Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti oziq-ovqat sanoati mashina va

Masala.
 
Zavod tarozixonasidan sabzavot konservalari sexining 
xomashyo bazasiga pomidorlarni EP-103 elektr yuklagichida tashiladi. 
Ulardan har birining yuk ko‗taruvchanligi 1t ga teng, yurish tezligi esa 9 
km/soat. Pomidorlar yog‗och yashiklarda tashiladi. Bo‗sh yashikning 
og‗irligi 5
kg, unga 15 kg pomidor sig‗adi. Elektr yuklagichga bir yo‗la 10 
yashik ortiladi. Tarozixonadan xomashyo maydonchasigacha bo‗lgan 
masofa 40 m. Bir reysda yashiklarni ortish va tushirish uchun 5 minut vaqt 
ketadi. Bir smenada elektr yuklagich bilan tayyorgarlik -yakuniy ishlar 
uchun 20 minut vaqt ketadi. 
Sexda 7 soatlik smenada 60 tub pomidor sharbati tayyorlanadi. 1 tub 
sharbatga pomidor sarflash me‘yori 540 kg. 
Smena davomida ishni ta‘minlash uchun pomidorni tarozixonadan 
xomashyo maydonchasiga tashish uchun zarur bo‗lgan elektr yuklagichlar 
soni aniqlansin. Yuk ko‗taruvchanlikdan va bosib o‗tilgan yo‗ldan 
foydalanish koeffistiyentlari hisoblansin. 
Yechish.
 
1. Pomidor soki ishlab chiqarish bo‗yicha smenalik 
topshiriqni bajarish uchun bir smenada tashilishi zarur bo‗lgan pomidor 
miqdorini aniqlash:
(540x60) 32400 kg ga teng. 
2. Elektr yuklagich bir reysda tashiydigan brutto
massa 10(5+15) = 
200 kg. 
3.Elektr 
yuklagich 
bir 
reysda 
tashiydigan 
netto 
massa 
150 kg =( 15x10) bo‗ladi. 
4.Elektr 
yuklagichning 
yuk 
ko‗taruvchanligidan 
foydalanish 
koeffitsiyenti K
yuk
ni hisoblaymiz: 
K
yuk
=3f/Z
t
, (4.1) 
bu yerda Z
f
- bir reysda elektr yuklagichga ortiladigan yuk, kg; Z
t
,
elektr yuklagichning texnik yuk ko‗taruvchanligi, kg;

---

20 
(1) formulaga son qiymatlarini qo‗yib chiqib, K
yuk
= (200/1000)= 0,2 
ni hosil qilamiz. 
5. Bosib o‗tilgan yo‗ldan foydalanish koeffitsiyenti K
o‗t
ni 
aniqlaymiz: 
K
o‗t
=P
yuk 
/P
u
(4.2) 
bu yerda P
yuk
- bir reysda elektr yuklagichning yuk bilan bosib o‗tgan yo‗li, m. 
P
u
- bir reysda elektr yuklagichning yuk bilan va yuksiz (har ikki 
tomonga) bosib o‗tgan yo‗li, m. 
Son qiymatlarni 2-formulaga qo‗yib, K
ut
=0,540/(40+40) ni hosil qilamiz. 
6. Elektr yuklagichning harakat vaqti T
qar
ni bir reysda (uyoqqa va 
orqasiga) quyidagi formuladan topamiz: 
T
har
= P

60/S
t
, (4.3) 
bu yerda P
r
- bir reys uchun yo‗l uzunligi, m; 
S
t
- elektr yuklagichning texnik tezligi, m/soat. Son qiymatlarni
3- formulaga qo‗yib T = 0,54 min (80x60/9000) ni topamz. 
7. Elektr yuklagichning bir smenada bajaradigan reyslari soni R 
quyidagi formuladan aniqlanadi: 
R=(T
sm
-T
p
)/(T
har
+T
0
+T
t
), (4.4) 
bu yerda T
0
, T
t
- mos ravishda elektr yuklagichning bir reysda yuk ortishda 
va yuk tushirishda to‗xtab turgan vaqti, min. 
Son qiymatlarni formulaga qo‗yib, R = 72 reysni hosil qilamiz (420-
20)/(0,54+5). 
8. Bir smenada bitta elektr yuritgich tashiydigan pomidor miqdori 
(150x72) = 10800 kg. 
9. Bir smena davomida pomidor tashish uchun: (32400/10800) = 2 ta 
elektr yuklagich zarur ekan.