Issiqlik elektr stansiyalarda

Suv tuzsizlantirishda ikki bosqichli qurilmalarning ishlatilishi

IESlarda bug* olish uchun ishlatiladigan suvni ximyoviy usullar
bilan tuzsizlantirishda ikki yoki uch bosqichli ionitli qurilmalar ishlatiladi.
9.2-rasmda barabanli bug‘ qozonlariga qo‘shimcha suv
tayyorlashda qo‘llaniladigan ikki bosqichli ionitli qurilmaning sximasi va bunday qurilmalarda A2-filtrning o‘rnatilish holati ko'rsatilgan.

40-rasm: Ikki bosqichli onitli qurilmaning soddalashtirilgan negizona sxemasi:

1 - N i 2 - A t; 3 -N 2 filtrlar 4 - dekarbonizator. 5 - so‘rg‘ich,
6 - A 2-filtr, 7 - tuzsizlantirilgan suv saqlanadigan bak.
205
Bunday sxemali qurilmalarda har xil konstruksiyali ya’ni to‘g‘ri, qarama-qarshi va bosqichli qarama-qarshi oqimlarda regeneratsiya qilinadigan filtrlarni ishlatish mumkin.
Ishlatiladigan filtrlaming soni ko‘p yoki kamligi hamda hajmlari qanday boMishi tozalanayotgan suv miqdoriga bogMiq. Bunday qurilmalarda asosan zavod sharoitida ishlab chiqariladigan standart filtrlar ishlatiladi. Agar qurilmaga yuborilayotgan suvning har htrida Na-kationning miqdori 1 mg dan katta boMsa, bundayqurilmalarda loyihalash m e’yorlarida ko‘rsatilishicha sxemadagi Ni -kationitli filtr o‘miga qarama-qarshi oqimda regeneratsiya qilinadigan (Nqq)- kationitli filtr qoMlaniladi. N qq- filtrlarda qanday kationitlar ishlatilishidan qat’iy nazar ularni regeneratsiya qilish filtrat tarkibidagi Na-kationing konsentratsiyasi bo‘yicha belgilanadi. Bunday filtrlar regeneratsiya quish uchun filtratning har litrida natriy kationlarining konsentratsiyasi 0 ,1 milligrammga etganda to‘xtatiladi. Qurilmadagi boshqa filtrlarni regeneratsiya qilish 5-bobda ta’kidlanganidek amalga oshiriladi. Aj-filtrlarni regeneratsiya eritmasidan ya’ni Д а О Н / birikmasidan toMa yuvishda vuvadigan suvning solishtirma sarfi qoMlanmalardagi jadvalda ko‘rsatilishicha kationitli filtrlarga sarflanadigan miqdoriga qaraganda bir muncha ko‘p chunki kuchsiz asosli anionitlaming ishqor birikmasidan yuvilish jarayoni juda sekin boradi. Shu sababli, ularni yuvish uchun ko‘p miqdorda suv va uzoq vaqt sarflanadi. Agar suv NaOH eritmasidan toMa yuvilmagan filtrlarda tuzsizlantirilsa, bunday suv tarkibida Na kationining konsentratsiyasi bir muncha ko'payadi. Shuning uchun ham bunday qurilmalardagi suvni Na-kationidan butunlay tozalash maqsadida qurilmadagi N2-kationitli filtrlarda faqat monofunksionalli kuchli kislotali kationitlar ishlatiladi.
lilam ing soni N p kationitli filtrlardan kam boMsada, ammo ulardan o‘tayotgan suv tezligi yuqori, ya’ni soatiga 40 -50 metr. N2-kationitli filtrlarda suvni natriy kationidan toMa tozalash zarur boMganda ulami regeneratsiya qilish filtratga Na kationlari o‘ta boshlamasdan avval to'xtatiladi. Y a’ni bunday filtrlardan Na kationlari o ‘tishi boshlanguncha qancha hajmdagi suvni filtrlash mumkinligi oldiindan hisoblangan boMadi. Ammo bunday bolda kationitning ishchi ion almashtirish hajmidan toMa foydalanila
206
olinmaydi. Shu sababli uning ishchi ion almashtirish hajmi kichikroq bo'ladi. N 2-kationitli filtrlaming ishchi ion almashtirish hajmidan to‘laroq foydalanish uchun birinchidan kationit regeneratsiyasiga ishlatiladigan kislotaning solishtirma sarfi ko'proq ya’ni 1 0 0 g/g.ekv/ bo'lishi kerak. Ikk'nchidan regeneratsiya jarayonini quyidagi tartibda o'tkazish zarur: birinchi navbatda kationitga sarflanadigan umumiy kislotaning 30 foizini 1 foizli eritma holatida, ikkinchi navbatda eritmaning yana 30 foizlini 3 foizli eritma holatida va nihoyat qolgan 40 foizini 6 foizli eritma holatida filtrdan o'tkazib regeneratsiya qilinganda KU-2 kationitning ishchi ion almashtirish hajmi 1 foizli eritma bilan regeneratsiya!angandagi holatiga qaraganda 30-40 foizga yuqori bo'ladi.
Shuni ta’kidlash lozimki, A2-filtrlarga yuborilayotgan suvning tarkibida Na kationlari bo'lmasligi birinchidan: suvning yuqori darajada tuzsizlanishini, ikkinchidan A2-filtrlarning uzoq muddat samaradorli ishlashini hamda ulardan o'tayotgan suvning kremniy birikmalaridan yuqori darajada tozalanishini ta minlaydi.
Shu sababli yuqorida ta’kidlanganidek kuchli asosli anionitlar suvdagi Hca-anionlarini to'la yutish xususiyatiga ega bo'lsada, suvni h c o , -ionlardan, aeratsiya qilib, dekarbonizatorda tozalash iqtisodiy jihatdan kam mablaq talab qiladi. Chunki tarkibida ко'р miqdorda h c o , anioni bo'lgan suvni A2- filtrlarda tozalash anionitning suvni kremniysizlantirish qobiliyatini va ishchi ion almashtirish hajmini kamaytiradi hamda regeneratsiya jarayonida ishlatiladigan NaOH ning solishtirma sarfmi ko'paytiradi.
A 2-filtrlam ing regeneratsiyasi yuqori darajada bo'lishi uchun
NaOH ning solishtirma sarfi nazariy sarflanadigan miqdoridan 6 -
10 marta ortiqeha olinishi sababli, A2-filtrlarda ishlatilgan eritma tarkibidagi NaOH ning konsentratsiyasi A]-filtrlarni regeneratsiya qilish uchun yetarli bo'ladi. Shu sababli bunday qurilmalarda А,- filtrlardan birini regeneratsiya qilish vaqti A2-filtrlardan biriga to 'g 'ri kelsa, Ai va A2 filtrlarni ayni bir vaqtda, regeneratsiya qilish ya’ni eritmani avval A:~filtrlardan so'ngra A r filtrdan o'tkazilsa, ulami regeneratsiya qilishda sarflanadigan ishqor miqdori hamda vaqt tejaladi. Har ikki filtrlarda anionitni regeneratsiya mahsulotidan yuvish jarayoni ham ayni bir vaqtda

207
olib borilganda dekarbonizatorda C 0 2 gazidan tozalangan suv. regeneratsiya eritmasi yuborilgan oqimda avval A2-filtrdan so‘ng Apfiltrdan o'tkaziladi.

Bu jarayonni bajarishda A2-filtrdagi kuchli asosli anionitning yuvilishi Apfiltrdan oldinroq tugallanadigan bo‘lsa, u holda A2 - filtrga yuvadigan suv berilishi to‘xtatilib, Apfiltmi yuvishni davom ettirishda Npkationitli suv ishlatiladi, chunki alohida regeneratsiya qilinadigan Apfiltrlami yayratish va yuvish uchun Npkationitli suv ishlatilishi yuqorida qayd qilingan edi. Bu jarayonlami bajarishda ishlatilgan yuvindi suvlar qayta ishlatish maqsadida alohida baklarga yig‘iladi.
Tajriba asosida aniqlanishicha anionit filtrlami bunday sharoitda regeneratsiya qilish uchun ishlatiladigan NaOH ning umumiy solishtirma sarfi 80 g/g-ekv dan kam bo‘lmasligi zarur. Chunki NaOH ning solishtirma sarfi bu miqdordan kam bo‘lsa, Apfiltmi to‘la regeneratsiyalash uchun yetarli bo‘lmaydi, natijada anionitning regeneratsiya darajasi kichik bo'lib, ishchi ion almashtirish hajmi ham kichik bo‘ladi.
2 2 -jadvalda ikki pog‘onali ionit qurilmalarida tuzsizlantirilayotgan suv tarkibidagi ionlar miqdori qanday o'zgarishi keltirilgan.
2 2 - jadval.
Ikki pog'onali ionitli filtrlarda suvdagi ionlar miqdorining kamayish darajasi