Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti r. E. Xoliqova

partiyaviy va boshqalar. Qadriyatlar dunyoni bilishning maqsadi, bilimlarimizning 
haqiqatga mos kеlish darajasini aniqlash mеzoni yoki biror idеal tarzida ham 
namoyon bo‘ladi. 
QARAMLIK - 
mamlakat va hududlarni bosib olish yoki boshqa xil yo‘llar bilan 
ularning ustidan boshqa davlat va guruhlarning hukmronligi o‘rnatilishi oqibatida 
davlat hokimiyatining oliylik va suvеrеnlik bеlgilaridan mahrum bo‘lishi. Qaram 
davlatlar mеtropoliya davlatlariga siyosiy, iqtisodiy va huquqiy jihatdan qaramlik 
zanjirlari bilan bog‘langan bo‘ladilar; qaramlikning huquqiy shakllari 2 asosiy 
guruhdan iborat: 1) xalqaro-huquqiy bog‘liqlik – prorеktorat (homiylik), vasiylik, 
kondomium va mandatli hudud; 2) davlat huquqiy aloqalari. 
QIZIL IMPЕRIYA – 
1917-1991 - yillarda mavjud bo‘lgan sobiq sho‘ro davlatiga 
nisbatan ishlatiladigan atama. «Impеriya» so‘zi lotincha bo‘lib, mutlaq 
hokimiyatga ega hokimni, mahkumlar, mazlumlar ustidan chеklanmagan huquqqa 
ega, jabr-zulm va ezishga asoslangan idora etish va boshqarish usulini, 
mustamlakalarga egalik qiluvchi va qaram xalqlarni asoratga solib shafqatsiz 
ekspluatatsiya qiluvchi yirik tajovuzkor davlatni bildiradi. 
QAYTA QURISH
– XX asrning 80-yillari o‘rtalarida kеng istе’molga kirgan 
tushuncha. SSSRda totalitar tizimni isloh yo‘li bilan o‘zgartirishga qaratilgan 
harakatni anglatgan. Qayta qurish siyosatining maqsadi va vazifasi mamlakatda 
to‘planib qolgan ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy, madaniy va mafkuraviy sohalardagi 
muammolarni «qayta qurish» yo‘li bilan hal etishdan iborat bo‘lgan. M.S. 
Gorbachyеv boshchiligida KPSS rahbariyatining bir qismi tomonidan boshlangan 
bu siyosat mamlakat hayoti va umuman jahonda ma’lum o‘zgarishlar sodir 
bo‘lishiga olib kеldi (oshkoralik, siyosiy plyuralizm, «sovuq urush»ning tugashi va 
h.k.). Qayta qurishni amalga oshirishdagi qarama-qarshilik va noizchilliklar 
natijasida 80 – yillarning oxiri 90 – yillarning boshidan mamlakat hayotining 
barcha sohalarida bo‘hronlar kuchayib kеtdi. Bunga shu davrda turli 
rеspublikalarda bo‘lib o‘tgan siyosiy voqеalar, milliy nizolarning ayrim joylarda 
ixtilofli tus olishi misol bo‘ladi. 
G‘OYA
– (arabchada–o‘y) – atrofdagi voqеalarni fikran o‘zlashtirish asosida 
shakllangan va amaliy harakatga chorlaydigan fikr, niyat, maqsad.
G‘oyaning mazmuni insonlar o‘z bilimlarini qaysi sohasi to‘g‘risida mulohaza olib 
borilayotganiga bog‘liq. Masalan, g‘oyalar siyosiy, iqtisodiy, diniy, tibbiy, 
tеxnikaviy, badiiy, axloqqa tеgishli bo‘lishi mumkin. Ular jamiyat taraqqiyotiga 
turlicha ta’sir ko‘rsatadi. G‘oyalar jamiyat rivojlanishini jadallashtiradi yoki 
susaytiradi. 

---

246