Ismanov I. N., Davlyatova g. M., Buzrukxonov s. M

Passivlar 
Joriy passivlar_______________________________________________________ 
To‘lov schyotlari____________________________________________________ 
To‘lov veksellari_____________________________________________________ 
Jami joriy passivlar___________________________________________________ 
Uzoq muddatli qarzlar________________________________________________ 
Jami passivlar_______________________________________________________ 
Yuqoridagi hujjat korxonaning ma’lum muddatga bo‘lgan moliyaviy 
sharoitlarini ifodalaydi. U korxonaning mulkchilik elementlarini (aktivlar) va 
majburiyatlar (passivlar) kattaligini ko‘rsatadi. Shuningdek korxonaning sof 
qiymatini va likvidligini (naqd pulga aylaniruvchanligini) ko‘rsatadi. Balans 
kelgusi 3-4 yilga tuziladi. Siz va sizning sherigingiz (hamkoringiz) ga zararsizlik 
nuqtasini aniqlash uchun o‘zgaruvchan va doimiy xarajatlarni ajrata bilish talab 
etiladi. Zararsizlik nuqtasini quyidagicha aniqlash mumkin: 
Sotuv hajmi, 
zararsizlik miqdori 
Doimiy xarajatlar 
= 

Birlik tovar bahosi 

tovar birligining o‘zgaruvchan 
xarajatlari 
Korxonaning asosiy baholovchi moliyaviy ko‘rsatkichlar bo‘lib, quyidagilar 
hisoblanadi: 
1.Sotuvdagi sof 
daromad 
Soliqlar to‘lovdan keyingi foyda 
= 

Yillik sotuv hajmi 
2.
Korxonaning 
aktiv va 
passivlariholatining 
joriy koeffitsienti 
Joriy aktivlar 
= 

Joriy majburiyatlar 

---

267 
Ushbu ko‘rsatkich 2 ta teng yoki unda yuqori bo‘lgan holatda firma 
moliyaviy jihatdan sog‘lom hisoblanadi. 
16.2. Daromadlar va xarajatlar balansi – korxonaning asosiy 
moliyaviy hujjati 
DXB - korxona kapitalini rejalashtirish manbalari va uni joylashtirish 
vositalari va joriy yoki reja davrida foydalanishni yoritib beruvchi moliyaviy 
ahvolining ma’lumot xarakteristikasini ifodalaydi. Balans tarkibiga korxonaning u 
yoki bu kalendar muddatga muvozanat holatida ahamiyatga ega bo‘lishi kerak 
bo‘lgan daromadlar va xarajatlar kiradi. Har bir ishlab chiqarish yoki tijorat 
firmasining moliyaviy muvozanat holatini aniqlovchi asosiy omillar bo‘lib, ishlab 
chiqarish rejasi va mahsulot realizatsiyasining bajarish, olingan foyda hisobiga o‘z 
kapitalini to‘ldirish, shuningdek, aktivlar aylanishini tezlashtirish va ishlab 
chiqarish samaradorligini oshirish hisoblanadi. 
Shunga ko‘ra, foyda yoki daromad korxonaning nafaqat ishlab chiqarish 
balki reja faoliyatining ham asosiy moliyaviy natijalarini ifodalaydi. 
Korxonalardan mahsulot, ish va xizmatlar realizatsiyasidan olinadigan foyda 
ularning QQS, aksiz narxi va mahsulot tannarxiga qo‘shiladigan xarajatlar 
yig‘indisi o‘rtasidagi nisbat sifatida rejalashtiriladi.