Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti r. E. Xoliqova

YORDAMCHI TARIX FANLARI 
–tarixiy manbalarning ma’lum bir turlari yoki 
ularning alohida shakllari va tarkibini o‘rganuvchi fanlar (geneologiya, geraldika, 
diplomatika, tarixiy metrologiya, numizmatika, paleografiya, sfragistika, 
xronologiya, epigrafika va b.). 
JADID
-jadidchilik tarafdori, jadidchilik harakatining qatnashchisi. Usuli jadid eski 
maktabdagi tartib va o‘qitish usullari o‘rniga jadidlar joriy qilgan yangi tartib va 
ta’lim-tarbiya usulini joriy qilgan; bu usul jumladan, xat-savod chiqarishda hijl 
tizimi o‘rniga tovush tizimini kiritgan. 
JADID MAKTABLARI
- eski musulmon diniy maktablarini isloh qilib, yangicha 
usulda ta’lim bergan va jadidchilik g‘oyalarini ilgari surgan maktablar. Bu 
maktablarda diniy darslar bilan bir qatorda dunyoviy ilmlar ham o‘qitilar edi. 
Bunday maktablar dastlab 1893 yili Samarqandda, so‘ng Farg‘ona vodiysida, 
Toshkentda mahalliy o‘zbek boylarining paxta zavodlari qoshida ochilgan. 
ISLOM
- dunyoda eng ko‘p tarqalgan dinlardan biri bo‘lib, unga e’tiqodda 
bo‘lganlar musulmonlar deb ataladi. Islom dini yagona xudo-Ollohga e’tiqod 
qiladi. 
IJTIMOIY SIYOSAT
–1) daromadlarni taqsimlashda iqtisodiyot qatnashuvchilari 
o‘rtasida tengsizlik natijasida vujudga keladigan ziddiyatlarni bartaraf etishga 
qaratilgan davlatning chora-tadbirlaridan iborat; 2) bu davlatning daromadlar 
taqsimotidagi tengsizlikni iqtisodiyot qatnashuvchilari o‘rtasidagi ziddiyatlarni
bartaraf qilishga yo‘naltirilgan siyosat; 3) davlatning daromadlar taqsimotidagi 
tengsizlikni yumshatishga va bozor iqtisodiyoti qatnashuvchilari o‘rtasidagi
ziddiyatlarni bartaraf etishga qaratilgan tadbirlari. 
IJTIMOIY TARAQQIYOT
- 1) jamiyat (individlari emas), balki barcha 
a’zolari)ning taraqqiyoti; 2) jamiyat sohalaridan biri (ijtimoiy-iqtisodiy birlikning 
bir tomoni) taraqqiyoti. 
IMPERIYA
– (lot.imperium - hokimiyat) – 1) imperator boshqargan monarxiya 
davlatning nomi; ba’zi qadimgi zamon (Rim imperiyasi), o‘rta asr (“Muqaddas 
Rim imperiyasi”) yirik monarxiya davlatlari ham imperiya deb atalgan. Podsho 
Rossiyasi Pyotr1 davri(1721)dan Romanovlar hokimiyati ag‘darilguniga qadar 
(1917), Fransiya Napoleon 1 (1-imperiya) va Napoleon 111(2-imperiya) davrida, 
Avstriya 1804-1914-yillarda (1868 yildan Avstriya-Vengriya), Germaniya (1871- 
yildan 1918 - yil inqilobiga qadar) imperiya bo‘lgan; 2) mustamlakalari bo‘lgan 

---

238 
yirik davlatlar. Masalan, Buyuk Britaniya dominion va mustamlakalari bilan birga 
Britaniya imperiyasini tashkil etgan. 
INAUGURATSIYA
– (lot. inaugro - bag‘ishlayman) – davlat boshlig‘ining shu 
oliy lavozimni bajarishga kirishishi munosabati bilan o‘tkaziladigan tantanali 
marosim. 
INTEGRATSIYA
– (lot. integratio, integer – butun so‘zidan olingan) – biror-bir 
qism va elementlarni bir butunga birlashtirish, iqtisodda xo‘jalik hayotini 
internatsionalizatsiyalashning oliy formasi bo‘lib, bunga xalqaro mehnat 
taqsimotini chuqurlashtirish obyektiv ravishda sabab bo‘ladi. U turli 
mamlakatlarning o‘zaro yaqinlashuvida va ularning koxonalari, tarmoqlari va hatto 
milliy iqtisodning yagona xo‘jalik organizmiga birlashuvida ifodalanadi hamda bu 
jarayonni tartibga solib turuvchi iqtisodiy siyosatdir.