Işmaqdansa

«Qarabağ Azərbaycandır! Nida 
işarəsi.»
fikri buna əyani nümunədir. Müsahibə jurnalistikada 
bir janr kimi aktualdır. Onun aparılmasının öz qayda və 
normaları vardır. Bu tələblər jurnalistlər üçün keçirilən brifinqlər, 
mətbuat-konfransları zamanı gözlənilməlidir. Çünki bura topla-
Ģanlar heç nəyi müzakirə etmirlər və bu əsasda mübahisə də 
yersizdir. 
 

---

28 
Polemika. Dialoq 
Bir-birini 
başa düşmək istəyində olan 
iki şəxs əvvəlcə mübahisə etməlidir. 
Q. Başlyar (XX əsr fransız filosofu) 
 
ġifahi nitq insanların bir-biri ilə müxtəlif vəziyyətlərdə ünsiy-
yətə qatılması prosesidir. Vəziyyət dedikdə biz subyektlərin 
ünsiyyət məqamında subyektlərin psixoloji durumunu deyil, 
sosial 
«MƏN»
ini, yəni sosial rolunu və sosial statusunu nəzərdə 
tuturuq. Bütün bunlar isə dialoqun qurulması üçün zəruridir. 
Dialoq iĢtirakçılarının movcud vəziyyətlərdə ünsiyyətini 
E. Bern
6
«
transakt
» adlandırır. 
Transakt, əslində, iki 
«MƏN»
arasındakı dialoqdur, yəni 
səviyyəsinə və ölçülərinə görə çeĢidli olan 
replika-
stimul və 
replika-reaksiyadan
ibarət ünsiyyət aktıdır. E. Bern transakt 
iĢtirakçılarını üç vəziyyətdə təsəvvür edir: 
«yaşlı»
, 
«valideyn»
və
 
«uşaq»
. Bu cür yanaĢmaya, tərəflər arasında ünsiyyət 
səviyyəsinə təminat verməsinə baxmayaraq, tam haqq qazan-
dırmaq doğru deyildir
. 
Müəllif yazır ki, bu vəziyyətlərə insan özü 
istəmədən, müəyyən məqamlar daxilində, sosial rolunu yerinə 
yetirdikdə düĢür. Bu təbii fikirdir. Bəs status? Bu vacib arqument 
unudulmamalıdır. Bütövlükdə transakt anlayıĢı dialoqların forma 
və növlərini çeĢidləməyə imkan yaradır. 
«Yaşlı»
vəziyyətində transakt iĢtirakçı qərar qəbul etmək, 
məsləhət vermək, gerçəkliyi dəyərləndirmək, analiz etmək imka-
nına malik olur. Belə qənaətə gəlməliyik ki, bu Ģəxs öz sosial 
statusuna görə yüksəkdir və dialoqun əsasında rol ünsiyyəti 
durur. 
«Valideyn»
vəziyyətində də təqribən transakt yuxarıdakı 
səviyyədə baĢ verir. Lakin bu vəziyyətdə qəti qərar verməkdən 
yox, daha 
çox tövsiyə xarakterli ünsiyyətdən, qayğıkeĢlikdən 
söhbət gedir.