlar xo’jalik muomalalarini rasmiylashtirishda buxgalteriya hisobida hujjatlar va 
hujjatlarning aylanish tartibiga rioya qilishlari kerak. 
Buxgalteriya hisobida hujjatlardagi ma’lumotlar hisob registrlarida kayd etilib, 
umumlashtirilishi va tizim kilinishi hamda ularga asosan buxgalteriya hisobotlari tuzilishi kerak. 
Xo’jalik muomalalari kam bo’ladigan fermer xo’jaliklariga hisobning soddalapggirilgan 
shaklini qo’llashni tavsiya etamiz. 
Buning uchun amaldagi schyotlar rejasi asosida qisqartirilgan (ishchi) schyotlar rejasi tuzish 
kerak (III qism, 1-ilova). Bu schyotlar rejasi xo’jalik mablag’lari va ularning manbalarini 
buxgalterlik hisob registrlarida asosiy schyotlar bo’yicha olib borishni ta’minlaydi va shu asosda 
buxgalteriya hisobi ma’lumotlarining aniqligi ustidan nazorat qilinadi. 
Qisqartirilgan (ishchi) schyotlar rejasidagi ayrim schyotlar, o’z vazifalari bilan birga bu 
rejaga kiritilmagan schyotlarning funktsiyalarini ham bajarishi nazarda tutilgan. 
Qisqartirilgan (ishchi) schyotlar rejasida taklif kilingan schyotlar guruhi fermer 
xo’jaligining moliyaviy holati to’g’risidagi buxgalteriya balansni tuzish qoidalariga muvofiq 
uning mablag’lari va mablag’lar manbalarining miqdoridan kelib chiqib hamda xo’jalik faoliyati 
xususiyatidan tuziladi 
Fermer xo’jaliklari mulkchilik shakllari va qaysi tarmoqqa tegishligiga qarab bir-biridan 
farq qiladilar. Shuning uchun ular o’zlarining ishchi schyotlar rejasini tuzishda tavsiya 
qilinayotgan schyotlar rejasidan namuna sifatida foydalanishlari mumkin. 
Ayrim fermer xo’jaliklari o’zining ishchi schyotlar rejasini ishlab chiqishda ishlab chiqarish 
xarajatlari, olingan mahsulotlar, tannarxni hisoblash, daromadlar va mahsulot(ish, xizmat)larni 
sotishning moliyaviy natijasini hisobga olishda o’z faoliyatining muayyan shart-sharoitlaridan 
kelib chiqishlari kerak. 
Fermer xo’jaligi o’z faoliyatini hisobga olish uchun ishchi schyotlar rejasini qabul 
qilgani(tasdiqlagani)dan so’ng soddalashtirilgan hisob tizimi tavsiyalarida taklif etilgan buxgal-
teriya hisobi shakllaridan o’ziga mosini tanlaydi 
Tadbirkorlik faoliyatida kafolat kafolat deganda, mamlakatda tadbirkorlik faoliyatini rivojlantirishni 
rag’batlantirish ularning ishchanlik faolligini oshirish, erkin faoliyat ko’rsatishini ta’minlash, 
faoliyati asossiz cheklanishiga yo’l qo’ymaslik hamda boshqa huquqlari va manfaatlarini himoya 
qilish maqsadida qonun hujjatlarida davlat tomonidan yaratilgan shart-sharoitlar tushuniladi. 
Tadbirkorlik, fermerlik faoliyati erkinligining kafolatlari quyidagi qonun hujjatlari bilan 
mustahkamlangan: 
-
Mulkdor mulkiga o’z hohishicha egalik qiladi, undan foydalanadi va uni tasarruf etadi.