Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti oziq-ovqat sanoati mashina va

Umumiy ma’lumotlar. 
 
Xomashyoni kesishda unga shakl berish mumkin, masalan doira, 
kubik va h.z.
 
Universal ―Ritm‖ mashinasida (5.1-rasm) sabzi, lavlagi, kartoshka, 
oq ildizlilar, piyoz har xil (kubik, doira) bo‗laklarga kesiladi.
Oziqlanuvchi ichi bo‗sh bo‗lgan silindrli korpusdan iborat, uning 
ichida zanglamaydigan po‗lat kesim qistirilgan. Yonboshdan unga yuklash 

---

22 
bunkeri, pastdan pichoqlar tushirish lotoki mahkamlangan. Korpusning 
ichida baraban aylanadi. Baraban ikkita disk va ular orasidagi uchta 
parrakdan iborat bo‗lib reduktor vali ulangan. 
5.1-rasm. Universal «Ритм» mashinasi 
 
Burchak pristavkasi xomashyoni kubik shaklida kesish uchun 
o‗rnatilgan. Uning ichida gorizontal disk 8 va 60 ta vertikal pichoqlar 
o‗rnatilgan.
Xomashyo yuklash bunkeri orqali baraban ichiga tushadi va 
markazdan qochma kuch ta‘sirida va parraklar yordamida pichoqlar 
yuboriladi. Bu pichoqlar 
mevani 
ko‗ndalang qirqadi. Burchak 
pristavkasidagi 
shaklda 
pichoqlar 
bo‗laklarni 
bo‗ylama 
qirqadi. 
Xomashyoni doira shaklda kesish uchun burchak pristavkasi yechiladi. 
Mashina ishlab chiqarish quvvati 2000 kg/soat. Bo‗laklarning 
o‗lchamlari: kubiklar qalinligi 7 yoki 10 mm, doiralar 5 yoki 7 mm. 
Kesimlarning bir tomoni 5 yoki 10 mm bo‗ladi.
Kesish mashinalarining texnologik hisobi 
 
Kesish mashinalarining ish unumdorligi (kg/sek) ikkita asosiy 
vaziyatdan kelib chiqib hisoblanadi: 
1.
Kesish asbobiga ta‘minlovchi qurilmadan berilayotgan mahsulot 
og‗irligiga mashinaning ish unumdorligi tengligi: 

Fv
P

, (5.1) 

---

23 
bu yerda: F – kesish asbobiga kelayotgan xomashyoning oqim qirqimi 
yuzasi; v – oqim tezligi (mahsulot tushish), m/s; 

– og‗ish kattaligi 
hisobini hisobga oluvchi koeffistient;

- xomashyo zichligi, kg/m
3
. 
2.
Kesish mexanizmining texnik ish unumdorligiga tengligi yoki 
ta‘minlovchi qurilma yordamida kesuvchi ashyosiga yetkazib berila- 
yotgan xomashyo massa og‗irligi yuzasida yangi yuzalik paydo bo‗lishi 
mumkinligi: 
1
F
F
P


, (5.2) 
bu yerda: F - mashinaning kesish qobiliyati, m
2
/sek; 

- mexanizmning 
kesish qobiliyatining ishlatilish koeffitsiyenti. 
1 kg mahsulotni kesish uchun ketadigan yuzani quyidagi formula 
orqali aniqlanadi (m
2
): 
2
/
)
(
0
0
1
f
z
zf
F


, (5.3) 
bu yerda: 
z
va 
0
z
- xomashyoning kesishdan oldin va kesilgandan 
keyingi bo‗lakchalari soni; 
f
va 
0
f
- xomashyoning kesishdan oldin va 
kesilgandan keyingi yonlama sirt yuzasi, m
2
. 
Har xil turdagi meva va sabzavotlarni urug‗idan ajratish uchun bir va 
uch pog‗onali qirg‗ich mashinalaridan foydalaniladi. 
Bir pog‗onali qirg‗ich mashinasining (5.2-rasm) ish qismlaridan
teshikli elak va aylanuvchi urug‗ ajratgichdir. Markazdan qochma, zarbali 
va davomiy kuch tufayli quyqaning aylanuvchi qismi teshikli elak 
barabaniga borib ezilib o‗tadi, urug‗i va po‗stlog‗i barabanning oxirida 
tushib ketadi.

---

24 
5.2-rasm. Bir pog‗onali qirg‗ich mashinasi 
Pichoqli maydalagichlarning ish unumdorligi ishchi val bir marta 
aylanishiga to‗g‗ri keladigan ishchi organlarni mahsulot egallash hajmiga 
aytiladi (kg/sek): 



z
V
P
)
2
/
1
(

, (5.4) 
bu yerda: z – maydalagichdagi pichoqlar yoki tishli teykarlar soni, V 
- ishchi organ bir marta o‗tishida xomashyodan ajratiladigan qirindi hajmi, 
m
3
; 

– xomashyo zichligi, kg/m
3
. 
Pichoqli maydalagich uchun qirindi miqdori hajmi (m
3
) quyidagi 
formuladan aniqlanadi: 
gl
D
V
360



, (5.5) 
bu yerda: D - baraban diametri, m; β – burchak, gradus; g – baraban 
yuzasidagi pichoqning bo‗rtiqlik darajasi; l - pichoq tig‗ining uzunligi, m. 
Masala. Pichoqli maydalagich uchun qirindi miqdori hajmini 
aniqlang. 
Berilgan: D – 0,6m; β – 8
0
; g – 20; l – 0,3m. 
3
25
,
0
3
,
0
20
360
8
6
.
0
14
,
3
360
m
gl
D
V









---

25