Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti iqtisodiyot nazariyasi

1-MAVZU. TALAB VA TAKLIF NAZARIYASI. BOZOR 
MUVOZANATI 
Reja: 
1. Talab tushunchasi va uning miqdoriga ta’sir qiluvchi omillar. Talab 
qonuni 
2. Taklif tushunchasi. Taklif miqdoriga ta’sir qiluvchi omillar. Taklif 
qonuni 
3. Talab miqdori va taklif miqdori o‘rtasidagi nisbatning o‘zgarishi. 
Bozor muvozanati 
4. Talab va taklif elastikligi 
Talab va taklif iqtisodiyot nazariyasining eng ko‘p ishlatiladigan 
tushunchalari. Talab va taklif bozor iqtisodiyoti mexanizmini harakatga 
keltiruvchi kuchdir. Ular ishlab chiqariladigan tovar va xizmatlarning 
miqdorini hamda ushbu mahsulot narxini aniqlab beradi. Bu mavzuda 
avvalo talab va taklifga narx ta’sirini ko‘rib chiqamiz. Keyin talab va 
taklif ta’sirida muvozanatli narxning o‘rnatilishi tushuntirib beriladi. Bu 
yerda talab va taklif qonunlari, ularning miqdoriga ta’sir etuvchi 
omillarni, ular o‘rtasidagi mutanosiblikni tushuntirishga alohida e’tibor 
beriladi. Mavzuning yakunida elastiklik tushunchasi, hamda talab va 
taklif elastiklik hisoblanishi bilan tanishib chiqamiz. 
 
1. Talab tushunchasi va uning miqdoriga ta’sir qiluvchi omillar. 
Talab qonuni 
Talab iqtisodchi uchun sehrli so‘z, chunki bu tushunchaning ichida 
xavflilik va quvonch, samaradorlik va falokat yashirinib turadi. 
Haqiqatdan ham qondirilmagan talab ishlab chiqarishning o‘sishini 
rag‘batlantirish yoki narxlar o‘sishini yuzaga keltirishi mumkin; talabning 
kamayishi iqtisodiyot tuzilishdagi o‘zgarishiga yoki ortiqcha ishlab 
chiqarishga sabab bo‘lishi mumkin. Xullas, talab – iqtisodiyotning 
«joni»dir, shuning uchun ham uning tahlili o‘ta muhim. 
Talab va taklif tushunchalari bevosita bozor tushunchasi bilan bog‘liq 
bo‘lgani uchun, uning ta’rifini beraylik. 
Bozor
– bu muayyan tovar va 
xizmatlarning sotuvchi va xaridorlarini birlashtiradigan institut yoki 
mexanizm. Bu yerda biz ko‘p sonli mustaqil ravishda amal qilayotgan 
sotuvchi va xaridorlardan iborat bo‘lgan raqobatli bozorlarni ko‘rib 
chiqamiz.